That's WACK! Lea Lublin And Niki de Saint Phalle's Feminist Baby Art At PS1

filed under: art

"WACK!: Art and the Feminist Revolution," is an exhibition at P.S. 1 that takes a historical, international perspective on artists working in the late 1960's and 1970's who were either involved in or impacted by feminist activism. I'm itching to see it [it closes in May], but meanwhile, Artnet has a couple of works by the overly-famous-in-my-book Niki de Saint Phalle and the too-little-known-at-all Lea Lublin.

de Saint Phalle was a total scenester in Paris, friends and collaborators with artists like Brancusi, Duchamp, and Dali. Here's what Wikipedia says about de Saint Phalle's Hon, which is shown in the painted photograph above from 1968. [hint: Hon is the giant, 82-foot, vagina-oriented, reclining figure behind that sweet, Swedish stroller:

Inspired by the pregnancy of her friend Clarice Rivers, the wife of American artist Larry Rivers, she began to use her artwork to consider archetypal female figures in relation to her thinking on the position of women in society. Her artistic expression of the proverbial everywoman were named 'Nanas'. The first of these freely posed forms, made of papier-mâché, yarn, and cloth were exhibited at the Alexander Iolas Gallery in Paris in September of 1965.

...

In 1966, she collaborated with fellow artist Jean Tinguely and Per Olof Ultvedt on a large scale sculpture installation, "hon-en katedral" ("she-a cathedral") . for Moderna Museet, Stockholm, Sweden. The outer form of "hon" is a giant, reclining 'Nana', whose internal environment is entered from between her legs. The piece elicited immense public reaction in magazines and newspapers throughout the world. The interactive quality of the "hon" combined with a continued fascination with fantastic types of architecture intensifies her resolve to see her own architectural dreams realized.

If that stroller is too distracting for you, here's a vintage snapshot of crowds lined up to enter Hon, and here's a photo of the sculpture in progress, from an angle designed to miss the point of the piece.

Lublin, meanwhile, a French-Argentine artist I can barely find anything about. In a 1968 exhibition at the Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Lublin exhibited a piece called Mon Fils. And by "exhibited," I mean, she and her seven-month-old son Nicholas moved into the museum for the duration of the show, and she took care of him. Though it was SOP for childcare at the time, it was most definitely a revolutionary idea for art at the time. [It wasn't until 1974 that Joseph Beuys made his seminal work, I love America, and America loves me, by living in a SoHo gallery for three days with a coyote. If you don't follow contemporary art, this has to be the most WACK post in a long time.]

Of Theo I Sing

by Brooks Peters

One of my favorite authors has died. A brilliant writer who penned nine fascinating novels, some of them highly regarded by such well-known literary figures as Patricia Highsmith, Peter Quennell, and John Betjeman. And yet, three weeks after her death, The New York Times has yet to publish her obituary. The fact that she also happened to be the granddaughter of President Theodore Roosevelt makes this all the more perplexing. Her name was Theodora Keogh.

Well, actually when she died this month in North Carolina she was known as Mrs. Arthur A Rauchfuss. Never heard of her? That does not surprise me. She lived in relative obscurity for the last four decades. Very few people in her own town knew she was the granddaughter of T. R. It was something she fought hard to keep secret. She preferred to be known for her own accomplishments, and when they were no longer in the spotlight, she chose anonymity.

I first stumbled across the name Theodora Keogh while researching an article on the Roosevelt family. I was hired to do an overview of the Roosevelts of Oyster Bay; those family members in the Teddy Roosevelt camp as opposed to the Hyde Park Roosevelts of F.D.R.’s side. (photo of Theodora below courtesy of davekiersh).

I’d always preferred the Sagamore Roosevelts. To me they represented strong wills, independence and adventure. So when I began to research T. R.’s son Archibald Roosevelt I learned of one of his daughters, Theodora, who obviously was named for her famous grandfather. But I was hindered in my quest for information since there were scant details published about her, and the family members I spoke to either knew very little about her or preferred not to discuss her. The exception was Melinda Jackson, a beautiful young dancer, who seemed to identify with her strong-minded and exotic relative. She encouraged me to read Theodora’s novels. This was back in the days before the internet and I was not able to find any of Theodora Keogh’s books in print. Nor did the local library have any copies on hand. I had to go to the main branch of the New York Public Library in Manhattan and request copies. As I was under a tight deadline, there wasn’t time to read them all but I managed to skim through one with the intriguing title The Fetish, hoping to find juicy risque sections that would add a little spice to my article. Alas, I didn’t find anything obviously prurient, but I was struck by the marvelous prose and writing style. This woman had a very modern attitude for the time period in which she was writing. I was intrigued, but put it on hold while I finished the article. In time, I forgot about Theodora Keogh.

Then, about ten years later, I read in the New York Times that my favorite bookstore in Manhattan was closing. A Different Light, which catered to the gay and lesbian community, was shutting its doors due to a lack of business. Apparently Barnes & Noble had killed it. They were having a sale of their older gay book collection and I raced down to buy what was left. I found a copy of a novel entitled The Double Door. I was amazed to find that the author of the book was none other than Theodora Keogh. Had she written a gay novel? I was intrigued. I bought the book, raced home and read it from cover to cover. It turned out to be a very peculiar novel about a young woman who finds that her father is keeping a male lover in the townhouse next door.

The “double door” of the title is the special entrance he created so he could visit his lover in secret. The whole story had vague echoes of the infamous Wayne Lonergan case. He had been convicted of killing his cafe society wife, a young heiress who happened to be the daughter of the man who was keeping him as a sort of male gigolo. Others have claimed that Keogh was thinking more of the Marquis de Cuevas, a high society ballet enthusiast married to a Rockefeller, who allegedly kept a male lover or two on the side. Regardless of its sources, the story intrigued me. The Double Door was written in 1950, long before gay novels became the vogue. Theodora Keogh was a generation ahead of her time. It is a book that is mysterious, mystifying and completely original.

The photographs on the back of the dust jacket for The Double Door showed a beautiful, rather fey creature with a dancer’s limber body and an eccentric’s love of posing. At the time, Theodora was married to Tom Keogh, a costume designer and artist. He is perhaps best known for designing the costumes for the Vincente Minnelli film The Pirate, starring Gene Kelly and Judy Garland.

The couple led a bohemian lifestyle in Paris. Prior to that, I learned, Theodora had been a dancer and toured with Alexander Iolas in South America. Salvador Dali had designed her rather outlandish costumes. All one could glean from these glimmers of insight was that Theodora was a maverick who had left her more conservative Oyster Bay relatives in the dust. I couldn’t help but identify with her. She reminded me a bit of her famous relative Alice Roosevelt Longworth, although I was certain Theodora’s views were far more liberal. (Below is a shot of her husband Tom Keogh, at left, perhaps with Leslie Caron, although it is difficult to tell. She starred in Daddy Long Legs, another film for which Keogh did the costumes. Following that is one of his illustrations.)

Over the years, I made a point of buying Theodora Keogh’s books whenever I found them. Prior to the mid 90s, it was nearly impossible. But then the internet was launched and suddenly one could simply type her name into Bookfinder.com or Amazon and come upon dozens of her tomes. My particular favorite is The Tattooed Heart, a marvelously atmospheric novel about a young boy and girl living in the Hamptons. Abandoned by their high-flying, distracted parents, they create their own universe amid the sand dunes and privet hedges of the East End. I found a copy while book-hunting in Charlottesville, Virginia — a first edition signed by Theodora Keogh herself.

I also enjoyed the racy pulp versions of her novels. As her fame grew, it seemed to me in hindsight, her books were marketed with even more salacious blurbs. Her tales were hyped as being laced with forbidden love, perversion and subterranean sex. The Fascinator delved into the dark world of “irresistible temptation”. The Fetish was a “dynamic novel of desire and damnation”! Meg tackled the mind of a young girl who was raped. The Double Door became “a throbbing novel of innocence and evil”. Gemini delved into the tragedy of incest: a forbidden love between twins! The Mistress (the American name for the novel The Fetish) described a seductress’s “haunting beauty” which “drew men to her. Her twisted desires consumed them.” The trend culminated in the strangest tale of all, The Other Girl: “The shocking story of a twisted love in the never-never land of Hollywood misfits.” That novel, inspired in part by the notorious “Black Dahlia” murder (of Elizabeth Short) had dark lesbian overtones and was marketed with the figure of a nude girl on the cover covering her face in shame.

Who wouldn’t want to read these “sordid” pulps? Well, perhaps the reason Theodora Keogh is not better known is that these books are not sordid, nor are they salacious. While they are certainly unusual and at times bizarre, they never were written to be “one-handers” as some vintage sleaze titles were. Keogh’s writing is refreshing and quite modern. Her purple prose was a light shade of violet. Yes, some of it is quirky and self-indulgent. She might have benefited from some more effective editing. But name one writer who wouldn’t? What works in the world of Theodora Keogh is her magical and insightful imagination. At a time when most books delved only glancingly at adolescent sexuality, homosexuality, lesbianism, fetishes and childhood abuse, Theodora Keogh explored them with a sophisticated, revelatory, and entirely unsentimental eye.

After completing my collection of Keogh titles, I kept looking for information about her. I reasoned that she must be in her 80s and perhaps had died. I thought of contacting Melinda Jackson again, but I had not been happy with the way my piece on the Roosevelts had been edited (chopped up, is a better word), and was concerned she would react negatively to any further inquiries. So I combed the internet constantly, hoping to learn more about her. The only person I ended up making contact with was an artist named David Kiersh, who has amassed an impressive archive about her, including photographs and books, as well as paintings by Theodora Keogh’s handsome husband, Tom. He did the cover art for many of her books, including Street Music, a touching, odd little novel about a man who befriends a child criminal.

Then out of the blue I got an email from a wonderfully helpful writer named Robert Nedelkoff who had noticed a tiny mention of Theodora on my relatively new MySpace page. He told me that Theodora Keogh had died and sent me links to her obituary in the Charlotte Observer. We then struck up a conversation about Theodora Keogh and other neglected authors that has been fascinating and lively. He also told me that Hugo Vickers, who penned the brilliant biography of Cecil Beaton, among many other achievements, has written a full-length obituary about her in the Telegraph. (see link here). How ironic that it is the British press which goes to the trouble of writing about this granddaughter of one of the most popular and beloved American Presidents while the New York Times, the newspaper of record in the United States, completely ignores her passing. One has to ask why has-been movie stars and long-forgotten opera singers get immediate coverage in the Times when they die, but a writer of nine ground-breaking novels does not? Theodora Roosevelt Keogh O’Toole Rauchfuss deserves much better.

Danse Macabre

The Rockefeller and the Ballet Boys

Another spectacular will contest is dividing the dinner parties of tony America. The recently deceased was Margaret Strong, a plain-Jane Rockefeller who always attracted effete men. Her first husband was the ballet-mad Marquis de Cuevas. Her second was nearly forty years her junior: Raymundo de Larrain, who gave her a wheelchair and new teeth for the wedding. And then, according to her children, milked her out of $30 million. On the eve of the trial, the author investigates a society redolent of black orchids.

by Dominick Dunne

February 1987

There is no one, not even his severest detractor, and let me tell you at the outset of this tale that he has a great many severe detractors, who will not concede that Raymundo de Larrain, who sometimes uses the questionable title of the Marquis de Larrain, is, or at least was, before he took the road to riches by marrying a Rockefeller heiress nearly forty years his senior, a man of considerable talent, who, if he had persevered in his artistic pursuits, might have made a name for himself on his own merit. Instead his name, long a fixture in the international social columns, is today at the center of the latest in a rash of contested-will controversies in which wildly rich American families go to court to slug it out publicly for millions of dollars left to upstart spouses the same age as or, in this case, younger than the disinherited adult children.

The most interesting person in this story is the late possessor of the now disputed millions, Margaret Strong de Cuevas de Larrain, who died in Madrid on December 2, 1985, at the age of eighty-eight, and the key name to keep in mind is the magical one of Rockefeller. Margaret de Larrain had two children, Elizabeth and John, from her first marriage, to the Marquis George de Cuevas. The children do not know the whereabouts of her remains, or even whether she was, as a member of the family put it, incinerated in Madrid. What they do know is that during the eight years of their octogenarian mother’s marriage to Raymundo de Larrain, her enormous real-estate holdings, which included adjoining town houses in New York, an apartment in Paris, a country house in France, a villa in Tuscany, and a resort home in Palm Beach, were given away or sold, although she had been known throughout her life to hate parting with any of her belongings, even the most insubstantial things. At the time of her second marriage, in 1977, she had assets of approximately $30 million (some estimates go as high as $60 million), including 350,00 shares of Exxon stock in a custodian account at the Chase Manhattan Bank. The location of the Exxon shares is currently unknown, and the documents presented by her widower show that his late wife’s assets amount to only $400,000. Although these sums may seem modest in terms of today’s billion-dollar fortunes, Margaret, at the time of her inheritance, was considered one of the richest women in the world. There are two wills in question: a 1968 will leaving the fortune to the children and a 1980 will leaving it to the widower. In the upcoming court case, the children, who are fifty-eight and fifty-six years old, are charging that the will submitted by de Larrain, who is fifty-two, represents “a massive fraud on an aging, physically ill, trusting lady.”

Although Margaret Strong de Cuevas de Larrain was a reluctant news figure for five decades, the facts of her birth, her fortune, and the kind of men she married denied her the privacy she craved. However, her children, Elizabeth, known as Bessie, and John, have so successfully guarded their privacy, as well as that of their children, that they are practically anonymous in the social world in which they were raised. John de Cuevas, who has been described as almost a hermit, has never used the title of marquis. He is now divorced from his second wife, Sylvia Iolas de Cuevas, the niece of the art dealer Alexander Iolas, who was a friend of his father’s. His only child is a daughter from that marriage, now in her twenties. He maintains homes in St. James, Long Island, and Cambridge, Massachusetts, where he teaches scientific writing at Harvard. Bessie de Cuevas, a sculptor whose work resembles that of Archipenko, lives in New York City and East Hampton, Long Island. She is also divorced, and has one daughter, twenty-two, by her second husband, Joel Carmichael, the editor of Midstream, a Zionist magazine so reactionary that it recently published an article accusing the pope of being soft on Marxism. Friends of Bessie de Cuevas told me that she was never bothered by the short financial reins her mother kept her on, because she did not fall prey to fortune hunters the way her sister heiresses, like Sunny von Bülow, did.

Margaret Strong de Cuevas de Larrain, the twice-titled American heiress, grew up very much like a character in a Henry James novel. In fact, Henry James, as well as William James, visited her father’s villa outside Florence when she was young. Margaret was the only child of Bessie Rockefeller, the eldest of John D. Rockefeller’s five children, and Charles Augustus Strong, a philospher and psychologist, whose father, Augustus Hopkins Strong, a Baptist clergyman and theologian, had been a great friend of old Rockefeller’s. A mark of the brilliance of Margaret’s father was that, while at Harvard, he competed with fellow student George Santayana for a scholarship at a German university and won. He then shared the scholarship with Santayana, who remained his lifelong friend. Margaret was born in New York, but the family moved shortly thereafter to Paris. When Margaret was nine her mother died, and Strong, who never remarried, built his villa in Fiesole, outside Florence. There, in a dour and austere atomosphere, surrounded by intellectuals and philosophers, he raised his daughter and wrote scholarly books. His world provided very little amusement for a child and no frivolity.

Each year Margaret returned to the United States to see her grandfather, with whom she maintained a good relationship, and to visit her Rockefeller cousins. Old John D. was amused by his serious and foreign granddaughter, who spoke several languages and went to school in England. Later, she was one of only three women attending Cambridge University, where she studied chemistry. Never, even as a young girl, could she have been considered attractive. She was big, bulky, and shy, and until the age of twenty-right she always wore variations of the same modest sailor dress.

Her father was eager for her to marry, and toward that end Margaret went to Paris to live, although she had few prospects in sight. Following the Russian Revolution there was an influx of Russian émigrés into Paris, and Margaret Strong developed a fascination for them that remained with her all her life. She was most excited to meet the tall and elegant Prince Felix Yusupov, the assassin of Rasputin, who was said to have used his beautiful wife, Princess Irina, as a lure to attract the womanizing Rasputin to his palace on the night of the murder. In Paris, Prince Yusupov had taken to wearing pink rouge and green eye shadow, and he supported himself by heading up a house of couture called Irfé, a combination of the first syllables of his and his wife’s names. Into this hothouse of fashion, one day in 1927, walked the thirty-year-old prim, studious, and unfashionable Rockefeller heiress. At that time Prince Yusupov had working for him an epicene and penniless young Chilean named George de Cuevas, who was, according to friends who remember him from that period, “extremely amusing and lively.” He spoke with a strong Spanish accent and expressed himself in a wildly camp manner hitherto totally unknown to the sheltered young lady. The story goes that at first Margaret mistook George de Cuevas for the prince. “What do you do at the couture?” she asked. “I’m the saleslady,” he replied. The plain, timid heiress was enchanted with him, and promptly fell in love, thereby establishing what would be a lifelong predilection for flamboyant, effete men. The improbable pair were married in 1928.

From then on Margaret abandoned almost all intellectual activity. She stepped out of the pages of a Henry James novel into the pages of a Ronald Firbank novel. If her father had been the dominant figure of her maidenhood, George de Cuevas was the controlling force of her adult existence. Their life became more and more frivolous, capricious, and eccentric. Through her husband she discovered an exotic new world that centered on the arts, especially the ballet, for which George had a deep and abiding passion. Their beautiful apartment on the Quai Voltaire, filled with pets and bibelots and opulent furnishings, became a gathering place for the haute bohème of Paris, as did their country house in St.-Germain-en-Laye, where their daughter, Bessie, was born in 1929. Their son, John, was born two years later. Along the way the title of marquis was granted by, or purchased from, the King of Spain. The Chilean son of a Spanish father, George de Cuevas is listed in some dance manuals as the eighth Marquis de Piedrablanca de Guana de Cuevas, but the wife of a Spanish grandee, who wished not to be identified, told me that the title was laughed at in Spain. Nonetheless, the Marquis and Marquesa de Cuevas remained a highly visible couple on the international and artistic scenes for the next thirty years.

When World War II broke out, they moved to the United States. Margaret, already a collector of real estate, began to add to her holdings. She bought a town house on East Sixty-eighth Street in New York, a mansion in Palm Beach, and a weekend place in Bernardsville, New Jersey. She also acquired a house in Riverdale, New York, which they never lived in but visited, and one in New Mexico to be used in the event the United States was invaded. In New York, Margaret always kept a rented limousine, and sometimes two, all day every day in front of her house in case she wanted to go out.

Niki de Saint-Phalle: Target Practice

by Nikhil Melnechuk

Niki de Saint-Phalle

Fondazione Roma Museo

Via del Corso, 320, Rome, Italy

04 November 2009 - 17 January 2010

The first sound I heard was the clicking of high heels. All the gallery attendants at the Foundazione Roma Museo wear 4-inchers, and are dressed to kill. This is the only misstep in the museum's comprehensive retrospective of Niki De Saint Phalle, and perhaps not even that: the clicking gave me enough warning to put away my camera before I was caught snapping pictures...

Curated by Stefano Cechetto, over 100 works by Saint-Phalle are being shown; this marks the first extensive exhibition of Saint-Phalle in Italy. Rather than a chronological arrangement, Cecchetto has developed four "Memory Rooms," which reflect thematic threads running through Saint-Phalle's career in her paintings, drawings, sculpture and photographs, and in so doing, the viewer is given a template with which to explore Saint-Phalle's artistic development.

The first thing I saw upon entering the show was a colorful, poster-sized map of Italy. Instead of place names, there were names of renowned Italian artists displayed on the map. This was Saint-Phalle's homage to Italy, and clearly the respect is mutual. Beside that piece, a paper shredder and a box of colored paper stood, with instructions to "write your thoughts and shred them." The show is curated with a mix of whimsy and sincerity, and these qualities make themselves most obvious in Niki's bipolar portrayal of Woman.

Starting in 1961, Saint-Phalle began "Shooting Paintings," where she embedded paint-filled sacs in white plaster sculptures, which she would then shoot at with a rifle. When the bullets hit the sacs, colored paint would splatter and drip on the figure. While the show has only a few of these innovative works, this target-practice art helps explains her next (and here, most represented) era of work—the Nanas.

Part goddesses, part dolls, part shooting targets, part dancers—Saint-Phalle's Nanas are voluptuous, brightly-colored plastered sculptures of women. At first the Nanas seem out of The Beatles' Yellow Submarine (which appeared in 1968, only three years after the first Nana was shown at the Alexander Iolas Gallery in Paris). But, slowly, these figures reveal a terrifying visage of womanhood. Seen from an admiring, childlike perspective, they are an ideal—dolls; perhaps even Barbies of a kind. But from the male gaze they are idols to a singular god: sexuality. Their breasts and buttocks are painted, quite literally, as targets. This simplicity of form (smooth, bulbous) and palate (mostly primary colors) is both an aspect of the figures' female power, and what makes them an easy target. Naked means open, but open to vulnerability, too. In this way, the Nanas are simultaneously innocent and encourage transgressive thought—a matured Lolita.

The curation provides both historical data on Saint-Phalle, and (somewhat stillettoed) introductions to each of her artistic periods, but leaves it to the viewer to connect the dots. This allows for multiple interpretations and a depth of exploration.

Much of Saint-Phalle's work was spent on sculpture gardens for all ages—her Tarot Garden in Italy, and Queen Califa's Magical Circle Garden in California—and the Foundazione Roma honors this. The exhibition is a bright and bouyant journey into the complex world of this extraordinary artist.

--Nikhil Melnechuk

Niki de Saint Phalle-Αλέξανδρος Ιόλας-Jean Tingueli----

niki de saint phalle...for claudio

An exhibition regarding the works of Niki de Saint Phalle has recently opened in Rome.


Niki de Saint Phalle--l'intimismo si fa pop-----NIKI DE SAINT-PHALLE IN MOSTRA A ROMA

niki de saint phalle, il giardino dei tarocchi-----Niki de Saint-Phalle or the female triumphant-----Niki de Saint Phalle, born Catherine-Marie-Agnès Fal de Saint Phalle----Niki de Saint Phalle's Tarot Garden----Niki Museum in Japan----WACK! Art and the Feminist Revolution---

The Nanas.....“I wanted to invent a new mother, a mother goddess, and in these forms, be reborn”---Sculpture Spotlight: Niki de Saint Phalle----niki de Saint Phalle ----


Niki de Saint Phalle, Table sculptures & vases

Niki de Saint Phalle and Jean Tinguely collaborated together....

Niki de Saint Phalle-Αλέξανδρος Ιόλας-Jean Tingueli----

Papier mache: In 1965, de Saint Phalle began creating her "Nanas" ---large, voluptuous , colorful female figures that were made originally in papier mâché . But she then switched to polyester. An unfortunate choice since the use of this material led to an infection of her lungs and, eventually, her death.


Nancy Winn papier-mâché sculpture

Molly Chicken 's tutorial on how to make wonderful papier mache bowls---Papier-mâché---Paper Mache Bluebirds ----How to make paper mache:---

jade pegler's papier mache (---Papier Mâché Cars-----Family Portrait Sculpture---Papier-mâché Figures-------

cartapesta, per carnevale---- Carnevale di Viareggio.----


papier mache bead necklace

jewellery: Recycled Comic Book Bracelet-------Decoupage Bangle from Contemporary Papier Mache---Recycled Comic Book Necklace---fabric paper mache bead necklace with button clasp----Knotted ribbon papier mache bead necklace---


waterproofing your papier mache:

Per l'impermeabilizzazione si agisce così: sull'oggetto ben asciutto si possono applicare 3 o 4 mani di olio di semi di lino; passarlo in forno a temperatura non superiore a 120°C fino a che la superficie non sia ben asciutta e dura. Dopo questo trattamento il manufatto è perfettamente impermeabile all'acqua.---

The best outdoor waterproofing for papier mache sculptures, it would seem , is boat varnish......Waterproofing Papier Mache----Waterproofing Papier Mache?---

Art market news

Colin Gleadell's weekly round-up of the lastest events in the art world.

By Colin Gleadell
Published: 8:44AM GMT 17 Nov 2009

King Kong's skeleton is expected to fetch up to £150,000

Although Sotheby’s did not release the name of the seller of Warhol’s $44million (£26 million) painting, 200 One Dollar Bills, in New York last week, it was quickly established that it had been owned by London-based collector Pauline Karpidas.

Manchester-born Karpidas bought the painting, with her Greek husband, at Sotheby’s in 1986 for $385,000, a record. Why she was selling was not revealed. Apart from bringing a lift to the market, the price may prove beneficial for young artists and educational establishments. Karpidas, who was introduced to the art world in the Seventies by Athens art dealer Alexander Iolas has long been known as a patron of young artists whose work she displays at her workshop gallery on Hydra. She is a benefactor of Tate and the Sir John Soane Museum in London, and an education centre at New York’s New Museum is named after her and her late husband, Constantine

A rare example of a Warhol painting that has increased significantly in value within the last year is the portrait of Michael Jackson which was sold last week. In 1984, Warhol made five paintings in different colours as a commission for Time magazine. The version used for the cover hangs in the Smithsonian National Portrait Gallery in Washington. Another, bought for $278,000 last May, was offered by the Vered Gallery in East Hampton this summer and reputedly sold for over $1 million. A third, belonging to New York collector-dealer Jose Mugrabi was offered at Sotheby’s last year with a $500,000 estimate, but not sold. Last week, it returned to the rostrum at Christie’s with the same estimate and sold for $812,000 to London jeweller Laurence Graff.

A 22-inch metal skeleton made as an armature to hold the figure of King Kong during the finale of the 1933 movie can be seen at Christie’s in South Kensington this weekend, prior to its sale on Tuesday, when it is expected to fetch up to £150,000. Such armatures were designed for the new stop-motion process and the skeleton was padded with cotton and rubber and covered with liquid latex. The only large-scale model made, it was designed for Kong as he scaled the Empire State Building. Years later, it was rescued by miniature enthusiast Eugene Hilchey for a Hollywood Museum project. Hilchey now wants “people everywhere to see” the piece, and he entrusted it to LA film consultants Bison Archives/Productions, which brought it to Christie’s for sale.

Οι 10 σημαντικότερες στιγμές του Ίντερνετ

Τζέιμς Ντέιβις, διευθυντής των Webby Awards

Η ίδρυση της Wikipedia, η άνοδος του iPhone και η εκλογή του Αμερικανού προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα, ήταν μεταξύ των δέκα στιγμών που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με τα ετήσια βραβεία Webby.

Αλλα γεγονότα που ξεχώρισαν στην απονομή της Διεθνούς Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών που απονέμει τα Webby από το 1996, ήταν οι εκλογές του 2009 στο Ιράν, όταν οι διαδηλωτές ανέδειξαν τη δύναμη του Twitter και άλλων κοινωνικών δικτύων στην αναμόρφωση της δημοκρατίας.

«Το Διαδίκτυο είναι η ιστορία της δεκαετίας επειδή ήταν ο καταλύτης αλλαγών όχι μόνο σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, αλλά και σε δραστηριότητες όπως το εμπόριο, οι τηλεπικοινωνίες, η πολιτική και η ποπ κουλτούρα», δήλωσε ο Μάικλ Ντέιβις, διευθυντής των Webby Awards. «Το επαναλαμβανόμενο στοιχείο σε όλα αυτά τα σημαντικά γεγονότα είναι η δυνατότητα του Διαδικτύου να παρακάμπτει τα παλιά συστήματα και να δίνει δύναμη στα χέρια των απλών ανθρώπων».

Η λίστα των δέκα γεγονότων που επηρέασαν το Διαδίκτυο τα τελευταία δέκα χρόνια είναι τα εξής:

- Η επέκταση του Craiglist (2000), της δωρεάν ιστοσελίδας αγγελιών, πέρα από το Σαν Φρανσίσκο, επηρεάζοντας ολόκληρη την εκδοτική αγορά των ΗΠΑ.

- Η υπηρεσία Google AdWords (2000), παρέχοντας τη δυνατότητα στους διαφημιστές να πραγματοποιήσουν άνευ προηγουμένου ακρίβειας διαφημιστικές καμπάνιες.

- Η Wikipedia (2001), η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια που ενημερώνεται από τους ίδιους τους χρήστες, η οποία σήμερα περιλαμβάνει περισσότερα από 14 εκατομμύρια άρθρα σε 271 γλώσσες.

- Το κλείσιμο του Napster (2001), γεγονός που σήμανε ουσιαστικά την εποχή του file-sharing

- Η επανάσταση του online video (2006), που οδήγησε στη ραγδαία ανάπτυξη του ερασιτεχνικού και επαγγελματικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο.

- Η δημόσια εγγραφή της Google (2004) που σηματοδότησε την είσοδο της στο χρηματιστήριο.

- Το άνοιγμα του Facebook σε μη-φοιτητές και η ίδρυση του Twitter το 2006.

- Η κυκλοφορία του iPhone (2007) και το άνοιγμα της αγοράς των smartphones, που δε θεωρούνται πλέον είδος πολυτελείας.

- Η προεκλογική εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα (2008) και η εκτεταμένη χρήση του Ίντερνετ προς όφελος του, αλλάζοντας τα δεδομένα σχεδιασμού και υλοποίησης τέτοιων ενεργειών.

- Οι εκλογές στο Ιράν (2009), όταν το Twitter αναδείχτηκε σε εργαλείο ζωτικής σημασίας για την οργάνωση των διαδηλώσεων.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες Reuters

Η οικονομική κρίση κρατά σε λογικά πλαίσια τις τιμές των έργων τέχνης, υποστηρίζει ο Πέτρος Βέργος.

Οι Ν. Εγγονόπουλος, Α. Ακριθάκης, Σ. Βασιλείου, Γ. Βακιρτζής, Γ. Γαΐτης, Γ. Τσαρούχης, Χ. Μπότσογλου, Σ. Σόρογκας, Δ. Κοκκινίδης, Α. Φασιανός, Ε. Σακαγιάν, Μ. Χάρος είναι ενδεικτικά μερικά από τα ονόματα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της δημοπρασίας.

Σε δύσκολες εποχές πολλοί αντιμετωπίζουν την τέχνη ως επένδυση. Μήπως όμως η οικονομική κρίση επέφερε limit down στο χρηματιστήριο των εικαστικών ;

Ο κ. Βέργος τονίζει: «Δεδομένου του γενικότερου αρνητικού κλίματος, η αγορά έργων τέχνης κράτησε καλύτερα σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας, απλώς δεν υπάρχουν πλέον "φούσκες". Τα τρελά χτυπήματα που είχαμε συνηθίσει στις δημοπρασίες τα τελευταία χρόνια, τα οποία συχνά ήταν δέκα φορές πάνω από την αρχική εκτίμηση, έχουν τελειώσει. Παλιά σε μια δημοπρασία θα είχα ενδεχομένως και δέκα έργα των 10.000 ευρώ που θα έφταναν τις 18.000 ευρώ. Τώρα, με τιμή εκκίνησης τα 2000 ευρώ τα έργα θα κινηθούν κατά μέσο όρο ως τις 3.000-4.000 ευρώ. Αυτό το φαινόμενο είναι πανευρωπαϊκό. Αντίθετα στην Αμερική άρχισαν να παρουσιάζονται πάλι κάποιες υπερβολές, με πιο πρόσφατο παράδειγμα ένα έργο του Άντι Γουόρχολ που η τιμή του εκτινάχθηκε στα 43,8 εκατομμύρια δολάρια». Επρόκειτο για μια σπάνια μεταξοτυπία του Γουόρχολ με τίτλο «200 One dollar Bills», την οποία αγόρασε το Νοέμβριο ανώνυμος συλλέκτης σε δημοπρασία των Sotheby’s.

«Φαίνεται ότι τουλάχιστον στην Αμερική υπάρχει ακόμη πληθώρα χρημάτων ώστε να κάνει κάποιος το κέφι του. Στην Ευρώπη οι τιμές είναι συγκρατημένες και θα έλεγα ότι διανύουμε μια φιλική προς τον αγοραστή περίοδο», σχολιάζει ο κ. Βέργος.

Το κοινό των δημοπρασιών παραμένει το ίδιο εδώ και χρόνια: αποτελείται κυρίως από επιχειρηματίες μέσης ηλικίας. Αντίθετα οι προτιμήσεις έχουν μεταβληθεί και υπάρχει στροφή προς τους σύγχρονους ζωγράφους. «Φεύγει μια γενιά αγοραστών και εισέρχεται μια άλλη, με διαφορετική αισθητική και προτιμήσεις. Οι τιμές των σύγχρονων, καταξιωμένων ζωγράφων συχνά πλησιάζουν τις τιμές έργων του 19ου αιώνα. Ανάλογες διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και στην αγορά σπάνιων βιβλίων. Κάποτε οι συλλέκτες ενδιαφέρονταν περισσότερο για τις εκδόσεις του Διαφωτισμού. Τώρα όμως, όταν βγάλω σε δημοπρασία ένα σπάνιο βιβλίο του Ρήγα Φεραίου, υπάρχουν μόνο δύο-τρεις αγοραστές. Αντίθετα σε μια συλλεκτική έκδοση του Σεφέρη θα σηκωθούν δέκα χέρια. Η αίσθησή μου είναι ότι όσο εξελίσσονται τα πράγματα, τα κλασικά έργα θα μείνουν για λιγότερους ανθρώπους», καταλήγει ο κ. Βέργος.

Τι καινούριο ζήσαμε

Υπεύθυνος: Επιμέλεια: ΦΩΤΗΣ ΑΠΕΡΓΗΣ, ΕΥΑΝΝΑ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, ΕΦΗ ΜΑΡΙΝΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ, ΠΑΡΗ ΣΠΙΝΟΥ

Η τέχνη που αμφισβητεί

Η δεκαετία που πέρασε ήταν αυτή των εισβολών. Αμέσως μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στην Ν. Υόρκη, την 11η Σεπτεμβρίου, άρχισε η ... άμυνα απέναντι στην τρομοκρατία και η επιβολή της «δημοκρατίας»: η εκστρατεία του αμερικανικού στρατού στο Αφγανιστάν και μετά στο Ιράκ. Η εισβολή του ισραηλινού στρατού στο Λίβανο και τελευταία στη Γάζα της Παλαιστίνης.

Οι πιο πολιτικοποιημένοι σταρ τού Χόλιγουντ βρέθηκαν για πρώτη φορά μετά το '60 σε διαδηλώσεις, ο Μάικλ Μουρ κατάγγειλε με τις ταινίες του τον Τζορτζ Μπους, ο Τζορτζ Κλούνεϊ σκηνοθέτησε τη «Συριάνα», ο Μάικλ Γουίντερμποτομ το «Γκουαντάναμο», ο ισραηλινός σκηνοθέτης Αρι Φόλμαν δημιούργησε μια εξαιρετική ταινία animation «Χορεύοντας με τον Μπασίρ» κ.ά.

Ο Μανού Τσάο δεν έπαψε να αμφισβητεί από σκηνής. Ο Μπάνκσι έφερε την αντιπολεμική καταγγελία στο εμπνευσμένο γκράφιτι, η Πάτι Σμιθ και η Τζόαν Μπαέζ τραγούδησαν για τους αδικημένους, ενώ στο θέατρο ανέβηκαν πολλά έργα εμπνευσμένα από τον πόλεμο και τις συνέπειές του. Στο θέατρο «Σημείο» η «Εξιλέωση» του Νιλ Λαμπιούτ, με την υπόθεση να εξελίσσεται την επομένη της τρομοκρατικής επίθεσης στη Ν. Υόρκη. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου ανέβηκε «Το Σφαγείο» του Ιλάν Χατσόρ κ.ά.

Αλλά και στα εικαστικά αποτυπώθηκε η φρίκη του πολέμου στο Ιράκ. Εμπνευσμένα από τα βασανιστήρια ιρακινών αιχμαλώτων στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ ήταν τα έργα του κολομβιανού ζωγράφου Φερνάντο Μπατέρο, τα οποία μάλιστα είδαμε και στην Αθήνα, σε έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης.

Gay power

Κάποτε σόκαρε η ομοφυλοφιλία. Τώρα όχι μόνο απελευθερώθηκε, αλλά σε ορισμένους χώρους έγινε και κυρίαρχη. Αν το αμήχανο φιλί μεταξύ δύο αντρών στο τηλεοπτικό «Κλείσε τα μάτια» του Χρ. Παπακαλιάτη ποινικοποιήθηκε, ένας ανάλογος ασπασμός στο θεατρικό «Το ξύπνημα της άνοιξης» του Νίκου Μαστοράκη θεωρήθηκε πρωτοπορία. Το Χόλιγουντ πρόβαλε την «ευαίσθητη» πλευρά του Μεγαλέξανδρου και την τρυφερή καρδιά των κάου-μπόι. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου «απενοχοποιήθηκε» και ο Σταμάτης Φασουλής έδωσε ένα ρετρό-φανταχτερό «Κλουβί με τις τρελές». Τα gay ζευγάρια ενσωματώθηκαν στην παραδοσιακή ελληνική οικογένεια με την «Πολυκατοικία» και σε πολλά τηλεοπτικά καρέ ανοίγουν φύλο. Το τρίτο.

Κίτρινος δράκος

Επειτα από χρόνια απομόνωσης κάτω από το κόκκινο πέπλο του Μάο, η Κίνα αναλαμβάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008 και βρυχάται. Τα κομψοτεχνήματα και οι εφευρέσεις των κραταιών δυναστειών της γίνονται μόδα και εκτίθενται στα μεγάλα αμερικανικά και ευρωπαϊκά μουσεία. Οι νεορεαλιστικοί, ποπ, ελαφρώς πολιτικοί πίνακες αγγίζουν αστρονομικές τιμές στο χρηματιστήριο της τέχνης και ζωγράφοι όπως οι Γιουε Μιντζουν και Ζανγκ Ξιάο Γιάνγκ γίνονται σταρ. Ο Ζαν Γιμού καθηλώνει με τις πολεμικές-χορευτικές σκηνές στα «Ιπτάμενα στιλέτα» και αναδεικνύει την αλαβάστρινη ομορφιά της Ζανγκ Ζιγί, πριν αναλάβει την τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας του Πεκίνου.

Βία επί σκηνής

Εργα βίαια, σκληρά, με σκηνές τολμηρές όπως των Μαρκ Ρέιβενχιλ, Σάρα Κέιν, Μάρτιν Μαντόνα, που σταδιακά νίκησαν τις όποιες συντηρητικές αντιστάσεις του κοινού, βρήκαν θέση στη σκηνή. Επίσης ευδοκίμησαν έργα που αφορούν σεξουαλική κακοποίηση παιδιών (πέντε μέσα σ' ένα χρόνο, με καλύτερο το «Festen») και ελλήνων συγγραφέων όπως το «Σπιρτόκουτο» του κινηματογραφιστή Γιάννη Οικονομίδη και «Βόλφγκανγκ» του Γιάννη Μαυριτσάκη.

Το παλιό πολιτικό έργο που άνθησε τις δεκαετίες του '70 και του '80 αντικαταστάθηκε με αυτό που ενέπνευσαν οι πόλεμοι στο Ιράκ και στην Παλαιστίνη, καθώς και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας. Αλλά και το μεταναστευτικό κύμα από τις πρώην «σοσιαλιστικές» χώρες έδωσε τροφή στη συγγραφή έργων ξένων και ελληνικών.

Τραγούδια του κόσμου, ενωθείτε

Στην αρχή της περασμένης δεκαετίας, όταν έγινε για πρώτη φορά το φεστιβάλ WOMAD στην Αθήνα, η έθνικ έμοιαζε ακόμα ένα μουσικό είδος για λίγους. Από τότε όλα άλλαξαν. Τα νέα, απρόβλεπτα μουσικά χαρμάνια που άρχισαν να δημιουργούνται από τη Βαρκελώνη ώς το Ντακάρ και το Μπουένος Αϊρες ανανέωσαν το κουρασμένο μέινστριμ στις μεγάλες δυτικές πρωτεύουσες και έφτασαν ώς την Αθήνα. Σύντομα, χιλιάδες έσπευδαν να λικνιστούν με τον Μανού Τσάο κάθε φορά που επέστρεφε στην Αθήνα και ο κρατικός ραδιοσταθμός «Κόσμος 93.6» πολλαπλασίασε την ακροαματικότητά του μέσα σε λίγα χρόνια, συστήνοντας στο ελληνικό κοινό άγνωστα ως χθες ονόματα όπως η Μπέμπε και ο Ρασίντ Ταχά. Ανθρωποι απ' όλες τις ηλικίες πήγαν πέρυσι στο φεστιβάλ του, ενώ έλληνες τραγουδοποιοί όπως ο Νίκος Πορτοκάλογλου αξιοποιούν πια στοιχεία από τη λατινοαμερικάνικη ή την αφρικάνικη παράδοση, και τραγουδιστές όπως η Δήμητρα Γαλάνη και η Ελευθερία Αρβανιτάκη ηχογραφούν ντουέτα με τη Σεζάρια Εβόρα και την Μπούικα.

Συγκοινωνούντα δοχεία

Το παράδειγμα του Μίνωα Κυριακού, που είχε τηλεοπτικό κανάλι, ραδιοφωνικό σταθμό και δισκογραφική εταιρεία, ακολούθησαν και άλλοι, με τελευταίο και πιο ισχυρό τον Κώστα Γιαννίκο. Στις επιχειρηματικές δραστηριότητές του συναντώνται το «Παλλάς» και άλλα θέατρα, το Alter, η ιστορική «Λύρα» κ.ά. Ολο και περισσότεροι καλλιτέχνες δελεάζονται από τη δυνατότητα να παράγουν για το ένα και να διαφημίζονται από το άλλο, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά αυτών των σχέσεων.

Κωμωδία και πάλι κωμωδία

Το ελληνικό σινεμά έγινε... ανέκδοτο. Το «Safe Sex» δημιούργησε αλυσιδωτές αντιδράσεις οδηγώντας στην παντοκρατορία της κωμωδίας. Η επιτυχία της δεύτερης «Λούφας» οδήγησε σε μια τρίτη, έστω και χωρίς τον Περάκη, οι «Γενναίοι της Σαμοθράκης» επιβεβαίωσαν την απήχηση της φανταρίστικης κωμωδίας, η Ζέτα Μακρυπούλια έγινε η νέα σταρ του σελιλόιντ, ο Πέτρος Φιλιππίδης ανακάλυψε τις προοπτικές ενός σύγχρονου «Ηλία του 16ου», το δίδυμο Ρέππας-Παπαθανασίου επέστρεψε σε οικείο έδαφος, και ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος έγινε η «ποιοτική» απάντηση στις κινηματογραφικές τηλεκωμωδίες. Η αναγέννηση του ελληνικού σινεμά αναζητείται μέσω του ταμείου.

Τηλεοπτικό κατινάζ

Συνοικέσια, ομηρικοί καβγάδες, διαζύγια, γάμοι, βαφτίσια, εξώδικα, τεστ DNA, σεξουαλικά σκάνδαλα, ματιές μέσα από την κλειδαρότρυπα. Ολα σε ζωντανή σύνδεση. Πρωταγωνιστές; Μοντέλα, τηλεπερσόνες, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, γιουροβιζιονολόγοι. Οσο περισσότερος ο διασυρμός, τόσο μεγαλύτερη η τηλεθέαση.

Εφηβικά σουξέ

Να που οι έφηβοι απέκτησαν τα δικά τους βιβλία, έστω κι αν χρειάστηκε να περάσουν πρώτα από τις κινηματογραφικές αίθουσες, πριν ανοίξουν τα βιβλία. Η αρχή έγινε με τον Χάρι Πότερ, το απόλυτο νεανικό εκδοτικό φαινόμενο, που ολοκληρώθηκε με τον έβδομο τόμο το 2007, έχοντας μεταφραστεί σε 93 χώρες και κάνοντας τη συγγραφέα του Τζ Κ. Ρόουλινγκ μια από τις πλουσιότερες Βρετανίδες. Η τριλογία του «Αρχοντα των Δακτυλιδιών» και οι μάχες εναντίον των σκοτεινών δυνάμεων στη Μέση Γη τίναξαν τη σκόνη από τον Τόλκιν. Η Στένι Μέγερ, η μορμόνα αμερικανίδα νοικοκυρά, δημιούργησε φρενίτιδα με την τετραλογία ενός ερωτα ανάμεσα σ' ένα βαμπίρ και μια μαθήτρια. Στην Ελλάδα μόνο, η «Φιλοσοφική λίθος» του Χάρι έκοψε 790 χιλιάδες εισιτήρια, οι «Δύο Πύργοι» του Αρχοντα άγγιξαν τα 900 χιλιάδες, ενώ η παλιοπαρέα των πειρατών του Τζακ Σπάροου έφτασε τα 686 χιλιάδες εισιτήρια. Και η ζωή συνεχίζεται με ταινίες, γκατζετάκια, βιντεοπαιχνίδια.

Χέρια ψηλά

Ο νεαρός τραγουδιστής που στεκόταν δειλά πλάι στον Γιώργο Νταλάρα μεταμορφώθηκε σ' έναν ικανότατο μελωδό της ποπ που ξέρει να εκμεταλλεύεται από το φλερτ με το νεανικό κοινό, μέχρι το παιχνίδι της εκτόνωσης στην πίστα και να κλείνει συμφέρουσες συμφωνίες με τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Από την άλλη, ο Σάκης Ρουβάς προσπαθεί φιλότιμα να δείξει ότι δεν έχει μόνο σεξ απίλ ούτε του αρκεί η Eurovision. Εκεί, εξάλλου, κυριάρχησε η Ελενα Παπαρίζου. Ομως εκτός από την ποπ, θέριεψε αυτή τη δεκαετία και η λαϊκοπόπ: Ρέμος, Βανδή, Ζήνα, Πλούταρχος αναγορεύτηκαν σε πρότυπα ενός λάιφσταϊλ που έχει αρχίσει να κλονίζεται.

Καλλιτέχνες εισαγωγής

Το Φεστιβάλ Αθηνών και το Εθνικό Θέατρο προκάλεσαν κονβόι σημαντικών ξένων καλλιτεχνών, σκηνοθετών και ηθοποιών (Στάιν, Ουνκόφσκι, Βασίλιεφ, Γκότζεφ, Ελεν Μίρεν, Φιόνα Σο) με ποικίλες αντιδράσεις τόσο στον καλλιτεχνικό χώρο όσο και από την πλευρά του κοινού. Κι ενώ για τους έλληνες ηθοποιούς μια τέτοια συνεργασία αποτελούσε επαγγελματική εμπειρία, για τους θεατές, μερικές φορές, καταγράφηκε ως επώδυνη δοκιμασία... Ετσι φτάσαμε στα έκτροπα και τα γιούχα της Επιδαύρου, αλλά και στις ψύχραιμες συζητήσεις μήπως, κάποτε, υπερτιμούμε τον ξένο σκηνοθετικό «δάκτυλο» στις παραστάσεις αρχαίου δράματος.

Δικοί μας ξένοι

Είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας. Αλλά και κομμάτι του θεάτρου μας και του σινεμά μας. Ο ελληνικός κινηματογράφος τούς αγκάλιασε σε ένα πλήθος βραβευμένων ταινιών: από τον «Εντουαρτ» μέχρι την «Επιστροφή». Οχι όμως και το κοινό. Ούτε καν τον «Ομηρο» του Γιάνναρη δεν πήγε να δει. Στο θέατρο είχαν καλύτερη τύχη: από το «Γάλα» μέχρι τους «Συμπέθερους από τα Τίρανα», ως δραματικοί ήρωες, έδωσαν ένα δυναμικό παρών. Αλλά και οι «ξένοι» καλλιτέχνες δεν το έβαλαν κάτω: και σε παραστάσεις πρωταγωνίστησαν, και σε ταινίες εμφανίστηκαν, και σε σίριαλ έλαμψαν και έργα ανέβασαν και σε ορχήστρες έπαιξαν και βραβεία απέσπασαν. Κι έγιναν λιγότερο ξένοι.

Street art

Οι καλλιτέχνες του δρόμου χωρίς να χάσουν την επαναστατική τους διάθεση και την αιχμηρή κοινωνική κριτική, άπλωσαν τα γκράφιτι δυναμικά σε τοίχους και εργοστάσια, θέλοντας να κάνουν την πόλη ένα τεράστιο, ανοιχτό και ζωντανό μουσείο. Τρύπωσαν όμως και σε θεσμούς: σε αίθουσες τέχνης, σε ιδρύματα όπως το ΔΕΣΤΕ με την έκθεση Anathena, στην 1η Μπιενάλε της Αθήνας το 2007, όπου ο Στέλιος Φαϊτάκης κατέπληξε με τη σύνθεση «Ο Σωκράτης που πίνει το κώνειο».

Εν γένει, η παγκοσμιοποίηση χτύπησε και τον χώρο των εικαστικών, όπου η χρήση της τεχνολογίας συναγωνίστηκε αλλά και συνεργάστηκε με την παραδοσιακή ζωγραφική και γλυπτική, δίνοντας τουλάχιστον ευφάνταστα αποτελέσματα.

Δωρεάν

Μουσικές «κατεβασμένες» απ' το Ιντερνετ, βιβλία και ταινίες μέσα στα σελοφάν των κυριακάτικων εφημερίδων, οδηγοί διασκέδασης στις σελίδες των free-press, ελεύθερη πρόσβαση στα ενημερωτικά σάιτ καναλιών και εντύπων. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόση προσφορά, καμιά γενιά στο παρελθόν δεν μυήθηκε τόσο δραστικά στην ιδεολογία του τσάμπα. Οι συνέπειες θα φανούν στο μέλλον.

Reality-talent show

Την Παραμονή Πρωτοχρονιάς του 2002 οκτώ στους δέκα Ελληνες παρακολούθησαν τον Τσάκα να νικά τον έτερο φιναλίστ Πρόδρομο. Πολλές χιλιάδες sms ανέδειξαν τον νικητή του «Big Brother», τη στιγμή που η τηλεθέαση έφτασε μέχρι και 81%. Ηταν μόνο η αρχή. Από τότε, δεκάδες νέοι -ενίοτε και μεγαλύτεροι- έκαναν ουρές για να μάθουν να χορεύουν, να τραγουδούν, να γίνουν μπάρμεν ή μοντέλα, να επιβιώσουν, να δείξουν το όποιο ταλέντο τους, να γίνουν αγρότες, να ζουν απλώς με τις κάμερες αναμμένες, να γελοιοποιούνται. Και πάντα υπάρχει κάτι χειρότερο.

Ταβέρνα TV

Και ξαφνικά, τα κανάλια άρχισαν να σερβίρουν παλιά λαϊκά και ξαναζεσταμένο μεράκι μπρος στις κάμερες. Ψηφοθήρες πολιτικοί και στάρλετ τού μεσημεριού συνωστίζονται μαζί με δημοφιλείς τραγουδιστές και σημαντικούς συνθέτες και στιχουργούς που αφηγούνται εξωραϊσμένες αναμνήσεις. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να περάσει την ώρα του όλος αυτός ο κόσμος που δεν μπορεί πια να βγει σαββατιάτικα.

Πρότζεκτ Ντουμπάι: Αλ Βαβέλ

Tου Νικου Γ. Ξυδακη

Στην περίφημη Μπιενάλε της Βενετίας, το περασμένο καλοκαίρι, μια από τις πιο έντονες, θορυβώδεις, εθνικές συμμετοχές ήταν αυτή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η ούτως ειπείν έκθεση του αραβικού κρατιδίου καταλάμβανε ικανό αριθμό τετραγωνικών μέτρων στην καρδιά του Αρσενάλε, εκεί όπου εκτυλίσσεται η συνήθως φιλόδοξη διεθνής έκθεση του εκάστοτε διευθυντή της Μπιενάλε, και όχι σε κάποιο ενοικιασμένο παλάτσο. Προφανώς τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν αποζημιώσει γενναιόδωρα τον οργανισμό της Μπιενάλε. Τι περιελάμβανε η έκθεση; Εργα σύγχρονης αραβικής τέχνης; Οχι. Αντιγράφω εαυτόν από το ρεπορτάζ για την Μπιενάλε (14.06.09):

«Φέτος, στην 53η Μπιενάλε, στο μεγαλύτερο και αρχαιότερο πανηγύρι τέχνης παγκοσμίως, δεν μπόρεσα να βρω ένα αφηγηματικό νήμα – ενδεχομένως και από δική μου αδυναμία. Είδα, βεβαίως, την έντονη, γεμάτη αυτοπεποίθηση παρουσία των Ρώσων, με καλό εθνικό περίπτερο, με καλούς καλλιτέχνες, με εκθέσεις συλλογών και ιδρυμάτων τους, με έργα χωνεμένης πρωτοπορίας και λάμποντος μεταμοντερνισμού. Είδα, όλοι είδαν, την πρωτοφανή επίθεση μάρκετινγκ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που διαφήμιζαν με ένταση και πολύ χρήμα τους παράδεισους real estate και κτιρίων στο Ντουμπάι, δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα, έτοιμα να υποδεχθούν την τέχνη, την κουλτούρα, την ψυχαγωγία, το σόπινγκ· έδειχναν περήφανα τις μακέτες των art malls, με υπογραφές διάσημων αρχιτεκτόνων, ανέπτυσσαν το κόνσεπτ των “ευκαιριών τέχνης”, προέβαλλαν διάσημα ονόματα που ήδη εργάζονται εκεί, την τέχνη του Λούβρου και την τέχνη την contemporary, πλάι σε χαμογελαστές αραβικές οικογένειες με παιδικές κελεμπίες και τσαντόρ να ψωνίζουν Gucci και Louis Vuitton. Μα να, αυτό είναι ένα κάποιο νήμα... Εικόνες από το κοντινό μέλλον. Και οι δύο, και οι Ρώσοι και οι Αραβες, προβάλλουν τη βούληση του παρόντος ως σχήμα του μέλλοντος. [...] Κατά τούτο, κατά τη σύλληψη του κοντινού μέλλοντος καλλιτεχνικής τρυφής, Ρώσοι και Αραβες είναι οι μόνοι που μιλάνε ανοιχτά· οι μεν με καλλιτεχνικές αλληγορίες, οι δε με μάρκετινγκ του ανεγειρόμενου παρόντος».

Γυρνούσα έκθαμβος στο «καλλιτεχνικό» περίπτερο του Ντουμπάι, κυκλωμένος από μακέτες κτιρίων και διαφημίσεις χλιδής, διαφημίσεις ενός μέλλοντος που ήδη είχε καταφθάσει αγέρωχο και φουριόζικο· στους τοίχους διάβαζα τις μεγάλες μουσειακές φίρμες και τα βαριά ονόματα των κιουρέιτορ και των θεωρητικών τέχνης (θυμάμαι την αριστερή Κατρίν Νταβίντ), το παράρτημα του Λούβρου, τη φουάρ του Ντουμπάι· σοβαροφανείς συνεντεύξεις Δυτικών θεωρητικών και αρτ μάνατζερ σε κελεμπιοφόρους TV hosts για τις οικουμενικές αξίες του Πρότζεκτ Ντουμπάι· έβλεπα την παρηκμασμένη Ευρώπη να σπεύδει στον Κόλπο για να αρπάξει κοψίδια, κόκαλα και πετροδολάρια, εν ονόματι της νέας επιχειρηματικότητας, της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας· έβλεπα τις νεαρές πλούσιες Αράβισσες με τα τσαντόρ και τα φορτία κοσμημάτων, με τα πανάκριβα κορεάτικα γκάτζετ, με τα iPhone και τα ιταλικά γοβάκια, έβλεπα τον Θαυμαστό Γενναίο Κόσμο του άοσμου χρήματος και της κερδοσκοπίας και της τέχνης που τα υπηρετεί.

Ηταν ίσως η πιο αυθεντική εμπειρία της 53ης Μπιενάλε Βενετίας. Ο δυτικός κόσμος αποίκιζε το φαντασιακό του αραβικού κόσμου με χλιδή και τέχνη, και τα σεϊχάτα του πετρελαίου ανταπέδιδαν τον αποικισμό, στήνοντας funds, εξαγοράζοντας τράπεζες και εμβληματικές επιχειρήσεις, αγοράζοντας πανάκριβα, υπερπληθωρισμένα, αποδοχή, κύρος, χλιδή και δισκία συμπυκνωμένης ιστορίας τέχνης. Στην καρδιά της μεγαλύτερης και ιστορικότερης έκθεσης τέχνης διεθνώς, η τέχνη υποκλινόταν και υποτασσόταν στην αγορά· μάλλον σε μια υπόσχεση αγοράς αενάως ανθούσας και διαστελλόμενης.

Το ψυχανέμισμά μου, ενώπιον αυτής της λάμπουσας Δυστοπίας, με οδηγούσε προς την επιφυλακτικότητα, σε νοητική αναδίπλωση, σε καχυποψία: Τι μπορεί να αγοράσει το χρήμα; Το χρήμα του πετρελαίου, που πολλαπλασιάζεται με τους πολέμους, μπορεί να υψώσει τον μεγαλύτερο ουρανοξύστη, να χτίσει το μεγαλύτερο τεχνητό νησί αναψυχής στον πλανήτη, να πρασινίσει την έρημο, να γεννήσει νερό, να φέρει τον Παράδεισο επί της Γης; Αυτό είναι το Πρότζεκτ Ντουμπάι: Ο κόσμος του Τριμαλχίωνα στο Σατυρικόν του Πετρώνιου· ένας μετακορανικός παράδεισος. Μια προβολή του παρόντος χρήματος στο μέλλον, ένα ρήγμα στον χρόνο.

Αυτή η υπόσχεση αγοράς αποδείχθηκε κάλπικη. Πέντε μόλις μήνες από την επίδειξη ισχύος και real estate παραδείσων, το Ντουμπάι ρίχνει κανόνι 57 δισεκατομμυρίων και λαχταράει τις διεθνείς αγορές, αυτές που το αποθέωναν. Ουρανοξύστες, νησιά-φοίνικες, χιονοδρομικές πίστες, malls, όλα στον αέρα, χωρίς καύσιμο, στεγνά, χωρίς νερό. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες γυρεύουν τα δισεκατομμύριά τους, οι επενδυτές-ραντιέρηδες δαγκώνουν τους τραπεζίτες τους, τα χρηματιστήρια προβαίνουν σε τελετουργικές διορθώσεις και βυθίσεις, το θαύμα του Ντουμπάι ξεθωριάζει. Ενα ακόμη θαύμα των απορρυθμισμένων αγορών κυκλοφορούντος χρήματος θαμπώνει, αναβοσβήνει.

Ευρωπαίοι και Ελληνες μηχανικοί μαζεύουν τα λάπτοπ, Ασιάτες αναλώσιμοι εργάτες εκκενώνουν τα τολ και τα καράβια όπου κατέλυαν, οι πισίνες ξεραίνονται, τα τεχνητά χιόνια λιώνουν. Η επιγραφή «Πρότζεκτ Ντουμπάι» θα μείνει να αναβοσβήνει: εδώ, στις αρχές του 21ου αιώνα, με τους πολέμους και την τρομοκρατία να μαίνονται τριγύρω, στήθηκε το μεγαλύτερο θεματικό πάρκο της ιστορίας, η Αλ Βαβέλ - αλλά δεν αρκούσαν τα λεφτά.

Κάθε πραγματική κατανόηση είναι μια στιγμή ρήξης

Ημερομηνία δημοσίευσης: 21/10/2009

• next

Ποια μπορεί να είναι η ανάγνωση και η καλλιτεχνική αξία ενός ψηφιακού πίνακα του Χρηματιστηρίου με τις τιμές των μετοχών και ενός εικονικού πεδίου μάχης με διαμελισμένα σώματα στρατιωτών που παραπέμπει στην “αμερικάνικη νύχτα”; Ποια η σχέση και οι υπαινιγμοί του καλλιτέχνη-δημιουργού απέναντι σ' αυτά τα δύο “γεγονότα-εικόνες"; Ο καθηγητής στην ΑΣΚΤ Γιώργος Χαρβαλιάς, με την εικαστική του πρόταση η οποία τιτλοφορείται “Ο ορίζοντας των γεγονότων” και από χθες εκτίθεται στο υπόγειο γκαράζ του νεότευκτου πολιτιστικού κέντρου “Μιχάλης Κακογιάννης” (Πειραιώς 206), θεωρεί ότι τα δύο μέρη του έργου δουλεύουν ως μεγάλες, ρεαλιστικές αναπαραστάσεις του κόσμου. Αναπαραστάσεις οι οποίες οδηγούν τον θεατή στην πραγματική κατανόηση του κόσμου και κατά προέκταση σε μια στιγμή ρήξης με αυτόν. Η οργάνωση της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου, υπήρξε αφορμή για μια συνομιλία μαζί του.

* Κ. Χαρβαλιά πείτε μου καταρχήν πόθεν ο τίτλος «ορίζοντας των γεγονότων» ;

Πρόκειται για έναν ορίζοντα πολιτικών, με την ευρύτερη έννοια, γεγονότων που τόσο μέσα στον εκθεσιακό χώρο αλλά και σε συμβολικό επίπεδο λειτουργεί σαν ένας τοίχος. Είναι ουσιαστικά ένας τοίχος αδιέξοδου, είναι ο τοίχος του πραγματισμού ο οποίος ουδεμία σχέση έχει με τον ρομαντικό ορίζοντα των υπερβάσεων και του υψηλού. Το έργο αναπτύσσεται σε δύο μέρη: το ένα είναι ο πίνακας τιμών των μετοχών του Χρηματιστηρίου Αθηνών σε μια ημερομηνία του Ιουνίου του 2007 (μια εγκατάσταση ψηφιακών πινακίδων δηλαδή) και το άλλο αναφέρεται στη nuit americaine «την αμερικάνικη νύχτα» - με την αμφισημία του τίτλου που σημαίνει μια αμερικάνικη νύχτα έτσι όπως τη ζει ολόκληρος ο πλανήτης αλλά και μια τεχνητή νύχτα όπως λειτουργεί στην ορολογία του κινηματογράφου. Και τα δύο μέρη δουλεύουν ως μεγάλες αναπαραστάσεις του κόσμου, έτσι κι αλλιώς ανήκω στη σχολή των μεγάλων αφηγήσεων και ακριβώς αυτό το στοιχείο, το στοιχείο της αναπαράστασης, είναι που εμπλέκει έναν πραγματικό πίνακα του Χρηματιστηρίου Αθηνών με τις εικαστικές τέχνες σήμερα.

* Απέναντι σ’ όλο αυτό το αδιέξοδο εσείς παραμένετε ουδέτερος ή υπάρχει πολιτική διάσταση στη ματιά σας;

Παρότι θεωρώ ότι το έργο πρέπει να υπαινίσσεται τα πράγματα, θα έλεγα ότι στην πρότασή μου υπάρχει μια άμεση πολιτική στάση. Το έργο σχολιάζει μια δημόσια σφαίρα των πραγμάτων σε έναν απόλυτο σχεδόν βαθμό καθώς εστιάζει σ’ ένα καθολικό πρόβλημα και δεν εμπλέκεται καθόλου σε μερικότητες. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί η μερικότητα ήταν ο κυρίαρχος χαρακτήρας της τέχνης των τελευταίων 15-20 χρόνων, σε υπερβολικό βαθμό μάλιστα, έτσι που μερικές φορές έφτανε να εξωραΐζει ένα διασπασμένο, ένα εξαρθρωμένο υποκείμενο. Αισθάνομαι ότι γι' αυτόν που θα δει την έκθεση γίνεται μια σαφής αναφορά στις τοιχογραφίες της ιστορίας της τέχνης είτε πρόκειται για βυζαντινές τοιχογραφίες, είτε για αρχαιοελληνικά γλυπτά, όπως τα γνωρίσαμε στους αρχαίους ναούς, είτε για τοιχογραφίες όπως η Γκερνίκα του Πικάσο ή εκείνες του Ντιέγκο Ριβέρα. Αισθάνομαι λοιπόν ότι το βίντεο αυτό είναι μια μεγάλη βιντεοτοιχογραφία, η οριζόντια διάσταση της οποίας ανοίγει αφηγηματικές διαστάσεις όπως ακριβώς συνέβαινε και στα έργα στα οποία προαναφέρθηκα.

* Ποια μπορεί να είναι η σχέση του πίνακα αξιών του χρηματιστηρίου και των καλλιτεχνικών αξιών;

Θα ονόμαζα αυτή τη σχέση ως μια σχέση απόλυτου ρεαλισμού, ο οποίος ουσιαστικά βλέπει την πραγματικότητα προκειμένου να την κατανοήσει. Ο κόσμος μάλλον θα ξαφνιάζεται στην έκθεση βλέποντας έναν πίνακα χρηματιστηρίου, θα αναρωτιέται πόσο μακριά μπορεί να είναι κάτι τέτοιο από το καλλιτεχνικό έργο. Κάθε πραγματική κατανόηση, κάθε συνείδηση είναι και μια στιγμή ρήξης, ανατροπής. Αυτό είναι ο ρεαλισμός και όχι αυτό που θεωρεί ο κόσμος, δηλαδή αναπαραστάσεις με την τεχνοτροπία του 18ου ή 19ου αιώνα.

* Θεωρείτε ότι μέσα από την κατανόηση του κόσμου επέρχεται και η ρήξη με αυτόν;

Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας ρήξης, γιατί η κατανόηση του κόσμου δηλώνει ένα συγκροτημένο υποκείμενο.

