Η Θεσσαλονίκη με τους ανθρώπους της σκλάβωσε τον Αλέξανδρο Ιόλα. Του θύμιζε
την Αλεξάνδρεια, όπως έλεγε, ή διαισθάνθηκε ταυτόχρονα ότι η μοίρα θα
συντηρούσε πάνω σ’ αυτή τη σχέση, σ’ αυτή την αόρατη κλωστή, την μνήμη του. Όχι
στη φαντασία, αλλά απτά, με τα έργα που παρέδωσε στα χέρια τους. Ο ίδιος πίστευε,
ούτως ή άλλως, ότι τα μουσεία είναι καλύτερα σε χέρια ιδιωτών, μακριά από κρατικές
δεσμεύσεις. Όπως ο πολιτισμός, που για να υπάρξει δεν χρειάζεται κυβερνητικές
αποφάσεις.
Ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν άνθρωπος της τέχνης, κοσμοπολίτης, διορατικός
συλλέκτης, ικανός έμπορος. Νεαρός έφυγε από τη γενέτειρά του Αλεξάνδρεια στη
δεκαετία του τριάντα, σπούδασε χορό στο Παρίσι και το Βερολίνο. Ως κορυφαίος
χορευτής της Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης περιοδεύει την Ευρώπη και
ανακαλύπτει τα νέα ρεύματα και ρυθμούς στη σύγχρονη τέχνη. Όταν ένα σοβαρό
ατύχημα τον αναγκάζει να εγκαταλείψει το χορό, αποφασίζει να αφιερωθεί στη
συλλογή έργων τέχνης. Ενθουσιάζεται από τον Max Ernst, στη συνέχεια από τον
Rene Magritte και τον Victor Brauner.
Αντιλαμβάνεται έγκαιρα ότι οι μεταπολεμικές Η.Π.Α. είναι έτοιμες να υποδεχθούν την
ανήσυχη Ευρώπη. Η τέχνη αποκτά την αγορά της και τη δική της χρηματιστηριακή
αξία. Δεν θα ήταν λάθος να έλεγε κανείς, ότι ο Ιόλας συντέλεσε σ’ αυτό. Βασίζεται στο
ένστικτό του και στις γνώσεις του, το έμπειρο μάτι του διακρίνει τα πάντα, τα
πατρονάρει και τα προωθεί. Το 1953 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη.
Το ’63 στη Γενεύη, το ’64 στο Παρίσι, το ’65 στο Μιλάνο και λίγο αργότερα στη
Μαδρίτη. Προέβαλε και καθιέρωσε καλλιτέχνες. Από τις γκαλερί του πέρασαν
ονόματα σημαντικά, ανάμεσά τους οι Niki de Saint Phalle, Martial Raysse, Jean-
Pierre Raynaud, Pino Pascali, Eliseo Mattiacci, Andy Warhol, Jean Tinguely, Roberto
Crippa, Novello Finotti, René Magritte, Brauner.
Το 1965 αποφασίζει να μεταφέρει την έδρα και την κατοικία του στην Αγία
Παρασκευή, στην Αθήνα. Χτίζει το σπίτι του σε σχέδιο του Πικιώνη με προδιαγραφές
μουσείου και γνωρίζει νέους καλλιτέχνες, συνεργάζεται και δένεται μαζί τους.
Ανάμεσά τους ο Τάκις, ο Ακριθάκης, ο Τσόκλης, ο Παύλος, ο Φασιανός, ο
Τσαρούχης, ο Γκίκας. Τους ανοίγει το δρόμο για διεθνή σταδιοδρομία και
αναγνώριση. Οι δεκαετίες ‘60, ‘70, ‘80, σημαδεύονται από τον Αλέξανδρο Ιόλα.
Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, δυσανάγνωστη ως το τέλος. Όσο η τρέχουσα ηθική
τον αρνείται τόσο ο ίδιος αντιδρά επιθετικά και απρόβλεπτα. Πληθωρικός και κυνικός
δίνει και παίρνει πίσω. Ο Αλέξανδρος Ιόλας πεθαίνει το 1987 στην Ν. Υόρκη. Το
όνειρό του για ένα «Μουσείο lόλα» στην Αθήνα έμεινε ανεκπλήρωτο. Η τεράστια και
σπάνιας αξίας, καλλιτεχνικής και εμπορικής, συλλογή του, διάσπαρτη. Ένα μικρό της
τμήμα βρίσκεται στο Centre Pompidou στο Πα ρίσι.
