Ποια μπορεί να είναι η ανάγνωση και η καλλιτεχνική αξία ενός ψηφιακού πίνακα του Χρηματιστηρίου με τις τιμές των μετοχών και ενός εικονικού πεδίου μάχης με διαμελισμένα σώματα στρατιωτών που παραπέμπει στην “αμερικάνικη νύχτα”; Ποια η σχέση και οι υπαινιγμοί του καλλιτέχνη-δημιουργού απέναντι σ' αυτά τα δύο “γεγονότα-εικόνες"; Ο καθηγητής στην ΑΣΚΤ Γιώργος Χαρβαλιάς, με την εικαστική του πρόταση η οποία τιτλοφορείται “Ο ορίζοντας των γεγονότων” και από χθες εκτίθεται στο υπόγειο γκαράζ του νεότευκτου πολιτιστικού κέντρου “Μιχάλης Κακογιάννης” (Πειραιώς 206), θεωρεί ότι τα δύο μέρη του έργου δουλεύουν ως μεγάλες, ρεαλιστικές αναπαραστάσεις του κόσμου. Αναπαραστάσεις οι οποίες οδηγούν τον θεατή στην πραγματική κατανόηση του κόσμου και κατά προέκταση σε μια στιγμή ρήξης με αυτόν. Η οργάνωση της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου, υπήρξε αφορμή για μια συνομιλία μαζί του.
* Κ. Χαρβαλιά πείτε μου καταρχήν πόθεν ο τίτλος «ορίζοντας των γεγονότων» ;
Πρόκειται για έναν ορίζοντα πολιτικών, με την ευρύτερη έννοια, γεγονότων που τόσο μέσα στον εκθεσιακό χώρο αλλά και σε συμβολικό επίπεδο λειτουργεί σαν ένας τοίχος. Είναι ουσιαστικά ένας τοίχος αδιέξοδου, είναι ο τοίχος του πραγματισμού ο οποίος ουδεμία σχέση έχει με τον ρομαντικό ορίζοντα των υπερβάσεων και του υψηλού. Το έργο αναπτύσσεται σε δύο μέρη: το ένα είναι ο πίνακας τιμών των μετοχών του Χρηματιστηρίου Αθηνών σε μια ημερομηνία του Ιουνίου του 2007 (μια εγκατάσταση ψηφιακών πινακίδων δηλαδή) και το άλλο αναφέρεται στη nuit americaine «την αμερικάνικη νύχτα» - με την αμφισημία του τίτλου που σημαίνει μια αμερικάνικη νύχτα έτσι όπως τη ζει ολόκληρος ο πλανήτης αλλά και μια τεχνητή νύχτα όπως λειτουργεί στην ορολογία του κινηματογράφου. Και τα δύο μέρη δουλεύουν ως μεγάλες αναπαραστάσεις του κόσμου, έτσι κι αλλιώς ανήκω στη σχολή των μεγάλων αφηγήσεων και ακριβώς αυτό το στοιχείο, το στοιχείο της αναπαράστασης, είναι που εμπλέκει έναν πραγματικό πίνακα του Χρηματιστηρίου Αθηνών με τις εικαστικές τέχνες σήμερα.
* Απέναντι σ’ όλο αυτό το αδιέξοδο εσείς παραμένετε ουδέτερος ή υπάρχει πολιτική διάσταση στη ματιά σας;
Παρότι θεωρώ ότι το έργο πρέπει να υπαινίσσεται τα πράγματα, θα έλεγα ότι στην πρότασή μου υπάρχει μια άμεση πολιτική στάση. Το έργο σχολιάζει μια δημόσια σφαίρα των πραγμάτων σε έναν απόλυτο σχεδόν βαθμό καθώς εστιάζει σ’ ένα καθολικό πρόβλημα και δεν εμπλέκεται καθόλου σε μερικότητες. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί η μερικότητα ήταν ο κυρίαρχος χαρακτήρας της τέχνης των τελευταίων 15-20 χρόνων, σε υπερβολικό βαθμό μάλιστα, έτσι που μερικές φορές έφτανε να εξωραΐζει ένα διασπασμένο, ένα εξαρθρωμένο υποκείμενο. Αισθάνομαι ότι γι' αυτόν που θα δει την έκθεση γίνεται μια σαφής αναφορά στις τοιχογραφίες της ιστορίας της τέχνης είτε πρόκειται για βυζαντινές τοιχογραφίες, είτε για αρχαιοελληνικά γλυπτά, όπως τα γνωρίσαμε στους αρχαίους ναούς, είτε για τοιχογραφίες όπως η Γκερνίκα του Πικάσο ή εκείνες του Ντιέγκο Ριβέρα. Αισθάνομαι λοιπόν ότι το βίντεο αυτό είναι μια μεγάλη βιντεοτοιχογραφία, η οριζόντια διάσταση της οποίας ανοίγει αφηγηματικές διαστάσεις όπως ακριβώς συνέβαινε και στα έργα στα οποία προαναφέρθηκα.