* Θα ήταν ευχής έργο να συμβαίνει αυτό που λέτε, αλλά τα πράγματα είναι μάλλον πιο πολύπλοκα…

Έχετε δίκιο: άλλωστε η τέχνη δεν έχει ως αποστολή να μιλήσει για όλα τα επιμέρους πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο, κάθε άλλο. Γι' αυτό και εστιάζει σε ένα πράγμα, και από αυτή την άποψη αυτό που την ενδιαφέρει είναι μια μερικότητα. Μερικότητα είτε προσωπική είτε δημόσια, η οποία έχει τη δυναμική να αποτελέσει μια κοσμοεικόνα. Άρα να συνδέσει το επιμέρους με κάτι καθολικότερο. Εάν αυτό συμβεί, τότε παύει να είναι ένα μερικό και απομονωμένο. Τότε μετατρέπεται σε ένα “μερικό” που αφορά όλους, και αντανακλά την πολυπλοκότητα των διασυνδέσεων για την οποία μιλήσατε.

* Πώς κατά τη γνώμη σας κρίνεται ένα έργο τέχνης;

Πέρα από τις σαφείς δηλώσεις και τους υπαινιγμούς που ορίζει το έργο το οποίο προτείνω σήμερα, πέρα από τα συμβολικά περιεχόμενα που είναι ευανάγνωστα -ηθελημένα ευανάγνωστα- γιατί παλιότερα ήταν ταμπού το να μιλάς ευθέως για τα πολιτικά πράγματα, ήταν ένας κανόνας του μοντερνισμού να τα υπαινίσσεσαι πολύ διακριτικά. Σήμερα λοιπόν που όλα λέγονται θα ήταν μάλλον υποκρισία να κρατήσει κανείς αυτή τη στάση. Μολονότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν κατηγορηθεί για την ευθεία σχέση και το σχολιασμό τους για τα πολιτικά πράγματα, νομίζω ότι δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει αυτήν την πραγματικότητα, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν αυτό ορίζεται από την ίδια την προσωπική του στάση. Εκείνο λοιπόν που έχει καθοριστική σημασία είναι όχι τόσο τα συμβολικά περιεχόμενα, γιατί αυτό είναι εύκολο (να θυμηθούμε εδώ αυτό που έχει πει ο Μανόλης Αναγνωστάκης, “μας έχει φάει η θεματογραφία …”), αλλά οι συμβολικές λειτουργίες, δηλαδή η σύνταξη του έργου τέχνης. Άρα η γλώσσα του, η ανταπόκριση σε σχέση με τη γλώσσα. Εκεί τελικά κρίνεται ένα έργο και αυτή είναι η πιο ισχυρή του διάσταση, δηλαδή η υλική του παρουσία μέσα στο χώρο, κάτι που εγώ ονομάζω “οπτικό κλονισμό”. Το έργο λοιπόν κρίνεται ακριβώς στις συμβολικές λειτουργίες, δηλαδή στη σύνταξή του, στην αναφορά του στο ειδικό πεδίο όπου εντάσσεται, το οποίο ωστόσο δεν το απομονώνει, δεν το ακρωτηριάζει από τις συνδέσεις του με τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΤΩΣΗ ΣΕ ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΕΣ, ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΣΤΙΣ ΓΚΑΛΕΡΙ

Η κρίση χτυπάει την τέχνη και «λογικεύει» τις τιμές

Της Μαίρης Αδαμοπούλου

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 17 Μαρτίου 2009

Έως και 42% (σε σχέση με πέρυσι) εκτιμάται η πτώση του τζίρου στην αγορά της τέχνης, γεγονός που αλλάζει το προφίλ των αγοραστών, αλλά και τις προτιμήσεις τους
Έως και 42% κάνει βουτιά ο δείκτης του τζίρου στις δημοπρασίες ελληνικών έργων τέχνης, καθώς οι κραδασμοί από τη διεθνή οικονομική κρίση έχουν αντίκτυπο και στο χρηματιστήριο της τέχνης. Οι συλλέκτες κάνουν ένα βήμα πίσω. Και οι φιλότεχνοι ψάχνουν για έργα νεώτερων καλλιτεχνών σε καλές τιμές. Βέβαια την ώρα που έργα με υπογραφές του Άντι Γουόρχολ και του Φράνσις Μπέικον μένουν στα αζήτητα σε διεθνείς δημοπρασίες, τα «βαριά» χαρτιά της ελληνικής τέχνης εξακολουθούν να κάνουν ρεκόρ - βεβαίως, σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα.

«Είναι λογικό να υπάρχει πτώση, καθώς η τέχνη αποτελεί είδος πολυτελείας», εκτιμά ο χρηματιστής και συλλέκτης Ζαχαρίας Πορταλάκης. «Πρόκειται στην ουσία για ύφεση της φούσκας των και όχι των πωλήσεων. Μπαίνει τέλος σε μια άναρχη κατάσταση που επικρατούσε στην αγορά», λέει στα «ΝΕΑ» ο δημοπράτης Πέτρος Βέργος. «Κατά μέσο όρο η πτώση κινείται στο 30%. Εκείνο που κρατάει ακόμη τις τιμές είναι η μοναδικότητα της τέχνης. Υπάρχει πάντως ακόμη ένα περιθώριο πτώσης 10-20%», εκτιμά ο κ. Πορταλάκης. «Όλοι είναι μουδιασμένοι. Κινούνται οι καλοί καλλιτέχνες με λογικές τιμές. Όταν πρόκειται για μεγάλα και ακριβά έργα, ο κόσμος το ξανασκέφτεται», λέει Δάφνη Ζουμπουλάκη, της ομώνυμης γκαλερί στο Κολωνάκι.

«Η τάση είναι φτηνά και καλά» προσθέτει η Αγγελική Αντωνοπούλου της ομώνυμης γκαλερί στου Ψυρή. «Η κρίση έχει χτυπήσει κυρίως τα παλιά και τα ακριβά. Ο κόσμος στρέφεται σε νέους καλλιτέχνες που είναι και οι πιο οικονομικοί», προσθέτει και παρατηρεί πως στις γκαλερί δεν παρατηρείται πτώση σε σχέση με πέρυσι, ενώ και οι δύο γκαλερίστες δεν διαπιστώνουν «παζάρια» στις τιμές πέρα από ένα καθιερωμένο ποσοστό έκπτωσης, κάτι που γινόταν πάντα.

Αλλαγή όμως δεν υπάρχει μόνο στις προτιμήσεις, αλλά και στο αγοραστικό κοινό. «Έφυγε από το παιχνίδι μεγάλος αριθμός εφοπλιστών και χρηματιστών. Παλιά έδιναν και 2.000 ευρώ παραπάνω για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν. Σήμερα όχι», δί νει το στίγμα ο κ. Βέργος. «"Καβούρια" έβαλαν στην τσέπη κυρίως τα μεγάλα πορτοφόλια, που έπαθαν και τις μεγάλες ζημιές. Οι μεσαίοι κινούνται πιο άνετα», εξηγεί η κ. Αντωνοπούλου. «Οι συλλέκτες πάντως είναι πιο μαζεμένοι, καθώς κάνουν αγορές με στρατηγική», επισημαίνει η κ. Ζουμπουλάκη.

Τα ρεκόρ παρ΄ όλα αυτά εξακολουθούν να προκαλούν ίλιγγο, με πρόσφατο παράδειγμα την «Άφιξη του Καραϊσκάκη στο Φάληρο» του Κωνσταντίνου Βολανάκη που πωλήθηκε στην τιμή των 1,970 εκατ. ευρώ τον Νοέμβριο από τους Sotheby΄s. «Οι σπουδαίες τιμές εξακολουθούν να επιτυγχάνονται για σπάνια έργα εξαιρετικής ποιότητας και προέλευσης», λέει ο εκπρόσωπος του οίκου στην Ελλάδα, Κωνσταντίνος Φράγκος.

Στις δύσκολες εποχές είναι αρκετοί εκείνοι που αντιμετωπίζουν τα έργα τέχνης ως επένδυση. Είναι όμως ασφαλής; «Θα συνιστούσα επιλεκτικές αγορές μόνο εφόσον βασίζονται σε αυστηρά κριτήρια και μακροχρόνιο επενδυτικό προσανατολισμό. Η επιδείνωση της κρίσης και των αγορών θα δώσει νέες επενδυτικές ευκαιρίες», απαντά ο Ζαχαρίας Πορταλάκης.

Αν και η κρίση δεν έχει χτυπήσει τόσο δυνατά την πόρτα των ελληνικών γκαλερί, εκείνες παίρνουν τα μέτρα τους. «Παραμένουμε ψύχραιμοι. Αν χρειαστεί όμως σκεφτόμαστε τη μείωση έξτρα εξόδων, προσωπικού και τη διεξαγωγή εκθέσεων χωρίς μεγάλο κόστος παραγωγής, υπό την προϋπόθεση πως δεν πέφτει η ποιότητα», λέει η Δάφνη Ζουμπουλάκη.

Ποιοι πλήττονται περισσότερο από την κρίση; «Κυρίως οι 40ρηδες και 50ρηδες καλλιτέχνες που είχαν αποκτήσει όνομα χάρη σε στοκαδόρους - συλλέκτες που είχαν αγοράσει πολλά έργα τους. Όταν λοιπόν οι στοκαδόροι τους δεν μπορούν να τους στηρίξουν πλέον στις δημοπρασίες, οι τιμές αναγκαστικά θα πέσουν», εκτιμά ο Πέτρος Βέργος.

Τι θα αφήσει πίσω της η κρίση; «Περιμένουμε να εκλογικευτούν οι υπερβολικές τιμές των έργων που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια και να προσαρμοστούν γενικά οι τιμές σε χαμηλότερα επίπεδα», εκτιμά ο Ζαχαρίας Πορταλάκης. «Είναι ευκαιρία να ξεκαθαρίσει η ήρα από το στάρι και να ξεφουσκώσουν οι φούσκες του μάρκετινγκ. Και οι καλλιτέχνες θα καταλάβουν πια πως το κακό έργο δεν πουλάει», πιστεύει η Αγγελική Αντωνοπούλου.


«Αγοράζουν τέχνη, όπως το χρυσό»

Την άλλη όψη του θέματος επισημαίνει ο ζωγράφος και ακαδημαϊκός Δημήτρης Μυταράς. «Σε περιόδους κρίσης υπάρχει μεγάλη ζήτηση για έργα τέχνης, όπως και για χρυσό. Υπό την προϋπόθεση πως το έργο φέρει την υπογραφή κάποιου καταξιωμένου καλλιτέχνη, ώστε ο αγοραστής να αισθάνεται εγγύηση για την επένδυση των χρημάτων του. Παλαιότερα επέλεγαν την αγορά ακινήτων, αλλά επειδή και αυτή η αγορά έχει ξεπέσει, ο κόσμος στρέφεται στην τέχνη. Προσωπικά έχω επιλέξει εδώ και ενάμιση χρόνο να μην πουλάω έργα. Παρ΄ όλα αυτά καθημερινά έχω τουλάχιστον μια αίτηση για αγορά έργου. Και επειδή δεν δίνω, παρατηρώ ότι έχουν αρχίσει να μεταπωλούνται και μάλιστα σε διπλάσια τιμή».


«Στην Ευρώπη είναι ακόμη χειρότερα»

«Εδώ έχουμε και τη νοοτροπία "όταν ξοδέψω και την τελευταία μου δεκάρα θα δω τι θα κάνω".

Έξω, στην Ευρώπη, τα πράγματα έχουν σφίξει πολύ», παρατηρεί η Δάφνη Ζουμπουλάκη.

Πρόσφατη δημοπρασία σύγχρονης τέχνης των Christies στο Λονδίνο το αποδεικνύει άλλωστε, καθώς 26 από τα 47 έργα έμειναν απούλητα. Τις πταίει; «Έφυγαν από το παιχνίδι οι Ρώσοι, που πολλοί δημοπράτες τους είχαν κοροϊδέψει.

Έσκασε και η αμερικανική φούσκα, οπότε το αποτέλεσμα είναι αναμενόμενο», λέει ο Πέτρος Βέργος.


Συμβουλές προς αγοραστές

(από τον συλλέκτηχρηματιστή Ζαχαρία Πορταλάκη)

1Αν δεν γνωρίζουμε, επιλέγουμε μόνον έργα που να μπορούμε να ζήσουμε μαζί τους 2 Αγοράζουμε καταξιωμένους καλλιτέχνες 3Συμβουλευόμαστε ειδικούς όταν πρόκειται να επενδύσουμε μεγάλα ποσά

Η Αγορά ΄Εργων Τέχνης

Απο το Περιοδικό ΧΡΗΜΑ

Την τελευταία περίοδο στα ήδη υπάρχοντα δημοφιλή προϊόντα των χρηματοοικονομικών αγορών (μετοχές, νομίσματα, παράγωγα, εμπορεύματα κλπ.) έχει προστεθεί ένα ακόμη: η Αγορά ΄Εργων Τέχνης. Ωστόσο η παραπάνω Αγορά είναι σχετικά παλιά. Μετά από μια υποτονική περίοδος η συγκεκριμένη Αγορά προσφέρει υψηλές επιδόσεις. Ειδικότερα, ο διεθνής οίκος Christies ανακοίνωσε για το 2004 αύξηση των πωλήσεων του κατά 25% φθάνοντας τα 2,5 δις δολλάρια ενώ ο Sotheby�s τα 2,7 δις δολάρια με παράλληλη αύξηση κατά 59% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Παράλληλα υπάρχει μεγαλύτερη ρευστότητα σε αυτή την αγορά αφού αυξάνονται τόσο οι δημοπρασίες όσο και το συναλλακτικό ενδιαφέρον σε αυτές.
Συγκεκριμένα, παρατηρώντας το γράφημα του δείκτη Artprice Global (γράφημα 1) διαφαίνεται ότι οι τιμές των έργων τέχνης την τελευταία πενταετία έχουν εκτοξευθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα γεγονός που καθιστά την συγκεκριμένη αγορά ένα επιπλέον «όπλο» στην επενδυτική φαρέτρα κάθε διαχειριστή χαρτοφυλακίου.
Ιστορικά η επένδυση σε έργα τέχνης αφορά μια τάση επιστροφής στις εμπράγματες αξίες όταν η εμπιστοσύνη σε διαπραγματεύσιμους τίτλους στα χρηματιστήρια (π.χ. μετοχές) περιορίζεται. Στατιστικά η έντονα ανοδική πορεία των τιμών σε έργα τέχνης πραγματοποιείται κοντά στο τέλος της ανοδικής κούρσας των μετοχών. Επιπλέον, ο προσανατολισμός στα έργα τέχνης ακολουθεί χρονικά, με υστέρηση, την έντονη αύξηση των τιμών στα ακίνητα και συντελείται λίγο αργότερα από την κίνηση των εμπορευμάτων.
Η συγκεκριμένη αγορά «κινείται» τόσο από τους συλλέκτες (όπως Saatchi, Wynn, Δ. Ιωάννου, Cohen κλπ.) όσο και από τους επενδυτές. Αποτέλεσμα της αυξημένου ενδιαφέροντος για επενδύσεις σε έργα τέχνης είναι η δημιουργία των πρώτων art funds. Τα art funds είναι χαρτοφυλάκια που επενδύουν στις διάφορες μορφές τέχνης. Ωστόσο η επένδυση στην τέχνη δεν είναι νέα. Το συνταξιοδοτικό ταμείο των βρετανικών σιδηροδρόμων κατά το 1974 επένδυσε σε χαρτοφυλάκιο που περιλάμβανε έργα τέχνης περισσότερα από 75 εκατ. δολλάρια το οποίο και ρευστοποίησε στην διάρκεια της κρίσης του 1990 με μέση ετήσια απόδοση μεγαλύτερη κατά 13% από την αντίστοιχη του μετοχικού της χαρτοφυλακίου. Πρόσφατα, στην Μ. Βρετανία και τις ΗΠΑ ανακοινώθηκε η δημιουργία τριών νέων art funds. Για το 2005 η εταιρία Fernwood Art Investment με έδρα την Νέα Υόρκη σκοπεύει να δημιουργήσει αμοιβαία κεφάλαια που θα διαχειρίζονται επενδυτικά χαρτοφυλάκια έργων τέχνης. Οι περισσότερες τράπεζες στην Αμερική διαθέτουν γραφείο συμβούλων για επενδύσεις σε έργα τέχνης. Η τάση αυτή στην Αμερική εισήλθε από την Γηραιά Ηπειρο ένα χρόνο περίπου νωρίτερα.
Η αναπτυσσόμενη, πλέον, αγορά έργων τέχνης λειτουργεί σε όρους των άλλων αγορών (μετοχών, νομισμάτων, εμπορευμάτων, κλπ.) αλλά με κάποιες ιδιομορφίες. Ως επένδυση θεωρείται σημαντικά αποδοτική. Οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι κατά τεκμήριο μακροοικονομικοί (επιτόκια, πληθωρισμός κλπ). Παράλληλα η συγκεκριμένη αγορά λειτουργεί στα πλαίσια του παγκόσμιου οικονομικού κύκλου (ανοδικός κύκλος, ύφεση). Οι διάφοροι εξωγενείς παράγοντες όπως παγκόσμιες καταστροφές, πλημμύρες, σεισμοί, πολέμοι, εισβολές, τρομοκρατικές απειλές επηρεάζουν ευθέως την αγορά έργων τέχνης. Μια μικρή αναδρομή σε περιόδους υψηλής οικονομικής ανάπτυξης και παράλληλης ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς θα μας πείσει για την άμεση αλληλεξάρτηση τους. Μια καλή οικονομική συγκυρία δίνει την ρευστότητα στην εν λόγω αγορά με τρόπο που αυξάνεται η ζήτηση των έργων και οι πωλητές έργων να φέρνουν στην αγορά νέα έργα. Παράλληλα η περιορισμένη προσφορά έργων αυξάνει τις τιμές και πυροδοτείται η ανοδική διαδικασία της αγοράς.
Οι εξελίξεις, λοιπόν, στις υπόλοιπες αγορές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την αγορά έργων τέχνης. Επιπρόσθετα, η αγορά συναλλάγματος έχει σημαντικό ρόλο δεδομένου ότι π.χ. η σημαντική αύξηση του ευρώ έναντι του δολλαρίου που συντελείται τα τελευταία έτη αυξάνει την ελκυστικότητα των έργων τέχνης που δημοπρατούνται στην Αμερική προς όφελος των ευρωπαίων συλλεκτών και επενδυτών. Επιπλέον, οι προσδοκίες για διατήριση ή όχι της ανοδικής τάσης των τιμών συντηρούν ή όχι το επενδυτικό ενδιαφέρον.
Βασικό Χαρακτηριστικό της Αγοράς ΄Εργων Τέχνης είναι η «επικράτηση» σε οικονομικό επίπεδο των παλαιών ζωγράφων που ονομάζονται κωδικοποιημένα Old Masters (Ενδεικτικός Πίνακας 1). Η σπανιότητα και ο περιορισμένος αριθμός των έργων τους (αντιστοιχεί πολύ μικρό κομμάτι της εν λόγω αγοράς) παρά το γεγονός ότι καλύπτουν πολλά χρόνια ζωγραφικής, πολλά καλλιτεχνικά κινήματα � σχολές, τεχνοτροπίες, συνετέλεσαν τόσο στην συγκράτηση των τιμών τους σε υψηλά επίπεδα ακόμα και σε περίοδο παγκόσμιας ύφεσης.
Αξιοπρόσεκτο νέο χαρακτηριστικό της παρούσας συγκυρίας της αγοράς έργων τέχνης είναι η αυξημένη ζήτηση για έργα «νέων καλλιτεχνών» (γεννημένοι μετά το 1940). Τα έργα των «νέων καλλιτεχνών» διαπραγματεύονται σε τιμές κάτω από τα 10.000 δολλάρια, γεγονός που παρέχει τη δυνατότητα για δυναμικότερη αύξηση των τιμών των έργων αυτών. Η παραπάνω προοπτική είναι καταλυτική διότι προσφέρει επιπλέον ρευστότητα στην αγορά. Αυτό γίνεται γιατί τα έργα των «νέων καλλιτεχνών» έχουν χαμηλότερες τιμές από τους κλασικούς όπως ο Πικάσο. Συνεπώς, εισέρχονται στην συγκεκριμένη αγορά νέοι επενδυτές � συλλέκτες με χαμηλότερη οικονομική δυνατότητα και εν ολίγοις το μέγεθος της αγοράς αυξάνεται.
’λλο χαρακτηριστικό η αύξηση των αγοραστών από τις Ασιατικές Χώρες (κυρίως Κίνα) όπου η ανερχόμενη αστική τάξη δαπανά χρήματα, μανιωδώς, σε έργα τέχνης της Δύσης.
Επιπλέον, χαρακτηριστικό της Αγοράς ΄Εργων Τέχνης είναι ότι και αυτή, όπως η αγορά μετοχών, έχει τα δικά της �blue chips�. Στην προσκείμενη περίπτωση υπάρχουν τάσεις � μόδες οι οποίες αφορούν σχολές τέχνης (Πίνακας 2). Παρατηρώντας τον παρακάτω πίνακα διαπιστώνουμε ότι σύμφωνα με το Artprice την μεγαλύτερη αύξηση σε επίπεδο ζήτησης και τιμών κατά την περίοδο 1990 � 2004 παρουσίασαν η σχολή του Hudson River (+248%), ο Αμερικανικός Εξπρεσσιονισμός (+164%), η Pop Art (+123%) και η Αμερικανική Αφηρημένη Τέχνη (+85%).
Όπως εκτιμά η Art Market Research, οι τιμές των έργων τέχνης των ακριβοτέρων καλλιτεχνών έχουν υπερδιπλασιαστεί από το 1996. Αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί και το 2005. Παράλληλα, η Artnet προβλέπει ότι περισσότερα από 20 δις δολάρια θα επενδυθούν και φέτος στην αγορά έργων τέχνης.
Αναφορικά με την εξέλιξη των τιμών των Ελληνικών έργων τέχνης τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά. Συγκεκριμένα, μέσα στο Μάϊο πραγματοποιήθηκαν τρεις δημοπρασίες. Η πρώτη των Bonhams έγινε στον Λονδίνο και συγκέντρωσε 2 εκατ ευρώ (έργα Παρθένη, Οικονόμου, Τσαρούχη, Χαλεπά, Τέτση κλπ).
Η δεύτερη δημοπρασία των Sotheby�s στο Λονδίνο συγκέντρωσε 4,2 εκατ ευρώ (έργα Λύτρα, Βολανάκη, Παρθένη κλπ). Η τρίτη δημοπρασία του Πέτρου Βέργου πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα και συγκέντρωσε 683 χιλ ευρώ (έργα Μαλέα, Γύζη, Προσαλέντη Κόντογλου κλπ).
Παραλληλα με την Ελληνική Τέχνη νέα ρεκόρ τιμών γνωρίζει και η Ινδική Τέχνη αφού στις δημοπρασίες που διοργανώθηκαν από τους Christie�s και Sotheby�s στην Ν. Υόρκη όλοι οι πίνακες προς πώληση βρήκαν ενθουσιώδεις αγοραστές.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Καθημερινή» περίπου εκατό μεγάλοι συλλέκτες στην Ελλάδα είναι πελάτες private banking τραπεζών και έχουν επενδύσει σε έργα τέχνης συνολικής αξίας άνω των 10 εκατ ευρώ. Τα private banking τραπεζών προσφέρουν, πλέον, επενδύσεις σε έργα τέχνης και περιλαμβάνουν υπηρεσίες πραγματογνωμοσύνης, εκτίμησης, συντήρησης, παρουσίασης, ασφαλιστικές καλύψεις, νομικές υπηρεσίες, χορήγηση δανείων κλπ.
Η επένδυση σε έργα τέχνης αποτελεί στοιχείο διασποράς του κινδύνου. Ο επενδυτής που μπορεί να είναι ένα μεμονωμένο άτομο αλλά και μια επιχείρηση λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο και την απόδοση και μετά αποφασίζει αν θα αναλάβει ή θα απορρίψει το επενδυτικό έργο το οποίο και εξετάζει. Οι επιχειρήσεις, λοιπόν, αλλά και οι επενδυτές κατανέμουν τα κεφάλαιά τους σε διαφορετικές επενδύσεις. Η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου γενικώς, επιτυγχάνεται μέσω της συμμετοχής πολλών και διαφορετικών επενδυτικών επιλογών στο χαρτοφυλάκιο. Καθώς προσθέτουμε επενδυτικά στοιχεία όπως έργα τέχνης στο χαρτοφυλάκιο, ο συνολικός κίνδυνος μειώνεται. Ο στόχος αυτής της διαφοροποίησης είναι η μείωση του κινδύνου που συνεπάγονται τα επενδυτικά έργα και η ταυτόχρονη διατήρηση της μέσης απόδοσης σε επιθυμητά επίπεδα. Αντικειμενικός στόχος της διαφοροποίησης δεν είναι να ελαττωθεί η διασπορά ανά περιουσιακό στοιχείο, αλλά να επιτευχθεί ο καλύτερος συνδυασμός των αποδόσεων και των κινδύνων.
Η επένδυση σε έργα τέχνης οδηγεί σε εξομάλυση του συνολικού ρίσκου, αφού συνήθως συσχετίζεται αρνητικά με άλλα επενδυτικά προϊόντα όπως οι μετοχές τα ομόλογα κλπ. Στην περίπτωση αυτή, ο κίνδυνος του χαρτοφυλακίου δεν εξαρτάται μόνο από τις επιμέρους αξίες των επενδύσεων αλλά και από την μεταξύ τους σχέση. Τα περισσότερα επενδυτικά μέσα (π.χ. μετοχές) από μόνες τους μεταβάλλονται περισσότερο από την αγορά (δείκτες), αυτό σημαίνει ότι το ρίσκο του χαρτοφυλακίου δεν αντιπροσωπεύεται από το σωρρευμένο ρίσκο των μεμονωμένων ενεργητικών. Αυτό επίσης σημαίνει ότι το ρίσκο ελαττώνεται με την διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου, την αύξηση δηλ. του αριθμού των αξιών που περιλαμβάνονται στο χαρτοφυλάκιο.
Μειονέκτημα για την αγορά των έργων τέχνης είναι έλλειψη ρευστότητας που χαρακτηρίζει την αγορά. Η αγορά αυτή παρά το γεγονός ότι συνδέεται με την πορεία των άλλων (μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα, νομίσματα κλπ.) έχει την την δική της αυτοτελή δυναμική. Επομένως παρά το γεγονός ότι επηρεάζεται από την γενικότερη οικονομική συγκυρία έχει και τα δικά της εγγενή χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με την παγκόσμια κουλτούρα, την ροπή προς την τέχνη, το επίπεδο του πολιτισμού αλλά και της «μόδας» που κυριαρχεί την κάθε περίοδο. Παρόλο αυτά, η αγορά αυτή μοιάζει με την αγορά των εμπορευμάτων στο εξής χαρακτηριστικό: σε περιόδους οικονομικής καχεξίας τα έργα τέχνης αντιπροσωπεύουν εμπράγματες αξίες που διατηρούν την καλλιτεχνική τους αξία και την αξία χρήσης τους ως πολιτιστικά έργα.
Εκτός από τα οικονομικά οφέλη η Τέχνη μας φέρνει πιο κοντά στο κόσμο, τα όνειρα, τις ιδέες και τις ευαισθησίες των προικισμένων...
Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Περιοδικό «Εψιλον», σελ 92-93, 20 Φεβρουαρίου 2005
Εφημερίδα «Καθημερινή», Επενδύσεις, Κυριακή 25 Απριλίου 2004, σελ 17
Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Οικονομία, 9 Ιανουαρίου 2005, σελ 6
Εφημερίδα «Καθημερινή», Κυριακή 29 Μαϊου 2005, σελ 15
Βούλγαρη, Ε., Παπαγεωργίου, «Χρηματιστήριο αξιών και χρηματιστήριο παραγώγων», Σύγχρονη Εκδοτική, ΑΘΗΝΑ 1999
ΠΕ Πετράκης «Αποτίμηση Κινδύνου και Επενδύσεων» Τόμος Α, Αξιολόγηση και Ανάλυση Επενδυτικών Αποφάσεων, Εκδόσεις ΕΚΠΑ

Δυο χρόνια πριν

Εντυπωσιακή χρονιά το 2007 για τους μεγάλους οίκους δημοπρασιών

Νέα γεωγραφία στο χρηματιστήριο της τέχνης

Παρασκευη, 18 Ιανουαριου 2008 07:00

Στα 71,7 εκατ. δολάρια «σκαρφάλωσε» η τιμή του πίνακα «Green Car Crash» του Άντι Γουόρχολ, σε δημοπρασία του οίκου Christie's.

Για την αγορά της τέχνης το 2007 ήταν μια ακόμα εντυπωσιακή χρονιά, καθώς συλλέκτες από την Ασία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ «κυνήγησαν» τα πιο ακριβά έργα του κόσμου, χωρίς να αφήσουν τις αναταράξεις στις διεθνείς πιστωτικές αγορές να τους επηρεάσουν.

Το καλυμμένο με διαμάντια κρανίο του Ντάμιεν Χιρστ.

Η ασιατική τέχνη και οι αγοραστές της τράβηξαν τα περισσότερα βλέμματα. Η οικονομική άνθηση στην Ασία συνέβαλε στην καθιέρωση του Χογκ Κογκ ως σημαντικού κέντρου για το εμπόριο τέχνης. Οι πωλήσεις δεν περιορίστηκαν στα παραδοσιακά αντικείμενα από νεφρίτη ή τα πορσελάνινα βάζα της δυναστείας Μινγκ. Ήταν μια πολύ καλή χρονιά και για τη σύγχρονη τέχνη της ηπείρου.

Ο Χένρι Βελτ, ειδικός στρατηγικής στο εμπόριο τέχνης, εκτιμά ότι η αγορά των δημοπρασιών θα συνεχίσει να μετατοπίζεται προς ανατολάς. «Η στροφή στην Ασία είναι πραγματική, ισχυρή και θα κρατήσει, καθώς αντανακλά την έκρηξη σε επίπεδο πλούτου αλλά και δημογραφίας» λέει ο Βελτ.

Το Λονδίνο επίσης θεωρείται πιο «βολικό» από τη Νέα Υόρκη για τους συλλέκτες της Ευρώπης, της Ρωσίας και της Μέσης Ανατολής.

Ο οίκος δημοπρασιών Sotheby's ανακοίνωσε ότι οι πωλήσεις του πέρσι άγγιξαν τα 5 δισ. δολάρια, αυξημένες κατά 39% από το 2006. Οι πωλήσεις των έργων σύγχρονης τέχνης ειδικότερα ανήλθαν στα 1,3 δισ. δολάρια το 2007, έχοντας διπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Εξ αυτών τα 1,1 δισ. δολάρια αντιστοιχούν σε πωλήσεις έργων του ιμπρεσιονισμού και της μοντέρνας τέχνης. Πρόκειται για αύξηση της τάξης του 24% σε σχέση με πέρσι. Εντυπωσιακή ήταν η ζήτηση και των κοσμημάτων που δημοπρατήθηκαν. Ο οίκος άντλησε το 2007 281,8 εκατ. δολάρια από τις πωλήσεις τους, 44% περισσότερα από την προηγούμενη χρονιά.

Ο πίνακας του Μαρκ Ρόθκο «White Center (Yellow, Pink and Lavender in Love)».

Ο ανταγωνιστικός οίκος Christie's International PLC είχε ακόμη ψηλότερες πωλήσεις. Ανήλθαν στα 6 δισ. δολάρια, αυξημένες κατά 30% σε σχέση με το 2006.

Μπορεί ο Christie's να κράτησε τα πρωτεία στις πωλήσεις, ο Sotheby's όμως ήταν ο οίκος δημοπρασιών που κατάφερε να πετύχει την υψηλότερη τιμή για έργο σύγχρονης τέχνης. Αγοραστής, που διατήρησε την ανωνυμία του, απέκτησε τον πίνακα ζωγραφικής «White Center (Yellow, Pink and Lavender in Love)» του Μαρκ Ρόθκο έναντι 72,8 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο οίκος Christie's, από την άλλη, πούλησε τον πίνακα «Green Car Crash» του Άντι Γουόρχολ έναντι 71,7 εκατομμυρίων δολαρίων.

Εκτός δημοπρασιών, ομάδα επενδυτών φέρεται να έχει καταβάλει 100 εκατομμύρια δολάρια για το καλυμμένο με διαμάντια κρανίο του Ντάμιεν Χιρστ, το οποίο φέρει τον τίτλο «For the Love of God».

Οι συλλέκτες εμφανίστηκαν «δύστροποι» μόνο μία φορά φέτος, όταν πίνακας του Βίνσεντ Βαν Γκογκ με αρχική τιμή 35 εκατ. δολαρίων έμεινε απούλητος σε δημοπρασία του Sotheby's. Την επομένη οι μετοχές του διεθνούς οίκου κατρακύλησαν περίπου 30% στα 35,84 δολάρια, για να ανακάμψουν ελαφρά τους επόμενους μήνες.

Ο πίνακας του Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Wheate Fields» έμεινε τελικά απούλητος.

Ασιάτες και δυτικοί συλλέκτες -μαζί με κερδοσκόπους επενδυτές- ταξίδεψαν ως το Χογκ Κογκ (ή και κατέθεσαν τις προσφορές τους εξ αποστάσεως) για έργα του Γιου Μιντζούν και άλλων. Οι πωλήσεις του Christie's στο Χογκ Κογκ ανήλθαν πέρσι στα 466 εκατ. δολάρια, αυξημένες κατά 28% σε σχέση με το 2006. Το ενδιαφέρον των αγοραστών προσέλκυσε περισσότερο από κάθε άλλο έργο ο πίνακας του Γιου Μιντζούν «Execution», εμπνευσμένος από τα αιματηρά γεγονότα της Τιεν Αν Μεν. Πουλήθηκε έναντι 2,9 εκατ. στερλίνων ή 5,8 εκατ. δολαρίων σε δημοπρασία του Sotheby's στο Λονδίνο- μία ακόμη πόλη, όπου οι πωλήσεις τέχνης είχαν άνοδο.

Ο πίνακας του Γιου Μιντζούν «Execution»

Οι διακυμάνσεις στις αγορές συναλλάγματος ήταν ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν τις δημοπρασίες το 2007. Οι Ευρωπαίοι συλλέκτες εκμεταλλεύτηκαν το αδύναμο δολάριο «χτυπώντας» έργα σε δημοπρασίες του Μαϊάμι και της Νέας Υόρκης. Το Μάιο οι Ευρωπαίοι ήταν οι αγοραστές του 50% των έργων μοντέρνας τέχνης που δημοπρατήθηκαν, όταν συνήθως το μερίδιό τους δεν ξεπερνά το 25%.

Το Νοέμβριο στη Νέα Υόρκη είχαν την τιμητική τους οι Λονδρέζοι συλλέκτες, όπως ο Λόρενς Γκραφ, ο οποίος διεκδίκησε έργα του Άντι Γουόρχολ. Οι Αμερικανοί από την άλλη επιχείρησαν να αντισταθμίσουν τις απώλειες από το αδύναμο δολάριο, προχωρώντας στην επαναπώληση έργων τους σε αγορές που τα τελευταία χρόνια είχαν μάλλον ξεχαστεί, όπως το Παρίσι.

Συλλέκτες από τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή και τις πλούσιες σε πετρέλαιο δυτικές πολιτείες των ΗΠΑ -έχοντας για στήριγμά τους την κούρσα των τιμών του μαύρου χρυσού- αποφάσισαν να επενδύσουν τεράστια ποσά στην αγορά τέχνης - ιδιαίτερα σε έργα εμπνευσμένα από την τοπική τους κουλτούρα.

Όπως εξηγεί ο Τσαρλς Ντάπλιν, ειδικός τέχνης του ασφαλιστικού ομίλου Hiscox Ltd, οι Ρώσοι ήταν εκείνοι που επηρεάστηκαν στο μικρότερο βαθμό από τη διεθνή πιστωτική κρίση. Πρόκειται για συλλέκτες ιδιαίτερα περήφανους για την πατρίδα τους και τα έργα της και άκρως ανταγωνιστικούς.

Βρετανός αγοραστής διέθεσε πρόσφατα 57 εκατ. δολάρια για το αρχαίο αγαλματίδιο από ασβεστόλιθο της φωτογραφίας.

Το Σεπτέμβριο, ο μεγιστάνας των επιχειρήσεων ενέργειας και των χαλυβουργιών Άλισερ Ουσμάνοφ κατέβαλε περισσότερα από 40 εκατ. δολάρια στον οίκο Sotheby's, προκειμένου να αγοράσει ολόκληρη συλλογή ρωσικών έργων, από πίνακες ζωγραφικής ως πολύτιμα πορσελάνινα αντικείμενα. Ο Ουσμάνοφ σκοπεύει, όπως ο ίδιος αποκάλυψε, να δωρίσει τη συλλογή στη ρωσική κυβέρνηση.

Την ίδια ώρα ο Christie's συνεχίζει τις προσπάθειές του να προσεγγίσει τους εραστές της τέχνης στη Μέση Ανατολή. Δύο δημοπρασίες μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Ντουμπάι έφεραν στα ταμεία του οίκου 24,6 εκατ. δολάρια πέρσι. Πρόκειται για τριπλασιασμό σχεδόν των εσόδων σε σχέση με τις πωλήσεις 8,4 εκατ. δολαρίων το 2006 στο εμιράτο.

Απροσδόκητα θετικά ήταν και τα αποτελέσματα των δημοπρασιών του οίκου στις ΗΠΑ. Χάρη στη δυναμική παρουσία συλλεκτών από το Τέξας και το Κολοράντο, οι πωλήσεις αμερικανικών έργων ανήλθαν πέρσι στα 240 εκατ. δολάρια.

Οι ειδικοί της αγοράς ανησυχούν ωστόσο το τελευταίο διάστημα, ότι οι οίκοι δημοπρασιών εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη χρήση ριψοκίνδυνων εργαλείων. Στις μεγάλες δημοπρασίες του φθινοπώρου Sotheby's και Christie's χρησιμοποίησαν το δέλεαρ των εγγυήσεων, για να εξασφαλίσουν μεγάλα έργα. Ανέλαβαν δηλαδή το ρίσκο της εξέλιξης της δημοπρασίας, υποσχόμενοι στους αρχικούς πωλητές υψηλά αντίτιμα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων βγήκαν κερδισμένοι.

Ο διευθύνων σύμβουλος του Sotheby's, Μπιλ Ρούπρεχτ, σημειώνει ότι η τακτική των εγγυήσεων έχει αποδειχτεί εξαιρετικά κερδοφόρος. Ο οίκος σκοπεύει να εξακολουθεί να τη χρησιμοποιεί, τουλάχιστον για όσο διάστημα δεν υπάρχουν ενδείξεις κάμψης του ενδιαφέροντος των αγοραστών. Τα μηνύματα είναι ευοίωνα. Βρετανός αγοραστής διέθεσε πρόσφατα 57 εκατ. δολάρια για ένα μικροσκοπικό αρχαίο αγαλματίδιο από ασβεστόλιθο. Οι συλλέκτες εξακολουθούν, παρά τη διεθνή κρίση, να εκπλήσσουν τον κόσμο της τέχνης.

ΤHE WALL STREET JOURNAL EUROPE

Απόδοση: ΝΑΤΑΣΑ ΣΤΑΣΙΝΟΥ