Η συνάντηση του Αλέξανδρου Ιόλα με τη Θεσσαλονίκη αποκτά, ιδιαίτερη σημασία για
την πόλη και την υστεροφημία του διορατικού συλλέκτη. Σήμερα στην Ελλάδα τίποτα
δε θυμίζει το ευφυές και δημιουργικό του πέρασμα μόνον η συλλογή των 47 έργων
που εκείνος δώρισε τότε, «σαν πυρήνα», για να ξεκινήσει τη ζωή του το Μακεδονικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην πόλη μας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Μ.Μ.Σ.Τ. με πολύ χαρά αποφάσισε να τον τιμήσει
δίνοντας το όνομά του στην τριώροφη πτέρυγα του μουσείου και αφιερώνοντάς του
τον κατάλογο της μόνιμης συλλογής, η οποία περιλαμβάνει πλέον περισσότερα από
χίλια έργα (πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις, συναρμογές, χαρακτικά, φωτογραφίες)
με την ελπίδα ότι θα παραμείνει ένα μουσείο αδέσμευτο, αντισυμβατικό και ανοικτό,
ιδιότητες που εκτιμούσε ο Αλέξανδρος Ιόλας και χαρακτήρισαν την ζωή του.
Ο Αλέξανδρος Ιόλας και η Θεσσαλονίκη
Είναι αλήθεια ότι πάρα πολύ σημαντικά πράγματα ξεκινούν ανθρώπινα και απλά. Η παλιά φιλία του Αλέξανδρου Ιόλα με τη Μάρω Λάγια αλλά και η επιμονή της τελευταίας για τη δημιουργία ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης στη Θεσσαλονίκη, μαζί με τη δραστική και άμεση συμμετοχή του Πέτρου Καμάρα, είναι η αφετηρία της «δωρεάς Ιόλα», η οποία συνολικά περιέλαβε σαράντα επτά έργα.
Από την πρώτη συζήτηση, το 1978, έγιναν πολλά, ενώ η ιδέα ενέπνευσε μια ομάδα ανθρώπων που δούλεψαν σκληρά ώστε σήμερα, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης να είναι ένας θεσμός με οντότητα και εύρος και να εξακολουθεί να εμπνέει τα μέλη και τους πολυάριθμους φίλους και υποστηρικτές του.
Η Θεσσαλονίκη με τους ανθρώπους της σκλάβωσε τον Αλέξανδρο Ιόλα. Του θύμιζε την Αλεξάνδρεια, όπως έλεγε, ή διαισθάνθηκε ταυτόχρονα ότι η μοίρα θα συντηρούσε πάνω σ’ αυτή τη σχέση, σ’ αυτή την αόρατη κλωστή, την μνήμη του. Όχι στη φαντασία, αλλά απτά, με τα έργα που παρέδωσε στα χέρια τους. Ο ίδιος πίστευε, ούτως ή άλλως, ότι τα μουσεία είναι καλύτερα σε χέρια ιδιωτών, μακριά από κρατικές δεσμεύσεις. Όπως ο πολιτισμός, που για να υπάρξει δεν χρειάζεται κυβερνητικές αποφάσεις.
Ο Αλέξανδρος Ιόλας ήταν άνθρωπος της τέχνης, κοσμοπολίτης, διορατικός συλλέκτης, ικανός έμπορος. Νεαρός έφυγε από τη γενέτειρά του Αλεξάνδρεια στη δεκαετία του τριάντα, σπούδασε χορό στο Παρίσι και το Βερολίνο. Ως κορυφαίος χορευτής της Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης περιοδεύει την Ευρώπη και ανακαλύπτει τα νέα ρεύματα και ρυθμούς στη σύγχρονη τέχνη. Όταν ένα σοβαρό ατύχημα τον αναγκάζει να εγκαταλείψει το χορό, αποφασίζει να αφιερωθεί στη συλλογή έργων τέχνης. Ενθουσιάζεται από τον Max Ernst, στη συνέχεια από τον Rene Magritte και τον Victor Brauner.
Αντιλαμβάνεται έγκαιρα ότι οι μεταπολεμικές Η.Π.Α. είναι έτοιμες να υποδεχθούν την ανήσυχη Ευρώπη. Η τέχνη αποκτά την αγορά της και τη δική της χρηματιστηριακή αξία. Δεν θα κάναμε λάθος να λέγαμε ότι ο Ιόλας συντέλεσε σ’ αυτό. Βασίζεται στο ένστικτό του και στις γνώσεις του, το έμπειρο μάτι του διακρίνει τα πάντα, τα πατρονάρει και τα προωθεί. Το 1953 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη. Το ’63 στη Γενεύη, το ’64 στο Παρίσι, το ’65 στο Μιλάνο και λίγο αργότερα στη Μαδρίτη. Προέβαλε και καθιέρωσε καλλιτέχνες. Από τις γκαλερί του πέρασαν ονόματα σημαντικά, ανάμεσά τους οι Niki de Saint Phalle, Martial Raysse, Jean-Pierre Raynaud, Pino Pascali, Eliseo Mattiacci, Andy Warhol, Jean Tinguely, Roberto Crippa, Novello Finotti.
Το 1965 αποφασίζει να μεταφέρει την έδρα και την κατοικία του στην Αγία Παρασκευή, στην Αθήνα. Χτίζει το σπίτι του με προδιαγραφές μουσείου και γνωρίζει νέους καλλιτέχνες, συνεργάζεται και δένεται μαζί τους. Ανάμεσά τους ο Τάκις, ο Ακριθάκης, ο Τσόκλης, ο Παύλος. Τους ανοίγει το δρόμο για διεθνή σταδιοδρομία και αναγνώριση. Οι δεκαετίες '60, '70, '80, σημαδεύονται από τον Αλέξανδρο Ιόλα.
Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, δυσανάγνωστη ως το τέλος. Όσο η τρέχουσα ηθική τον αρνείται τόσο ο ίδιος αντιδρά επιθετικά και απρόβλεπτα. Πληθωρικός και κυνικός δίνει και παίρνει πίσω. Ο Αλέξανδρος Ιόλας πεθαίνει το 1987 στην Ν. Υόρκη. Το όνειρό του για ένα "Μουσείο lόλα" στην Αθήνα έμεινε ανεκπλήρωτο. Η τεράστια και σπάνιας αξίας, καλλιτεχνικής και εμπορικής, συλλογή του, διάσπαρτη. Ένα μικρό της τμήμα βρίσκεται στο Centre Pompidou στο Παρίσι.
Η συνάντηση του Αλέξανδρου Ιόλα µε τη Θεσσαλονίκη αποκτά, ιδιαίτερη σημασία για την πόλη και την υστεροφημία του διορατικού συλλέκτη. Σήμερα στην Ελλάδα τίποτα δε θυμίζει το ευφυές και δημιουργικό του πέρασμα μόνον η συλλογή των 47 έργων που εκείνος δώρισε τότε, "σαν πυρήνα", για να ξεκινήσει τη ζωή του το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην πόλη µας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Μ.Μ.Σ.Τ. µε πολύ χαρά αποφάσισε να τον τιμήσει δίνοντας το όνομά του στην τριώροφη πτέρυγα του μουσείου και αφιερώνοντάς του τον κατάλογο της μόνιμης συλλογής, η οποία περιλαμβάνει πλέον περισσότερα από χίλια έργα (πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις, συναρμογές, χαρακτικά, φωτογραφίες) µε την ελπίδα ότι θα παραμείνει ένα μουσείο αδέσμευτο, αντισυμβατικό και ανοικτό, ιδιότητες που εκτιμούσε ο Αλέξανδρος Ιόλας και χαρακτήρισαν την ζωή του.
Δωρητές
Η χειρονομία του Αλέξανδρου Ιόλα, μεγάλου ευεργέτη του Μουσείου, συνάντησε πολλούς υποστηρικτές. Γνωστοί συλλέκτες, η Μάγδα Κοτζιά, ο Franz Geierhaas, ο Αλέξανδρος και η Δωροθέα Ξύδη, ο Γιώργος Απέργης, ο Δημήτρης Μεϊμάρογλου και μαζί τους πάρα πολλοί καλλιτέχνες, συνεχίζουν να καταθέτουν συλλογές και έργα τους, με αποτέλεσμα η συλλογή του μουσείου να μεγαλώνει συνεχώς.
Επιθυμώντας να ευχαριστήσουμε όλους τους καλλιτέχνες δωρητές του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, οφείλουμε να τους διαβεβαιώσουμε ότι η αξιολόγηση των δημιουργιών τους είναι μεγάλη. Μέσα από την μορφική και εννοιολογική τεχνοτροπία των έργων τους δημιουργείται ένας θεμελιώδης επικοινωνιακός διάλογος, μια διαλεκτική σχέση, που επιτυγχάνει να επηρεάσει μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα τις ιδέες των νέων μαθητών. Γιατί η τέχνη μπορεί ακόμα να μεταδώσει προφητικά μηνύματα και να επηρεάσει την πολιτιστική συνείδηση των νέων.
Στους ευεργέτες του μουσείου πρώτη θέση κατέχουν ο Γιώργος Φιλίππου της Φιλκεράμ-Jοhnsοn, που φιλοξένησε το μουσείο και τη συλλογή του από το 1979 έως το 2001 και η εταιρεία Ι. Μπουτάρης και υιός Α.Ε., που επιβαρύνθηκε την οικονομική του στήριξη στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.
Επίσης, στους μεγάλους χορηγούς συγκαταλέγονται η ΔΕΘ-Helexpo, που παραχώρησε χώρο στο Μουσείο (περίπτερο της ΔΕΗ) για τη στέγαση κατ’ αρχήν των περιοδικών του εκθέσεων, και από το 1999 έως το 2020, για την ανέγερση των τμηματικών του επεκτάσεων, κατ’ αρχήν με την επιχορήγηση του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας «Θεσσαλονίκη ‘97» και στη συνέχεια με την μεγάλη επιχορήγηση του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (EFTA) μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ελληνικής Πολιτείας μέσω του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Πολιτισμού, το Ίδρυμα «Σταύρος Σ. Νιάρχος» που επιχορήγησε την οργάνωση της βιβλιοθήκης του μουσείου, αλλά και συνεχίζει να το υποστηρίζει στις εκθεσιακή του δραστηριότητα και συγκεκριμένα στην ανάδειξη της συλλογής του και παρουσίασή της στην Αθήνα και στο εξωτερικό.
Ιδιαίτερα σημαντικός για την ζωή του Μουσείου είναι ο θεσμός της χορηγίας και η συμπαράσταση της Πολιτείας. Το Υπουργείο Πολιτισμού δια του Υπουργού του και των υπηρεσιακών του στελεχών, εκτιμώντας την ανοδική πορεία του Μ.Μ.Σ.Τ. το στηρίζει ηθικά (υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης) και οικονομικά στις λειτουργικές του ανάγκες, αλλά και συμπράττει στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του (Γ’ Κ.Π.Σ. Επιχειρησιακά Προγράμματα «Πολιτισμός, 2000-2008» και «Κοινωνία της Πληροφορίας» με την επιχορήγηση του οποίου πραγματοποιήθηκε ο κόμβος αυτός).
Σημαντικό έργο πραγματοποιούν οι χορηγοί, οι οποίοι επωμίζονται την οικονομική επιβάρυνση των δραστηριοτήτων του, των εκθεσιακών και των παράλληλων εκδηλώσεών του. Μεταξύ τους συγκαταλέγονται Κρατικοί Φορείς, Πιστωτικά Ιδρύματα, Πολιτιστικά Ιδρύματα, ιδιωτικές επιχειρήσεις και ιδιώτες, ΜΜΕ, αλλά και μεμονωμένοι υποστηρικτές, ιδιώτες και Αίθουσες Τέχνης.
Τα Διοικητικά Συμβούλια του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικού Σχεδιασμού και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, ευχαριστούν όλους όσους συμπαραστάθηκαν ηθικά αλλά και υλικά στις όχι πάντα εύκολες προσπάθειές τους. Χωρίς την αρωγή των ευεργετών, των χορηγών, των δωρητών, των καλλιτεχνών, των αιθουσών τέχνης, αλλά και των ιδιωτών που στηρίζουν διαρκώς τις πρωτοβουλίες του, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στους στόχους και τα προγράμματά του.
| Ιόλας, είκοσι χρόνια μετά...  Εκθεση έργων που προέρχονται από τη συλλογή του εγκαινίασε ο Γ. Βουλγαράκης Μία από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες που έχασε η χώρα μας για να εμπλουτίσει τα μουσεία της με σπάνια έργα τέχνης προήλθε από τον διαμελισμό της συλλογής Ιόλα. Το ίδιο ισχύει και για την περίφημα βίλα που έχτισε το 1985 στην Αγία Παρασκευή με προδιαγραφές μουσείου, που εξακολουθεί να ρημάζει. Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του παγκοσμίως γνωστού συλλέκτη και με αφορμή μια έκθεση που εγκαινίασε χθες το βράδυ στην αίθουσα τέχνης Down Town Art Gallery Shop, (Λυκαβηττού 15 Κολωνάκι), ο υπουργός Πολιτισμού Γ. Βουλγαράκης υπογράμμισε ότι το υπουργείο θα κάνει ό,τι μπορεί έτσι ώστε να περισωθεί ό,τι απέμεινε από τη βίλα του. Στόχος είναι να λειτουργήσει μελλοντικά ως χώρος πολιτισμού. Αν και κανείς δεν αμφισβητεί τις θετικές προθέσεις του υπουργού, δεν μένουν και πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Αρκεί να σκεφτεί ότι το κτήμα (έκτασης 6,5 στρεμμάτων) και το σπίτι παραμένουν εγκαταλελειμμένα και οι προσπάθειες διάσωσής τους έχουν συναντήσει δεκάδες εμπόδια. Το 1998 το κτίριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο. Το 2002 με κοινή απόφαση των υπουργείων Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών, ΠΕΧΩΔΕ και Πολιτισμού ανακοινώθηκε αναγκαστική απαλλοτρίωσή του για τις ανάγκες της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, αλλά τελικά οι διαπραγματεύσεις με τον φερόμενο ως ιδιοκτήτη της βίλας δεν έχουν καρποφορήσει μέχρι σήμερα. Η έκθεση Με τίτλο «Αλέξανδρος Ιόλας. 20 χρόνια μετά… 1987-2007» η έκθεση παρουσιάζει έργα τα οποία στο σύνολό τους προέρχονται από τη συλλογή του μεγάλου Αλεξανδρινού συλλέκτη και τώρα ανήκουν σε ιδιώτες στην Ευρώπη και το εξωτερικό. Εκτίθενται δημιουργίες καλλιτεχνών με τους οποίους συνεργάστηκε ο Αλέξανδρος Ιόλας, μεταξύ των οποίων οι Πάμπλο Πικάσο (πορτρέτα των Απολινέρ και Βερλέν), Μαξ Ερνστ (λιθογραφίες και πορτρέτα του Αλέξανδρου Ιόλα), Ανρί Ματίς (Η γυναίκα στο παράθυρο), Αλμπέρτο Τζακομέτι (Ο ισορροπιστής σε τεντωμένο σχοινί), Αντι Γουόρχολ (Πορτρέτο της Μέριλιν Μονρόε καθώς και άλλων διασημοτήτων). Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν επίσης την τριλογία του Πολ Τεκ (Ερωτας-Ζωή-Φυγή), μια αιώρα από τον Αλεξάντερ Κάλντερ, πορτρέτο της πριγκίπισσας Πονιατόφσκι καθώς και πορτρέτο του Βάκχου του Κρίστιαν Μπεράρ, φωτογραφίες του Mαν Ρέι. Παράλληλα εκτίθενται έργα Ελλήνων καλλιτεχνών όπως των: Τάκι (Αγιος Σεβαστιανός), Ακριθάκη, Παύλου, Γ. Λαζόγκα, Γ. Μπουτέα, Μαρίνας Καρέλλα, Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Αλ. Φασιανού, Γ. Τσαρούχη κ.ά. Προσωπικά αντικείμενα Ακόμη θα παρουσιασθούν για πρώτη φορά προσωπικά αντικείμενα του Ιόλα, όπως τα χρυσά μανικετόκουμπα με τα 10 διαμάντια, δώρο της εγγονής του Ρούσβελτ, τα χρυσά μανικετόκουμπα σχεδιασμένα από τον Κριστιάν Ντιορ, η ζώνη του Νταλί, μερικά από τα γούρια του καθώς και η προσωπική του αλληλογραφία με τους Ρενέ Μαργκρίτ, Αντι Γουόρχολ, Τζάνι Ανιέλι, Μελίνα Μερκούρη, Κώστα Γαβρά, Φαράχ Ντιμπά, Τζ. ντε Κίρικο, Α. Ακριθάκη καθώς και σπάνιες φωτογραφίες από τη ζωή του. Τα έργα στο σύνολό τους προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης και της Αμερικής. Στην έκθεση παρουσιάζεται και ένα ευρύ φάσμα της εκδοτικής δραστηριότητας του Ιόλα, με σπάνιους λιθογραφικούς καταλόγους καλλιτεχνών με τους οποίους συνεργάστηκε, από το τυπογραφείο του Sergio Tossi στο Μιλάνο. |
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ
ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΣ
Αθήνα, 12.09.2006
Αρ. Πρωτ.: ΥΠΠΟ/ΓΡ.ΥΠ./Κ.Ε./987
Ταχ. Δ/νση: Μπουμπουλίνας 20
Ταχ. Κώδ : 106 82
Τηλέφωνο: 82.01.363
ΠΡΟΣ: Βουλή των Ελλήνων, Δ/νση Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, Τμήμα Ερωτήσεων
ΚΟΙΝ:Βουλευτή κ. Κυριάκο Μητσοτάκη
Θέμα: Απάντηση στην υπ' αριθμ. 13738/30,08.2006 Ερώτηση
Σε απάντηση της με αριθμ. πρωτοκόλλου 13738/30.08.06 Ερώτησης του Βουλευτή κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, σας πληροφορούμε ότι:
Με την ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/2045/34499/22.07.1998 Υπουργική Απόφαση, η οποία δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 840/Β/12.08.1998 χαρακτηρίσθηκε ως μνημείο η «..οικία Αλεξάνδρου Ιόλα, στο Ο.Τ. 278, περιοχής Παραδασου και Δήμου Αγίας Παρασκευής Αττικής, επί των οδών Δημοκρατίας 6-8, Χρ. Σμύρνης και Ομήρου, γιατί έχει συνδεθεί με μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του αιώνα μας, που προώθησε τη σύγχρονη τέχνη (με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής), σε παγκόσμιο επίπεδο. Το κτίριο αποτελεί, επίσης, σημείο αναφοράς για την ιστορία της σύγχρονης τέχνης στη χώρας μας, αφού φιλοξένησε μέρος από τις αξιολογότερες συλλογές του ιδιοκτήτη».
Όπως προκύπτει από έγγραφο του πρώην Δημάρχου Αγίας Παρασκευής, με ημερομηνία 6 Μαρτίου 2000, «...με τις αρ. πρωτ. 264/22.10.1997 και 243/16.09.1998 αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου έχει αποφασιστεί η τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου Αγίας Παρασκευής, στο Ο.Τ. 278, με χαρακτηρισμό του τμήματος, όπου βρίσκεται το «Κτήμα Ιόλα», ως Κέντρου Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων. Επί των αποφάσεων αυτών του Δημοτικού Συμβουλίου έχει γνωμοδοτήσει θετικά και ομόφωνα το Κεντρικό Συμβούλιο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος, η δε σχετική απόφαση τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου έχει ήδη υπογραφεί από τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και αναμένεται σύντομα η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος». Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται πως η επιφάνεια του κτήματος ανέρχεται σε 6.678 τ.μ., της οικίας σε 860 τ.μ. και η αντικειμενική αξία του ακινήτου ήταν 800.000.000 δρχ. (έτος 2000).
Στη συνέχεια, με την 1082241/7996/0010/18.10.2002 Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και Πολιτισμού, η οποία δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. 936/Δ/2002, κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση του εν λόγω ακινήτου για πολιτιστικούς σκοπούς και ειδικότερα για την εξυπηρέτηση των σκοπών της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Με την αρ. πρωτ. 796/2003 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών καθορίστηκε η προσωρινή τιμή μονάδος αποζημιώσεως του ακινήτου στο ποσό των 17.077.261,00€. Επειδή το επιδικασθέν ποσό ήταν αρκετά μεγάλο και δεν επαρκούσε ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, οι ενδιαφερόμενοι ιδιοκτήτες δέχθηκαν να τους καταβληθεί, ως αποζημίωση, το ποσό των 9.097.578,00€, το οποίο και έγινε αποδεκτό με το αρ. πρωτ. 6522/23.12.2003 Πρακτικό του Ε' Τμήματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Ωστόσο, λόγω έλλειψης πιστώσεων δεν έγινε δυνατή η καταβολή ούτε του μειωμένου ποσού της αποζημίωσης.
Κατόπιν τούτων, με την αρ. πρωτ. 1060623/5540/0010/29.07.2004 Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και Πολιτισμού, ανακλήθηκε η πράξη απαλλοτρίωσης.
Το θέμα εισήχθη, εκ νέου, προς συζήτηση στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, το οποίο γνωμοδότησε ομόφωνα «... υπέρ της απ' ευθείας εξαγοράς από το Υπουργείο Πολιτισμού της «Οικίας Αλεξάνδρου Ιόλα» και του περιβάλλοντος αυτής χώρου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 18, παρ. 1 - 9 του Νόμου 3028/02», όπως καταγράφεται στα Πρακτικά της αρ. 15/03.08.2004 Συνεδρίασης.
Συμφώνως προς την ανωτέρω γνωμοδότηση, το θέμα διαβιβάσθηκε στη Γενική Διεύθυνση Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας και ειδικότερα στο Τμήμα Απαλλοτριώσεων, Απόκτησης Ακινήτων και Αποζημιώσεων, προκειμένου να ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη διαδικασία. Πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος τίτλων από το Γραφείο Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Πολιτισμού και καθορίσθηκε το τίμημα από την αρμόδια Εκτιμητική Επιτροπή του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Το καθορισθέν ποσό ανήλθε στο ύψος των 5.091.994,00€. Ωστόσο οι ιδιοκτήτες δεν το αποδέχθηκαν θεωρώντας το ιδιαίτερα χαμηλό. Ως εκ τούτου δεν κατέστη δυνατή η ολοκλήρωση της διαδικασίας της απ' ευθείας εξαγοράς του ακινήτου, στην παρούσα φάση.
Δεδομένου ότι το Υπουργείο Πολιτισμού επιδιώκει να εξευρεθεί τρόπος να ξεπεραστούν τα εμπόδια και να αναληφθούν νέες πρωτοβουλίες, που θα αποδώσουν ένα χώρο μεγάλης πολιτιστικής και περιβαλλοντικής αξίας στους κατοίκους όχι μόνο της Αγίας Παρασκευής αλλά και ολόκληρης της πρωτεύουσας, έχει, ήδη, διαβιβάσει, με τα αρ. πρωτ. 3500/11.08.2006/Γρ. Γεν. Γραμματέα και 3618/22.08.2006/Γρ. Γεν. Γραμματέα έγγραφα, στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών κατάλογο αξιόλογων, από αρχιτεκτονικής και ιστορικής απόψεως, κτηρίων ανά την Ελλάδα, τα οποία ενδιαφέρεται να αγοράσει, προκειμένου να τα προστατεύσει και να τα αξιοποιήσει για διάφορες πολιτιστικές χρήσεις. Ανάμεσα στα προτεινόμενα κτήρια είναι και το ακίνητο «Ιόλα», η απόκτηση του οποίου θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική.
Το Υπουργείο Πολιτισμού προχωράει με προσεκτικό προγραμματισμό και προσπαθεί να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους στην προσπάθεια συστηματικής διάσωσης.Και μια πρωτοβουλία του Σταύρου Μπένου σε κινητοποίηση των κατοίκων για τη βίλα Ιόλα
Χρειάζονται και νέες πρωτοβουλίες
Είναι ανάγκη να διαφυλαχθεί ο χώρος και ως πνεύμονας πρασίνου
Ο Αλέξανδρος Ιόλας, Έλληνας κι αυτός της διασποράς, ήταν ένας παθιασμένος με την τέχνη άνθρωπος. Ενας ευφυής και διορατικός συλλέκτης έργων τέχνης. Κοσμοπολίτης και πολυταξιδεμένος κατάφερε να δημιουργήσει την καταπληκτική «συλλογή Ιόλα» και να τη στεγάσει στο πασίγνωστο οίκημα της Αγίας Παρασκευής, ένα σπάνιο και ανεκτίμητο δημιούργημα σφραγισμένο από την αρχιτεκτονική του Δημήτρη Πικιώνη.
Επί Κυβερνήσεως Κ. Σημίτη και έπειτα από ενέργειες και προσπάθειες δήμου και κατοίκων το μέγαρο Ιόλα χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «ιστορικό διατηρητέο μνημείο» (ΦΕΚ840Β/12.8.98). Με υπουργικές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομίας-Οικονομικών και ΠΕΧΩΔΕ κηρύσσεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση του ακινήτου για πολιτιστικούς σκοπούς και - ειδικότερα - για την εξυπηρέτηση των σκοπών της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Παράλληλα, από το ΥΠΕΧΩΔΕ χαρακτηρίζεται ο περιβάλλων χώρος ως «χώρος πολιτιστικών δραστηριοτήτων».
Με την απόφαση του Υπ. Οικονομίας (Μάρτιος 2004) για την αύξηση του προϋπολογισμού για το κτήμα Ιόλα και την κατάθεση των αντίστοιχων πόρων προς τον ιδιοκτήτη, φαινόταν πως προχωρούσαν οι διαδικασίες για τη μετατροπή του ακινήτου σε πολιτιστικό και εκθεσιακό κέντρο, διασώζοντας παράλληλα έναν πνεύμονα πρασίνου στην περιοχή και εμποδίζοντας τις προθέσεις των ιδιοκτητών να εκμεταλλευθούν εμπορικά το χώρο.
Μετά τις εκλογές του 2004 ο τότε Υπουργός Πολιτισμού διέκοψε όλα τα έως τότε δρομολογημένα και προχώρησε σε νέες διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες που, δυστυχώς, οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο. Αποτέλεσμα: η εκκρεμότητα όχι μόνο να παραμένει, αλλά να διαφαίνεται και η απροθυμία του Υπουργείου Πολιτισμού να αναλάβει νέες πρωτοβουλίες.
Παρά τις συνεχείς διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις των κατοίκων και των συλλόγων τους, τις υποσχέσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, τις αλλεπάλληλες ερωτήσεις βουλευτών η κατάσταση παραμένει στάσιμη και δυστυχώς φαίνεται να οδηγείται στην οριστική εγκατάλειψη της όλης προσπάθειας. Το κτήμα και η βίλα Ιόλα στην Αγία Παρασκευή είναι ευρύτατα γνωστά και με μεγάλη ιστορική και πολιτιστική αξία. Βρίσκονται επίσης σε μία πολύ επιβαρυμένη αστική περιοχή, όπου η ανάγκη δημιουργίας ενός πνεύμονα πρασίνου είναι αυτονόητη και επιβεβλημένη.
Είναι σαφές πως μόνο με τις συνεχείς προσπάθειες των κατοίκων, την εθελοντική συμμετοχή σπουδαίων καλλιτεχνών, με την συμπαράταξη των δημοτικών αρχόντων, με τη υποστήριξη του πολιτικού κόσμου ενισχύεται η πίεση προς την κυβέρνηση προκειμένου να υλοποιήσει την υπόσχεσή της. Να αγοράσει το κτήμα Ιόλα και να το μετατρέψει σε Χώρο Τέχνης και Πολιτισμού.
Δίπλα στις υπογραφές των Γαβρά, Λαζόγκα, Παύλου, Θόδωρου, προστέθηκαν και εκείνες της Ντόρας Γιαννακοπούλου, του Γιώργου Κουρουπού, του Σπύρου Σακκά και τόσων ακόμα.
Απόλυτα δικαιολογημένος θα πρέπει να θεωρείται ο προβληματισμός ορισμένων για την αναγκαιότητα της διεκδίκησης του κτήματος Ιόλα και της συνέχισης του αγώνα των κατοίκων. Γεγονός όμως είναι πως, η απόκτηση οποιουδήποτε κοινόχρηστου χώρου οπουδήποτε κι αν βρίσκεται μέσα σε πυκνοδομημένο αστικό ιστό θα πρέπει να αποτελεί το επίκεντρο της προσπάθειας όλων των ευαισθητοποιημένων πολιτών. Θαρρώ πως αυτός ο αγώνας θα δικαιωθεί.
Είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής που πρέπει να αποδοθεί σ΄αυτόν τον πρωτοπόρο λάτρη της τέχνης και συνάμα αποτελεί το χρέος μας στις γενιές που θα' ρθούν.
Τοπικό δημοψήφισμα για τοπική φορολογία
Η διάσωση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς του Ιόλα σημαίνει τη διάσωση ενός σημαντικού μέρους της ελληνικής κουλτούρας και πολιτισμού, με τα αδιαμφισβήτητα αποτελέσματά της στην εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση του κοινωνικού μας συνόλου. Όμως, πρωτίστως αποτελεί χρέος στους κατοίκους της Αγίας Παρασκευής. Αυτού του ιστορικού, αλλά και αναπτυσσόμενου δήμου. Σε όλους εκείνους που χρόνια αγωνίστηκαν με πάθος και επιμονή για ένα κοινό σκοπό.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να προτείνω στην τοπική κοινωνία και σε όλους τους δημοτικούς συνδυασμούς ένα Τοπικό Δημοψήφισμα, που το κυρίαρχο ερώτημά του να αναφέρεται στην απόκτηση από το Δήμο Αγίας Παρασκευής αυτού του ιστορικού χώρου, σε συνδυασμό με την οικονομική συμμετοχή των πολιτών στην αγορά του. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με την πρόβλεψη τοπικής φορολογίας για μακρά χρονική περίοδο (π.χ. 10 χρόνια), με στόχο την κάλυψη μέρους της δαπάνης για την αγορά (π.χ. το 1/3 της αξίας του κτήματος). Πιστεύω πως θα είναι η πιο τρανή απόδειξη προς όλους μας, πως αγαπούν το δήμο τους, συμμετέχουν με πράξεις, αγωνίζονται γι΄ αυτόν και ταυτόχρονα δεν θα άφηνε κανένα πολιτικό έρεισμα σε καμιά κυβέρνηση να αρνείται να αναλάβει τις δικές της ευθύνες απέναντι σ' ένα πρόβλημα με έντονα τοπικά, αλλά συνάμα με εθνικά χαρακτηριστικά.
Γιατί το κτήμα ΙΟΛΑ μπορεί και πρέπει να εξελιχθεί σ' ένα μεγάλο θεσμό πολιτισμού, που θα υπάρχει και θα αναπνέει στη θαλπωρή της Αγίας Παρασκευής, αλλά ταυτόχρονα θα είναι ένας θεσμός υπερτοπικός, ένας θεσμός ΕΘΝΙΚΟΣ, με τη φιλοδοξία μάλιστα να ανοίξει τα φτερά του στο διεθνές περιβάλλον.
σης και αξιοποίησης σημαντικών αρχιτεκτονικών ακινήτων, σε όλη την επικράτεια.