* Ποια μπορεί να είναι η σχέση του πίνακα αξιών του χρηματιστηρίου και των καλλιτεχνικών αξιών;
Θα ονόμαζα αυτή τη σχέση ως μια σχέση απόλυτου ρεαλισμού, ο οποίος ουσιαστικά βλέπει την πραγματικότητα προκειμένου να την κατανοήσει. Ο κόσμος μάλλον θα ξαφνιάζεται στην έκθεση βλέποντας έναν πίνακα χρηματιστηρίου, θα αναρωτιέται πόσο μακριά μπορεί να είναι κάτι τέτοιο από το καλλιτεχνικό έργο. Κάθε πραγματική κατανόηση, κάθε συνείδηση είναι και μια στιγμή ρήξης, ανατροπής. Αυτό είναι ο ρεαλισμός και όχι αυτό που θεωρεί ο κόσμος, δηλαδή αναπαραστάσεις με την τεχνοτροπία του 18ου ή 19ου αιώνα.
* Θεωρείτε ότι μέσα από την κατανόηση του κόσμου επέρχεται και η ρήξη με αυτόν;
Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας ρήξης, γιατί η κατανόηση του κόσμου δηλώνει ένα συγκροτημένο υποκείμενο.
* Θα ήταν ευχής έργο να συμβαίνει αυτό που λέτε, αλλά τα πράγματα είναι μάλλον πιο πολύπλοκα…
Έχετε δίκιο: άλλωστε η τέχνη δεν έχει ως αποστολή να μιλήσει για όλα τα επιμέρους πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο, κάθε άλλο. Γι' αυτό και εστιάζει σε ένα πράγμα, και από αυτή την άποψη αυτό που την ενδιαφέρει είναι μια μερικότητα. Μερικότητα είτε προσωπική είτε δημόσια, η οποία έχει τη δυναμική να αποτελέσει μια κοσμοεικόνα. Άρα να συνδέσει το επιμέρους με κάτι καθολικότερο. Εάν αυτό συμβεί, τότε παύει να είναι ένα μερικό και απομονωμένο. Τότε μετατρέπεται σε ένα “μερικό” που αφορά όλους, και αντανακλά την πολυπλοκότητα των διασυνδέσεων για την οποία μιλήσατε.
* Πώς κατά τη γνώμη σας κρίνεται ένα έργο τέχνης;
Πέρα από τις σαφείς δηλώσεις και τους υπαινιγμούς που ορίζει το έργο το οποίο προτείνω σήμερα, πέρα από τα συμβολικά περιεχόμενα που είναι ευανάγνωστα -ηθελημένα ευανάγνωστα- γιατί παλιότερα ήταν ταμπού το να μιλάς ευθέως για τα πολιτικά πράγματα, ήταν ένας κανόνας του μοντερνισμού να τα υπαινίσσεσαι πολύ διακριτικά. Σήμερα λοιπόν που όλα λέγονται θα ήταν μάλλον υποκρισία να κρατήσει κανείς αυτή τη στάση. Μολονότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν κατηγορηθεί για την ευθεία σχέση και το σχολιασμό τους για τα πολιτικά πράγματα, νομίζω ότι δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει αυτήν την πραγματικότητα, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν αυτό ορίζεται από την ίδια την προσωπική του στάση. Εκείνο λοιπόν που έχει καθοριστική σημασία είναι όχι τόσο τα συμβολικά περιεχόμενα, γιατί αυτό είναι εύκολο (να θυμηθούμε εδώ αυτό που έχει πει ο Μανόλης Αναγνωστάκης, “μας έχει φάει η θεματογραφία …”), αλλά οι συμβολικές λειτουργίες, δηλαδή η σύνταξη του έργου τέχνης. Άρα η γλώσσα του, η ανταπόκριση σε σχέση με τη γλώσσα. Εκεί τελικά κρίνεται ένα έργο και αυτή είναι η πιο ισχυρή του διάσταση, δηλαδή η υλική του παρουσία μέσα στο χώρο, κάτι που εγώ ονομάζω “οπτικό κλονισμό”. Το έργο λοιπόν κρίνεται ακριβώς στις συμβολικές λειτουργίες, δηλαδή στη σύνταξή του, στην αναφορά του στο ειδικό πεδίο όπου εντάσσεται, το οποίο ωστόσο δεν το απομονώνει, δεν το ακρωτηριάζει από τις συνδέσεις του με τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου