3/23/2008

MAN RAY - ALEXANDER IOLAS

Man Ray

From Wikipedia, the free encyclopedia

Jump to: navigation, search
Man Ray, photographed at Gaite-Montparnasse exhibition in Paris by Carl Van Vechten on June 16, 1934
Man Ray, photographed at Gaite-Montparnasse exhibition in Paris by Carl Van Vechten on June 16, 1934

Emmanuel Radnitzky (August 27, 1890November 18, 1976), known professionally as Man Ray, was an American artist who spent most of his career in Paris, France. Perhaps best described simply as a modernist, he was a significant contributor to both the Dada and Surrealist movements, although his ties to each were informal. Best known in the art world for his avant-garde photography, Man Ray produced major works in a variety of media and considered himself a painter above all. He was also a renowned fashion and portrait photographer.

While appreciation for Man Ray’s work beyond his fashion and portrait photography was slow in coming during his lifetime, especially in his native United States, his reputation has grown steadily in the decades since.

In 1999, ARTnews magazine named him one of the 25 most influential artists of the 20th century, citing his groundbreaking photography as well as "his explorations of film, painting, sculpture, collage, assemblage, and prototypes of what would eventually be called performance art and conceptual art" and saying "Man Ray offered artists in all media an example of a creative intelligence that, in its 'pursuit of pleasure and liberty,'" — Man Ray’s stated guiding principles — "unlocked every door it came to and walked freely where it would."[1]

Contents

[hide]

[edit] Biography

[edit] Background and early life

Man Ray was born Emmanuel Radnitzky in Pennsylvania, in South Philadelphia, in 1890, the eldest child of recent Russian-Jewish immigrants. The family would eventually include another son and two daughters, the youngest born shortly after they settled in the Williamsburg section of Brooklyn, New York, in 1897. In early 1912, the Radnitzky family changed their surname to Ray, a name selected by Man Ray's brother, in reaction to the ethnic discrimination and anti-Semitism prevalent at that time. Emmanuel, who was called "Manny" as a nickname, changed his first name to Man at this time, and gradually began to use Man Ray as his combined single name.

Man Ray’s father was a garment factory worker who also ran a small tailoring business out of the family home, enlisting his children from an early age. Man Ray’s mother enjoyed making the family’s clothes from her own designs and inventing patchwork items from scraps of fabric. Despite Man Ray’s desire to disassociate himself from his family background, this experience left an enduring mark on his art. Tailor's dummies, flat irons, sewing machines, needles, pins, threads, swatches of fabric, and other items related to clothing and sewing appear at every stage of his work and in almost every medium. Art historians have also noted similarity in his collage and painting techniques to those used in making clothing.[2]

[edit] First artistic endeavors

Man Ray displayed artistic and mechanical ability from childhood. His education at Boys' High School from 1904 to 1908 provided him with a solid grounding in drafting and other basic art techniques. At the same time, he educated himself with frequent visits to the local art museums, where he studied the works of the Old Masters. After graduation from high school, he was offered a scholarship to study architecture but chose to pursue a career as an artist instead. However much this decision disappointed his parents' aspirations to upward mobility and assimilation, they nevertheless rearranged the family's modest living quarters so that Man Ray could use a room as his studio. He stayed for the next four years, working steadily toward being a professional painter, while earning money as a commercial artist and technical illustrator at several Manhattan companies.

From the surviving examples of his work from this period, it appears he attempted mostly paintings and drawings in 19th-century styles. He was already an avid admirer of avant-garde art of the time, such as the European modernists he saw at Alfred Stieglitz's "291" gallery and works by the Ashcan School, but, with a few exceptions, was not yet able to integrate these new trends into his own work. The art classes he sporadically attended — including stints at the National Academy of Design and the Art Students League — were of little apparent benefit to him, until he enrolled in the Ferrer School in the autumn of 1912, thus beginning a period of intense and rapid artistic development.

[edit] New York

Living in New York City, influenced by what he saw at the 1913 Armory Show and in galleries showing contemporary works from Europe, Man Ray's early paintings display facets of cubism. Upon befriending Marcel Duchamp who was interested in showing movement in static paintings, his works begin to depict movement of the figures, for example in the repetitive positions of the skirts of the dancer in The Rope Dancer Accompanies Herself with Shadows (1916).[3]

In 1915, Man Ray had his first solo show of paintings and drawings. His first proto-Dada object, an assemblage titled Self-Portrait, was exhibited the following year. He produced his first significant photographs in 1918.

Abandoning conventional painting, Man Ray involved himself with Dada, a radical anti-art movement, started making objects, and developed unique mechanical and photographic methods of making images. For the 1918 version of Rope Dancer he combined a spray-gun technique with a pen drawing. Again, like Duchamp, he made "readymades" - objects selected by the artist, sometimes modified and presented as art. His Gift readymade (1921) is a flatiron with metal tacks attached to the bottom, and Enigma of Isidore Ducasse is an unseen object (a sewing machine) wrapped in cloth and tied with cord. Another work from this period, Aerograph (1919), was done with airbrush on glass.[3]

In 1920 Ray helped Duchamp make his first machine and one of the earliest examples of kinetic art, the Rotary Glass Plates composed of glass plates turned by a motor. That same year Man Ray, Katherine Dreier and Duchamp founded the Société Anonyme, an itinerant collection which in effect was the first museum of modern art in the U.S.

Ray teamed up with Duchamp to publish the one issue of New York Dada in 1920, but he soon declared, "Dada cannot live in New York", and he moved to Paris in 1921.

It was in New York in 1913 that Man Ray met his first wife, Adon Lacroix. They married in 1914, separated in 1919, and were formally divorced in 1937.

[edit] Paris

In July 1921, Man Ray went to live and work in Paris, France, and soon settled in the Montparnasse quarter favored by many artists. Shortly after arriving in Paris, he met and fell in love with Kiki de Montparnasse (Alice Prin), an artists' model and celebrated character in Paris bohemian circles. Kiki was Man Ray's companion for most of the 1920s. She became the subject of some of his most famous photographic images and starred in his experimental films. In 1929 he began a love affair with the Surrealist photographer Lee Miller.

Salvador Dalí and Man Ray in Paris, on June 16, 1934 making "wild eyes" for photographer Carl Van Vechten
Salvador Dalí and Man Ray in Paris, on June 16, 1934 making "wild eyes" for photographer Carl Van Vechten

For the next 20 years in Montparnasse, Man Ray made his mark on the art of photography. Great artists of the day such as James Joyce, Gertrude Stein, Jean Cocteau and Antonin Artaud posed for his camera.

With Jean Arp, Max Ernst, André Masson, Joan Miró, and Pablo Picasso, Man Ray was represented in the first Surrealist exhibition at the Galerie Pierre in Paris in 1925.

In 1934, Surrealist artist Méret Oppenheim, known for her fur-covered teacup, posed for Man Ray in what became a well-known series of photographs depicting Oppenheim nude, standing next to a printing press.

Together with Lee Miller — his photography assistant and lover — Man Ray reinvented the photographic technique of solarization. He also created a technique using photograms he called rayographs.

Man Ray also directed a number of influential avant-garde short films, known as Cinéma Pur, such as Le Retour à la Raison (2 mins, 1923); Emak-Bakia (16 mins, 1926); L'Étoile de Mer (15 mins, 1928); and Les Mystères du Château du Dé (20 mins, 1929).

[edit] Later life

Later in life, Man Ray returned to the United States, having been forced to leave Paris due to the dislocations of the Second World War. He lived in Los Angeles, California from 1940 until 1951. A few days after arriving in Los Angeles, Man Ray met Juliet Browner, a trained dancer and experienced artists' model. They began living together almost immediately, and married in 1946 in a double wedding with their friends Max Ernst and Dorothea Tanning. However, he called Montparnasse home and he returned there.

In 1963 he published his autobiography, Self-Portrait, which was republished in 1999 (ISBN 0821224743).

He died in Paris on November 18, 1976, and was interred in the Cimetière du Montparnasse, Paris. His epitaph reads: unconcerned, but not indifferent. When Juliet Browner died in 1991, she was interred in the same tomb. Her epitaph reads, together again. Juliet set up a trust for his work and made many donations of his work to museums.

[edit] Quotations

[edit] By Man Ray

  • "It has never been my object to record my dreams, just the determination to realize them." (Julien Levy exhibition catalog, April 1945.)
  • "There is no progress in art, any more than there is progress in making love. There are simply different ways of doing it." (1948 essay, "To Be Continued, Unnoticed".)
  • "I have never painted a recent picture." (1966 essay.)
  • "To create is divine, to reproduce is human." ("Originals Graphic Multiples," circa 1968; published in Objets de Mon Affection, 1983.)
  • "When I saw I was under attack from all sides, I knew I was on the right track." (1972 interview, published 1973 in Man Ray by Sarane Alexandrian.)
  • "I paint what cannot be photographed, that which comes from the imagination or from dreams, or from an unconscious drive. I photograph the things that I do not wish to paint, the things which already have an existence." (Undated interview, circa 1970s; published in Man Ray: Photographer, 1981.)
  • "I have been accused of being a joker. But the most successful art to me involves humor." (Undated interview, circa 1970s; published in Man Ray: Photographer, 1981.)
  • "Many so-called tricks of today become the truths of tomorrow." (in reference to solarization, in Self- Portrait by Man Ray, published 1963, as cited by William L. Jolly in Solarization Demystified, 1997)

[edit] About Man Ray

  • "MAN RAY, n.m. synon. de Joie jouer jouir." (Translation: "MAN RAY, masculine noun, synonymous with joy, to play, to enjoy.") — Marcel Duchamp, as the opening epigram for Man Ray's memoir Self-Portrait, 1963.
  • "With him you could try anything — there was nothing you were told not to do, except spill the chemicals. With Man Ray, you were free to do what your imagination conjured, and that kind of encouragement was wonderful." — artist and photographer Naomi Savage, Man Ray’s niece and protégée, in a 2000 newspaper interview.
  • "Man Ray is a youthful alchemist forever in quest of the painter's philosopher's stone. May he never find it, as that would bring an end to his experimentations which are the very condition of living art expression." — Adolf Wolff, "Art Notes", International 8, no. 1 (January 1914), p. 21.
  • "[Man Ray was] a kind of short man who looked a little like Mr. Peepers, spoke slowly with a slight Brooklynese accent, and talked so you could never tell when he was kidding." — Brother-in-law Joseph Browner on his first impression of the artist; quoted in the Fresno Bee, August 26, 1990.

[edit] References

  1. ^ "The Century's 25 Most Influential Artists", ARTnews, May 1999.
  2. ^ Francis Naumann; Conversion to Modernism: The Early Work of Man Ray; Rutgers University Press; ISBN 0-8135-3148-9 (2003).
  3. ^ a b "Man Ray." Encyclopedia of World Biography, 2nd ed. 17 Vols. Gale Research, 1998. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2007. http://galenet.galegroup.com/servlet/BioRC Document Number: K1631005476
  • Sarane Alexandrian; Man Ray; J. P. O'Hara; ISBN 0-87955-603-X (1973).
  • Neil Baldwin; Man Ray: American Artist; Da Capo Press; ISBN 0-306-81014-X (1988, 2000).
  • A. D. Coleman; "Willful Provocateur"; ARTnews, May 1999.
  • Milly Heyd; "Man Ray/Emmanuel Radnitsky: Who is Behind the Enigma of Isidore Ducasse?"; in Complex Identities: Jewish Consciousness and Modern Art; ed. Matthew Baigell and Milly Heyd; Rutgers University Press; ISBN 0-8135-2869-0 (2001).
  • Francis Naumann; Conversion to Modernism: The Early Work of Man Ray; Rutgers University Press; ISBN 0-8135-3148-9 (2003).

[edit] Man Ray references in popular culture

  • Man Ray's surrealist art inspired the R.E.M. song, "Feeling Gravity's Pull", on Fables of the Reconstruction. It contains the lines, "It's a Man Ray kind of sky. Let me show you what I can do with it."
  • Man Ray and his work are the inspiration for the song "Man Ray" by the British indie band The Futureheads, the closing track on their self-titled debut album. The song includes the line: "Touch each other in black and white."
  • The name of the band Man-Raze is partially a reference to Man Ray.
  • The music video for the song "Otherside" by the Red Hot Chili Peppers features the lips from Man Ray's famous painting, The Lovers. The protagonist in the video uses the lips as a pair of wings to escape from his own shadow.
  • The Sheffield band, The Long Blondes, features a track "Madame Ray" on their debut album, Someone to Drive You Home, which was inspired by Man Ray's lover, Lee Miller. It also refers to the solarization technique rediscovered by her and also used by Man Ray in his photographic work.
  • The American band "Damon & Neomi" used Man Rays work "Tears" as the cover for their album "More Sad Hits".
  • William Wegman, the famous photographer of weimaraner dogs, named his first and most-photographed dog Man Ray.
  • A Seattle-based band by the name of Man Ray released their CD "Casual Thinking" in 1997, under the Mercury/Tim Kerr label, and used Man Ray's pictures in the CD's artwork. The band later changed their name to "Shiro" and is now believed to be defunct.[citations needed]
  • In the 1980's, Thomas Dolby released a video for his song "She Blinded Me With Science" which featured a woman in a back-baring dress who had two f-holes on her skin near her waist and hips, creating the image of a cello. This same concept of using a back view of a female marked with f-holes to create the image of a stringed instrument was used earlier by Man Ray in his photograph Le Violon d'Ingres
  • Doug Wright's 1989 stage play "Interrogating the Nude" depicts Man Ray as one of its characters. The play implies that Man Ray had a homosexual relationship with Marcel Duchamp, although there is no evidence to suggest this was actually the case.
  • There is a nightclub called the "Man Ray" in Paris, 32 Rue Marbeuf near the Champs-Elysee.
  • Poet Derek Adams wrote a series of biographical poems about Man Ray, published as "unconcerned but not indifferent - the life of Man Ray" in 2006 by Ninth Arrondissement Press.

[edit] External links

Wikiquote has a collection of quotations related to:
Wikimedia Commons has media related to:
Photothèque numérique
Noire et blanche 1926
Larmes 1932

Site internet officiellement autorisé par le Man Ray Trust à diffuser, sous certaines conditions, des oeuvres de Man Ray.
Ces images ne sont présentées que pour permettre leur recherche et leur commande en vue de leur reproduction, et ce, dans un cadre professionnel.
Ces oeuvres de Man Ray sont protégées par la législation sur la propriété littéraire et artistique dans tous les pays.
Les droits de ses ayants droits, le Man Ray Trust, sont gérés par l'Adagp. Pour reproduire, représenter, publier ou diffuser ces oeuvres de Man Ray, vous devez impérativement obtenir l'autorisation préalable de l'Adagp ou de ses correspondants à l'étranger et acquitter les redevances correspondantes. E-mail de l'Adagp: adagp@adagp.fr
Toute sauvegarde sur disque dur ou toute diffusion ou reproduction quelconque de ces images par quelque moyen que ce soit, notamment au moyen d'Internet, est interdite, sauf en vue de ladite commande.

Le Violon d'ingres 1924 Appel
Cette photothèque numérique est à votre disposition pour sélectionner et rechercher les images des oeuvres de Man Ray que nous avons réussies à reproduire et à référencer.

Nous ne sommes pas au bout de nos efforts.... Nous cherchons à compléter cette base de données, soit avec de nouvelles images, soit avec des informations permettant d'enrichir son référencement.

Nous complétons cette base de donnnées en temps réel (au fur et à mesure). Merci de nous aider à la parfaire: si vous connaissez des images ou si vous en possédez, si vous disposez d'informations qui n'apparaissent pas, nous vous serions reconnaisants de nous le faire savoir ou de nous communiquer tout éléments intéressant (toute piste intéressante) et susceptible de nous aider. Merci de votre soutien.

INTRODUCTION

My thesis is a voyage into the mind, into the subconscious. I have chosen the artist Man Ray as one of the symbols of this surrealist voyage, for he travelled physically so he could complete his interior journey. His physical and spiritual journeys coexist as one, and so Man Ray’s formation and art fit into the theme of voyage. Surrealists thought that the unconscious was the best source for grand ideas and thoughts, and this is exemplified when we look at some of the great art they left to mankind. They believed that experiencing one’s own dreams was more important than experiencing life when one was completely awake. Although Man Ray worked in many mediums, I have chosen to focus mainly on his photography.

The photographic collage on the cover of this Thesis is my creation and design. It is an attempt to symbolize a spiritual Voyage using the medium of the surrealists. It actually represents a recurring dream of mine, of a person with great wings. The angel-like girl symbolizes the flow of thoughts and images during the artist’s journey into the unconscious. The man in the balloon is the artist trying to capture these thoughts, freeing them into the open and into reality, just as a surrealist captures thoughts and images. In this case Man Ray is the artist in the balloon, with his own ideas, personal apparitions, and hallucinations.

DADAISM AND SURREALISM

"Dadaism was an international nihilistic movement that lasted from 1916 to 1922; it was born from the widespread disillusionment engendered by World War I. ‘Dada’ is a nonsense word. It expresses a certain spontaneity because it is similar to an infant’s first words. However the true origin of this name is unknown. Dadaism attacked conventional standards of aesthetics and behaviour; it encouraged the role of absurdity and of the unpredictable in the artistic world- in figurative arts, in literature and in cinema. It assaulted and scoffed society’s institutions with the intent to break them down."1 "In the 1920s society was practically drowning in its own superficiality of values and lifestyle, only believing in the absolute power of technological and scientific progress. The Dadaists’ provocative, teasing, and ironic forms of expression roused the bourgeois from their sluggishness."2 "They forced them to question everything in life. The Dadaists took an object and presented it in a totally different way. Confronted with these art works the spectators realized the absurdity of their life style and their values."3

Surrealism, a new movement composed of all the original members of the Dada group, was built with more self awareness and organization.4 "A fundamental factor for all the surrealists emerged: Freud and his discovery of the unconscious and his psychoanalytical techniques. Breton, the charismatic leader of surrealism, was fascinated by these discoveries and started to systematically study Freud’s new works, thus considering the unconscious the true generator of written and artistic works."5 In 1924 Breton published his first Surrealist manifesto. The constructive element of this declaration was its advocacy of new sources for inspiration in writing and the other arts, such as the subconscious and the dream world. A surrealist gallery was opened; many of the artists showed their Dada works, which fitted in well with the surrealists’ work. Many of the Dadaists were called Pre-Surrealists.6 "Surrealists valued the technique of ‘free association’ and of ‘automatic writing’- a spontaneous monologue, quick, without reasoning and censoring. The method of the automatic writing, in literature, represents the need to fuel creativity directly from the unconscious."7 After the second surrealist manifesto, surrealism began to expand internationally. ‘Transform the world’ said Marx, ‘Change life’ said Rimbaud: to the surrealists these sayings meant the same thing.8

BRIEF BIOGRAPHY

Born in Philadelphia in 1890, Emmanuel Radnitsky grew up in New Jersey and became a commercial artist in New York in the 1910s. He began to sign his name Man Ray in 1912. He initially taught himself photography in order to have a record of his own works of art, which included paintings and mixed media. In 1915 he met Marcel Duchamp, and with him he left for Paris in 1921. Thanks to Duchamp, he met the Parisian Dadaists. In 1922 Man Ray decided to make a living as a portrait photographer, and he began to make, among other things, photograms, which he called ‘Rayographs’. In the 1920s, he also began making moving pictures which were all highly creative, non-narrative explorations of the possibilities of the medium. Shortly before World War II, Man Ray returned to the United States and settled in Los Angeles from 1940 until 1951.He was disappointed that he was recognized only for his photography in America and not for the filmmaking, painting, sculpture, and other media in which he worked. In 1951 Man Ray returned to Paris. He concentrated primarily on painting until his death in 1976.9

MAN RAY’S ART AND CAREER

"In the great artistic season of the Parisian surrealist movement photography also had a very important role to play depicting dreams, illusions and fantasies. Photography was not a minor art anymore but was considered as important as painting."10 Man Ray was a very creative art photographer and painter. He first experimented a technique using a spray gun, and called these works ‘aerographs’. These gave the subjects a sort of photographic aspect that Man Ray particularly valued. He loved the rapidity with which they had to be produced and the lack of direct contact with the canvas.11 ""I photographed as I painted, transforming the subject as a painter would, idealizing or deforming as freely as does a painter. ""12 "His was a free and unethical spirit. He vigorously dedicated himself in the destruction of conventional values that photography represented, forcing it to abandon its arrogance and its pretentious demands."13 He said: ""In the instant of shooting photographs, or working in the dark room, I always avoided all fixed rules, I mixed the most absurd elements, I used expired films, I committed hateful crimes against Chemistry and photography, but no one realized it.""14 Up until Dadaism and surrealism photography had followed certain unsaid rules; it wasn’t considered an art, but only as a means of capturing fleeting moments. What was needed was no longer just a technically skilled photographer, but also one with the eye of a painter; somebody who would be capable of taking photography to another level. Man Ray was that somebody.15 He claimed ""The streets are full of admirable craftsmen, but so few practical dreamers.""16 Therefore, in my opinion, any kind of division of his artistic production in photographic portraits, abstract photographs and paintings is highly superficial. These three forms of expression strive to reach the same spiritual mission.

In America he felt isolated from society and felt a strong bonding with nonconformists. Because of this, his ambition to create a personal expressive style grew stronger. He met Marcel Duchamp, who had a terrible reputation for one of his new works that had been ridiculed by the American critics, and found a spiritual affinity in the French artist. Not long after the two artists became conspirators, collaborators, rivals in chess, and friends for life. Both artists elevated prosaic reality to the level of pure art. The American critics were rough on Man Ray’s works as well. Man Ray suffered from this until he decided to move to Paris. He made the long journey across the Atlantic Ocean by ship, arriving in Le Havre on July 22, 1921. In the 1920s Paris was the heart of the international art world. There Man Ray finally found a group that spoke his same ‘language’, artistically speaking. He couldn’t speak French yet, but had no problem entering the group thanks to his strong relationship with Duchamp. Moving away from traditional subjects and techniques, he was encouraged to produce provocative works of art, breaking the rules of traditional aesthetic and challenging the observer’s concept of beauty. In Paris one of his first works was ‘Le Cadeau’, an iron with nails glued to the base. This became one of the symbols of the Dadaist movement, and is one of Man Ray’s first attempts to actively involve the observer. He hoped the public would look beyond the physical aspect of a work and find a more profound meaning. The most conventional subjects were shown in a way to shock the observer.17

Because of economical difficulties he decided to become a professional photographer. He offered his services to other artists, portraying them in outstanding photographs. He immortalized many important artists and writers: Picasso, Braque, Matisse, Cocteau, Proust, Joyce, Hemingway, Eliot, and many others. This gave him the opportunity to become well known and to enter artistic and social circles. At the beginning of the 1920s Paul Poiret offered him a job as a fashion photographer, for he was in search of a different approach to the theme of fashion. In many of Man Ray’s photographs the models appear like veritable statues. After Man Ray’s elegant images were seen, his work was requested by famous magazines like Vogue, Vu, and Vanity Fair. In this period his paintings showed little progress, but his photography had no limits.18 These new financial opportunities encouraged Man Ray to continue incessantly with his experiments in innovative photography- for instance, moving the camera while shooting, or applying gelatin to the lens to obscure them- so he could produce images that would not reflect the ordinary world. He also rediscovered a procedure to produce images without the use of the camera. Positioning an object on a sheet of photosensitive paper and exposing it to the light, he could obtain an image with the outline of the object itself. He felt as though he were free from the stickiness of painting and was finally working directly with light. The images were produced without a negative so each piece was unique and thus had the same value as a painting or a drawing. Man Ray called these creations ‘rayographs’19 and they were often seen as the first example of surrealist photography. However, they were simply works of art permeated with Dadaist values, which were based on the principle of destructive projection of all formal art. Using a new procedure, Man Ray was able to propose a new vision of ordinary objects. Their combinations would create a ‘plastic poetry’: something new, distinguishable, visible and almost palpable. Rayographs weren’t abstract, being the reproduction, by contact, of real objects. There wasn’t any space for the unconscious, because the connection of the objects was well studied. It wasn’t a dream world to be represented, but a real one, even if participant of a different reality.20

One day his assistant and lover, Lee Miller, while working in the dark room, felt a mouse near her feet and instinctively turned on the lights. The ray of light ‘solarized’ the photographs still in the process of being developed. After this ‘accident’ Man Ray started using this particular technique, exposing a negative or a print to the light during development. In this way all the photographic subjects had a kind of characteristic outline. The translucent quality of the solarized images were in great demand for surrealist publications.21 "This technique, together with others (glass negative, photograms, rayographs), is an old technique which was used by photographers in the 1800s, as well as by a handful of Man Ray’s contemporaries in the 1900s."22 Man Ray’s solarized photos have an astonishing effect: they seem like a materialization of the aura. It’s hard to believe that these amazing effects were considered a laboratory accident. Manipulations of this sort set his photographs apart from ordinary snapshots and situated them firmly in the realm of art. "Breton included Man Ray as a visual artist in his ‘Surrealist Manifesto’; he admired his photographs immensely. Man Ray’s juxtapositions of images and rayographs were far from everyday banality; his mental landscapes echoed the surrealists’ ‘automatic writing’."23 ‘Automatic writing’ is like a ‘photograph of the mind’. "Man Ray became a poet par excellence, who wrote with light."24 He developed a poetic vision of objects. To Breton’s eyes , whose aspiration was to produce art in an automatic form, Man Ray was the forerunner of surrealism. However, the American artist, though attached to both Dadaism and surrealism, never considered himself a true member of either group. Man Ray can’t be classified into a specific category of artists or in a particular cultural movement; he is unique.

Better off economically, Man Ray was able to move to Montparnasse, a central district frequented by artists, writers and eccentric personalities who gathered in the numerous ‘bistrot’ (cafés). The emerging artists thrived in the atmosphere of the bistrot. Making art without these particular meeting places was inconceivable. Most of the surrealists’ activities took place in cafés, where there were discussions, continuous comings and goings, forming of friendships (especially with women), but sometimes it was just a perfect place to be in solitude.

In one of these cafés Man Ray managed to win the heart of one of the most renowned women in Montparnasse. Kiki of Montparnasse was incredibly fascinating and extravagant, showing off her short hair, heavy make-up and rouge covered lips. She was very famous in the bohemian district of Paris, having posed as a model for many painters. Kiki is the subject of some of Man Ray’s most famous photographs. Other than being Man Ray’s muse, she also played an important part in his life, sentimentally speaking; this helped Man Ray’s visibility and prestige in the Parisian society.25

Man Ray was an admirer of the paintings of Jean-Auguste-Dominique Ingres and made a series of photographs, inspired by Ingres's languorous nudes. He photographed Kiki in the same Ingres pose, painting the f -holes of a stringed instrument onto the print and then rephotographing the print. He titled it ‘Le Violon d'Ingres’ , an ironic title as in French ‘Ingres’ is an idiom for ‘hobby.’ The image of the transformation of Kiki's body into a musical instrument maintains a tension between objectification and appreciation of the female form.26

CINEMA

"Man Ray didn’t particularly like cinema, which he considered ordinary and déjà-vu."27 However, investigating the various phases of photography in his days in Paris, Man Ray inevitably turned his attention to moving pictures. His curiosity was aroused by the idea of putting into motion some of the results he had obtained in still photography. He began by making a few sporadic shots, unrelated to each other and without any aesthetic implications or preparations for future development, in the true Dada spirit. Man Ray's four completed films are Return to Reason, Emak Bakia, Starfish , and Mystery of the Chateau.28

ÉTOILE DE MER

The film ‘Étoile de Mer’ (Starfish), produced by Man Ray in 1928, interprets a poem by Robert Desnos for the screen with dream-like images disconnected from each other, alternated with verses. The film is an original form of presenting poetic text, with its own power of suggestion and visual structure.29 The surrealist poet’s works emphasized that there was no dividing line between sleep and the state of being awake. When Man Ray heard the poem, ‘Étoile de Mer’, for the first time, he was struck by it, as it sounded like a scenario for a film. Each line presented a clear, detached image. A woman (who is played by Kiki) sells newspapers in the street. On a small stand beside her lies a pile of papers held down with a glass jar containing a starfish. A man appears and leaves with the woman and the starfish. Then follow images of the man and the woman entering a house, a train in movement, a steamer docking, a prison wall, a river flowing under a bridge, after which various images of the woman appear. Apart from irrelevant phrases scattered here and there, a significant one keeps recurring: she is beautiful, she is beautiful. Although Man Ray’s imagination may have been stimulated by the wine during his dinner, the poem moved him very much, seeing it clearly as a surrealist film. After promising his friend that he would make a film out of his poem, Man Ray devised a way to avoid censorship of the portrayal of nudes. He had to create a certain type of flou. With arduous experimenting Man Ray soaked some pieces of gelatin to put on his lens, obtaining a mottled effect through which the images would look like sketchy drawings or paintings.30 "The alienating effects of the shots are parallel to those obtained by the verbal inventions of the poem:"Nous sommes à jamais perdus dans le desert de l’étenèbre". (We are lost in the desert of darkness)"31

PERSONAL COMMENTARY

It’s a very short movie, but I think that its briefness is one of its merits, because it is direct and striking. The two characters do not seem to be romantically attached, but with the use of the opaque lens there is a feeling of romance. The starfish appears often throughout the film and I noticed that it would emerge somewhere on the screen every time there was a conflict between the woman and the man. Perhaps it’s because the ‘étoile de mer’ (in French, star of the sea) inhabits liquid depths, but at the same time ‘étoile’ is the star of the heavens, thus the starfish could symbolize eternity and hope. There is hope for pureness between man and woman…….for eternity. To my view, it is the quintessential symbol of lost love. The starfish could also be interpreted as the only part of the woman the man is able to possess. At the end of the film, the woman leaves with another man, and the first one is left alone, the starfish his only hope.

CONCLUSION

Surrealism, but also Art in general, is a Voyage with a capital V; it is just as valid, or more, as a physical journey. The birth of surrealism was inevitable. Imagination needed to be free from limitations. Man Ray, together with other artists and poets of his time, celebrated the world of imagination, the subconscious, and dreams. "The imagination is not a State: it is the Human existence itself. "

Man Ray



Search settings
Note: some videos not suitable for minors may still appear in search results.
Man Ray: Emak-Bakia Part 1
This video has been added to your favorites.
Loading...
The video has been added to your playlist.
This video will appear on your blog shortly.
Loading...
Loading...
Loading...
Thank you for sharing this video!


Man RAY American 1890-1976 worked in France 1921-39, 1951-76 Kiki with African mask 1926 gelatin silver photograph 21.1 x 27.6 cm (image) 22.1 x 28.5 cm (sheet) Purchased through The Art Foundation of Victoria  with the assistance of Miss Flora MacDonald Anderson  and Mrs Ethel Elizabeth Ogilvy Lumsden,  Founder Benefactor, 1983 PH137-1983


Αλέξανδρος Ιόλας- Αλέξης Ακριθάκης

Αλέξης Ακριθακης -Αλέξανδρος Ιόλας

Τον αγαπούσα.Φίλος ακριβός... Ποιο ακριβός από το πιο πολύτιμο κόσμημα...


Ήταν Οκτώβριος. Αρχές. Η ηρωίνη ήταν πάνω στο τραπέζι του Αλέξη Ακριθάκη δίπλα στα κυκλάμινα που του είχε φέρει η Μαρία...



Αλέξης Ακριθάκης

Αλέξης Ακριθάκης
(1939-1994)

1939 Ο Αλέξης Ακριθάκης γεννιέται στην Αθήνα
1955 Αποβάλλεται "δια παντός" από το σχολείο ως "επικίνδυνος ταραξίας"
1956 Συναντά τον ιδιόρυθμο φιλόσοφο Γιώργο Μακρή που αναγνωρίζει αμέσως το ταλέντο του και τον ενθαρρύνει να γίνει ζωγράφος
1958 Φεύγει από την Αθήνα για το Παρίσι και ζει σαν μποέμ εκεί. Έρχεται σε επαφή με τους διανοουμένους της περιόδου εκείνης.
1960 Επιστρέφει στην Ελλάδα και υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία
1965 - 66 Πραγματοποιεί τις πρώτες ατομικές του εκθέσεις στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη
1968 - 84 Κερδίζει μια υποτροφία του D.A.A.D. και φεύγει για το Βερολίνο. Μένει εκεί και μετά τις σπουδές του, αλλά επισκέπτεται συχνά και την Ελλάδα.
1984 Επιστρέφει οριστικά και εγκαθίσταται στην Αθήνα.
1994 Πεθαίνει στην Αθήνα
1997 Μεγάλη αναδρομική έκθεση του Αλέξη Ακριθάκη στην Εθνική Πινακοθήκη
Ατομικές εκθέσεις
1963 Γκαλερί Βέλτσου, Θεσσαλονίκη
1965 Γαλλικό Ινστιτούτο, Αθήνα
1966 Γκαλερί Κλειώ, Θεσσαλονίκη
1967 Ξενοδοχείο Αμαλία, Αθήνα
Galerie Hammer-Europa Center, Βερολίνο
1968 "Τέμπερες και Μελάνια", Ινστιτούτο Goethe, Αθήνα (σε συνεργασία με το D.A.A.D.)
1969 Galerie Mikro, Βερολίνο
Galerie Junge Generation, Αμβούργο
1970 Galerie Ubu, Καρλσρούη
Εργαστήρι Διακοσμητικών Τεχνών, Αθήνα
1971 Alexandre lolas Gallery, Γενεύη
Γκαλερί ZM, Θεσσαλονίκη
Γκαλερί T. Ζουμπουλάκης, Αθήνα (σε συνεργασία με το D.A.A.D. και τον Αλέξανδρο Ιόλα)
1972 Galerie Niepel, Ντίσελντορφ
Galleria Di Leone, Βενετία
1973 Galleria II Fauno Due, Τορίνο (σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Ιόλα)
Γκαλερί Κοχλίας, Θεσσαλονίκη
Galerie Alexandre Iolas, Μιλάνο
Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1974 Galerie Tanit, Μόναχο
1977 "Προτάσεις - Σχέδια", Karen & Jean Bernier Gallery, Αθήνα (σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Ιόλα)
1978 Γκαλερί Τρίτο Μάτι, Αθήνα
Galerie Skulima, Βερολίνο
1979 "Collages '79", Design Market, Θεσσαλονίκη
1980 Γκαλερί Ιωνία Gallery, Αθήνα
Γκαλερί Μέδουσα, Αθήνα (Συλλογή Χλόης Ακριθάκη)
1981 Karen & Jean Bernιer Gallery, Αθήνα
1983 Karen & Jean Bernιer Gallery, Αθήνα
1984 "Marlboro-Collage, Το Υδροηλεκτρικό Έργο του Πολύγημου", Αίθουσα Τέχνης Αντήνωρ, Αθήνα
Γαλλικό Ινστιτούτο, Θεσσαλονίκη
"Οι χαρταετοί", Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα
1986 "Τσίρκο" (σε συνεργασία με τον Γιώργο Λάππα), Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα
1987 "Cirk - Collages", Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα
1988 "Σχέδια", Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Αθήνα
1989 Αίθουσα Τέχνης Οψις, Μύκονος
Γκαλερί Ιόνη, Κηφισιά
1990 "Τα λουλούδια μου στους αυτόχειρες φίλους μου", Gallery Zalokosta 7, Αθήνα
Χώρος Σύγχρονης Τέχνης Επίκεντρο, Πάτρα
1991 "Μεγέθυνση", Αίθουσα Τέχνης Μοιραράκη, Αθήνα
1992 "Τέρατα", Αίθουσα Τέχνης Κρεωνίδης, Αθήνα
1993 Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Αθήνα
Κυριότερες ομαδικές εκθέσεις
1965 "ΙΙ Internationale Ausstellung objektiver Poesie und Malerei", Κοπενχάγη
1966 "Ομαδική Ελλήνων Ζωγράφων", Γκαλερί 42, Αθήνα
1967 "Θ' Πανελλήνια Καλλιτεχνική έκθεση", Ζάππειο, Αθήνα
1968 "Ornamentale Tendenzen in der zeitgenossischen Malerei",Haus am Waldsee, Βερολίνο, Stadtisches Museum
Βύρωνας, Κέρκυρα
Leverkusen, Kunstverein Wolfsburg, Schloss Wolfsburg "Kaspertheater", Βερολίνο
1972 "Szene Berlin Mai '72", Wϋrtembergischer Kunstverein Στουτγάρδη
1973 "30 Internationale Kϋnstler in Berlin", Βόννη (σε συνεργασία με το D.A.A.D.)
1978 ΧΙΙ Biennale, Αλεξάνδρεια
1979 "Von Schlemmer zu Max Ernst", Museum der Kunst, Ανόβερο
"Contemporary Greek Painting and Engraving", National Gallery, Δουβλίνο
1984 Συλλογή Αλεξ. Ιόλα, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη
1985 "Εικόνα, Χώρος, Εγκατάσταση", Γκαλερί 3, Αθήνα
"ίχνος και Γραφή", Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα
1986 "Το κουτί της Πανδώρος", Γκαλερί 3, Αθήνα
"Πέντε καλλιτέχνες", Γκαλερί Άρτιο, Αθήνα
"Η Αθήνα στο Βερολίνο", Πινακοθήκη Πιερίδη, Γλυφάδα (σε συνεργασία με το D.A.A.D.)
1987 "Αφιέρωμα στη Βεατρίκη", Πινακοθήκη Πιερίδη, Γλυφάδα
1988 "Υπερ-Προϊόν", Club 22, Αθήνα
1989 Χώρος Σύγχρονης Τέχνης Επίκεντρο, Πάτρα
1990 "Πρόταση για μια σύγχρονη συλλογή", PDR Studios, Vicky Dracos Contemporary Art, Αθήνα
1992 "25 σύγχρονοι ζωγράφοι", Αίθουσα Τέχνης Μοιραράκη, Αθήνα
"Γέφυρα", Citibank, Αθήνα


"Αγαπητή Νίκο

Η φυσική μου κατάσταση είναι στα μαύρα της τα χάλια. Η πολιτική γύρω μου είναι σαν τα ερείπια ενός μεγάλου σεισμού. Κι εγώ μόνος έχω κλειστεί στο σπίτι μου και ζωγραφίζω με τον φόβο ενός ισορροπιστή στο σχοινί του τσίρκου. Γιατί η τέχνη έχει μια ευθύνη.
Η τέχνη έχει την δύναμη να ανατρέψει και κυβερνήσεις. Αυτός είναι και (ο ρόλος) της.
Ο ζωγράφος βλέπει πάντα εξωτερικά. Ο καλλιτέχνης βλέπει εσωτερικά-είναι κάτι σαν την φωτογραφία να αντιστρέφεις το είδωλο.
Η τέχνη έχει και μία υποχρέωση στον πολιτικό τομέα αλλά όχι πολιτικά ενταγμένη. Γιατί ανήκει σε όλους ακόμη και σε αυτούς που δεν την καταλαβαίνουν τέχνη είναι κάτι το σημερινό και το αέναο-όσοι έχουν αυτιά να βλέπουνε και όσοι έχουν μάτια να ακούνε.
Είναι ξημέρωμα. Έχω κουραστεί και εγώ δεν βλέπω-μόνο σκέπτομαι. Και είναι που πριν πολλά χρόνια στο Μιλάνο μου είχε πει ο Ιόλας…”Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι τυφλός.”
Φιλιά. Αλέξης 22/03/1993
Σίγουρα δεν ήταν από τα ευκολότερα πράγματα που μου ζήτησαν να κάνω : Να ασχοληθώ με τις αυτοκτονίες των φίλων του Αλέξη Ακριθάκη, αλλά και τον αυτοκτονικό τρόπο ζωής του ίδιου του φίλου μου.
Τον Μάρτιο σε μια συνάντησή μας με την γυναίκα της ζωής του και μητέρας της λατρεμένης κόρης τους Χλόης στο μουσείο Κυκλαδικής τέχνης, η Φώφη Ακριθάκη μου είπε ότι “Ο Αλέξης τον θάνατο δεν τον φοβήθηκε ποτέ. Είχε εξοικειωθεί μαζί του. Είχε συμφιλιωθεί.
Σκέφτομαι ότι ο θάνατος είναι το ποσοστό συνειδητής ζωής που αφήνει ο άνθρωπος αχρησιμοποίητο. Ειδικά όταν γεννιέται καλλιτέχνης όπως στην περίπτωση του Αλέξη Ακριθάκη το ποσοστό αυτό τον πνίγει… τον απειλεί.
Ο Αλέξης Ακριθάκης ήταν γεννημένος καλλιτέχνης. Είχε δημιουργήσει έναν ολόδικό του ηθικό δεκάλογο με τον οποίο ξόρκιζε ότι τον ενοχλούσε…ότι άσχημο άλλαζε την καθημερινότητά του.
Μέρα και νύχτα όταν η αδικία γύρω του ασχημονούσε εκείνος γύριζε στις δημιουργίες του. Ήταν μια πράξη καθαρότητας η ζωγραφική του. Ήταν μια πράξη αισθητική. Μα στο βάθος ήταν ηθική. Αφού από μικρό παιδί σχεδόν την αδικία είχε συνηθίσει να την βλέπει σαν μια πράξη ασχήμιας.
Είχα την χάρη να με τιμήσει με την φιλία του τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής του. Μια φιλία έντονη η οποία μου επιτρέπει να ισχυριστώ πια σήμερα πως όταν επρόκειτο να θιγεί η ανθρωπιά του, ζητούσε να αντιδράσει σαν οργανισμός πια…να βρίσει…να δημιουργήσει πράγματα που ότι κι αν τους κάνεις δεν λερώνονται με τίποτα : ένα καράβι, μια βαλίτσα, μια σφήνα, ένα τόξο, μια καρδιά…μια μπόλικη δόση ηρωίνης η αλκοόλ στο αίμα του…”Αλέξη παράτα το…αυτοκτονείς…του είχα πει σε μια από τις τελευταίες μας συναντήσεις για να εισπράξω την απάντηση…”Αυτή η πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο σύμφωνη με την αλήθεια, μην προσπαθείς να αποδείξεις την αλήθεια…όποιος αποδεικνύει την αλήθεια της κάνει κακό…”
Ο Αλέξης μεταλαβαίνει την σοφία των γραμμών και των εικόνων δίνοντας τους την δύναμη των συμβόλων. Η διαφάνεια του ουρανού τον εμπνέει. Η ελευθερία του υγρού στοιχείου τον συγκλονίζει. Το ταξίδι και η φυγή ήταν νόμοι για τον καλλιτέχνη. Νόμοι που υπαγορεύουν πράξεις με ανάλογη σημασία. Το Φως και το Σκοτάδι είναι το ξεκίνημα και το τέλος της ζωής. Είναι ολόκληρος ο κόσμος “Είναι η επαναστροφή μου πάνω στις αμαρτίες μου που με κάνει καλλιτέχνη” θα μου πει σε μια από τις ατέλειωτες συζητήσεις μας.
Όταν η απελπισία του χτυπούσε το κουδούνι την δεχόταν. Και της αντέτασσε ένα τοξάκι, ένα κυματάκι, μια καρδιά…Δεν εθρήνησε ο Αλέξης στα δύσκολα. Ήξερε να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με την πιο διαυγή, καθαρή σύνθεση που το πνεύμα του μπορούσε να συλλάβει. Από το σύμβολο του ναυαγίου έβγαινε ένα υψηλό δίδαγμα φωτός…
Την έπαθε συχνά και αυτοτιμωρήθηκε αρκετά. Κράτησε όμως ακέραια την φυσιογνωμία του και έριξε στον κόσμο της τέχνης δυο-τρία πράγματα. Αυτή είναι η μεγαλοσύνη του και η τιμιότητά του.
Με τον Αλέξη γνωριστήκαμε το 1984. Μου είχε μιλήσει ο Αλέξανδρος Ιόλας με πάθος για τον Ακριθάκη. Τον θαύμαζε. Πίστευε ότι ήταν ο πλέον αυθεντικός καλλιτέχνης που είχε συναντήσει ποτέ…Την ώρα που κυλούσε η ηρωίνη ή το αλκοόλ στο αίμα του κατέγραφα τις σκέψεις του στο μαγνητόφωνο. Αυτές τις σκέψεις, αυτές τις συζητήσεις από τον “καταραμένο” της γενιάς του (που έβλεπε τους φίλους του να αυτοκτονούν) παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Ήταν τέχνη το βρίσιμο. Τέχνη η αστότητά του. Ήξερε να αυτοσαρκάζεται και παθιαζόταν στην αδυναμία του να μην μπορεί να πει τι είναι τέχνη…ήξερε όμως ότι το να είσαι καλλιτέχνης είναι πράξη φονική. “Το πληρώνεις πολύ ακριβά Νίκο…βάστα μην είσαι καλλιτέχνης…Το πληρώνεις πολύ ακριβά”.
Δεν γνωρίζει τι είναι τέχνη. Ξέρει όμως ότι είναι μια αρρώστια…πράξη φονική. Κι ακόμη ότι το πρόβλημα του καλλιτέχνη του ίδιου είναι αυτοκτονικό.
Είναι κατάρα. Αλλά είναι και χυδαίο να βγάζεις λεφτά από την τέχνη. Τα πράγματα είναι μέσα και όχι έξω.
Ο Αλέξης Ακριθάκης αγνοεί την αλήθεια. Όπως και την τέχνη. Είναι ο μόνος τρόπος να εξηγηθεί.

-Αλέξη…γεννήθηκες?
-Ε ναι γεννήθηκα δεν φυτρωσα! Με παιδικές μνήμες που καλύπτονται από στάχια.
-Τι ήταν αυτό που σε έκανε παιδί ακόμα να ανακατευθείς με τα χρώματα?
-Τα λαϊκά μπουρδελα.
-Σου άρεσαν τα μπουρδέλα από μικρός?
-Το τι ξύλο είχα φάει δεν λέγεται. Το’σκαγα από το σπίτι, όμως το γούσταρα (εν. το ξυλο).
-Και η αντίδραση των γονιών σου?
-Θέλανε να πάω στο εργοστάσιο που είχαν οι ίδιοι.
-Η σχέση σου με το εργοστάσιο ποια ήταν?
-Καμιά. Το μισούσα.
-Και η πρώτη σου επαφή πια πρόσωπο με πρόσωπο με πουτσα?
-Όταν έφυγα από το σπίτι. Πέρασα μια μεγάλη περίοδο στο καφενείο “Οι Τρελες Αδελφες”. Ήταν μαζεμένοι όλοι εκεί τότε. Εκεί γνώρισα τον Χατζιδάκι, τον Μακρή, τον Αργυράκη, την Σπεράντζα Βρανα, τον Ωνάση…όλοι μαζευόντουσαν εκεί τότε.
-Αυτοί ωστόσο είχαν μία ευθεία διαδρομή ενώ εσύ έκανες συνέχεια ένα σλάλομ.
-Ναι. Αλλά πήγαινα παράλληλα με αυτούς. Διαδρομές οι οποίες ήταν ατέρμονες.
-Αλήθεια, έχεις μαλώσει ποτέ με καλλιτέχνες? Γιατί ξέρω ότι πολλούς τους βρίζεις…
-Μπορεί να τους έχω βρίσει αλλά λίγοι καλλιτέχνες είναι κακοί άνθρωποι.
-Την ύβρη δηλαδή την χρησιμοποιείς μέσα από μια πατίνα χιουμοριστική?
-Πάντα. Γι’αυτό έχω αποτύχει.
-Ποιοι από τους καλλιτέχνες που έζησες κοντά τους είχαν χιούμορ?
-Χιούμορ είχε ο Μάνος Χατζιδάκις. Ο Κώστας Ταχτσής είχε επικίνδυνο χιούμορ, που σημαίνει ότι δεν ήξερες που βρισκόσουνα αν σε έπιανε στο στόμα του. Ο Γιάννης Τσαρούχης είχε κι αυτός επικίνδυνο χιούμορ. Άσε που με είχε καλέσει μα φορά να φάω σπίτι του και δεν έφαγα. Σιχάθηκα. Που δεν σιχαίνομαι, τρώω από κάτω. Πιο βρόμικος άνθρωπος δεν υπήρχε… πολύ βρόμικος…αλλά πολύ καθαρός στα χρώματά του.
-Τι είναι τέχνη Αλέξη?
-Δεν ξέρω
-Γιατί οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να πουν τι είναι τέχνη?
-Δεν ξέρω, ειλικρινά. Μια ανάγκη ζωής είναι…είναι μια αρρώστια…δεν έχει υπάρξει καλλιτέχνης που να έχει δώσει ορισμό της τέχνης. Ούτε θα υπάρξει. Έτσι είναι.
-Μήπως το να κινείσαι έξω από τα όρια είναι τέχνη?
-Ναι, αυτό είναι. Μόνο μην ξεχνάς ότι το πρόβλημα του καλλιτέχνη είναι αυτοκτονικό τελείως.
-Είναι λύτρωση να είναι κάποιος καλλιτέχνης?
-Δεν θα το’λεγα λύτρωση θα το’λεγα κατάρα.
-Το πληρώνει ακριβά?
-Ναι. Η φτηνά…αν είναι τίποτα
-Είσαι μποέμ Αλέξη?
-Ξέρω γω…
-Καταραμένο?
-Είμαι. Το έγραφα από πολλά χρόνια στο κουδούνι μου στο Παρίσι.
-Οι μποέμ καλλιτέχνες κυκλοφορούν με κάντιλακ?
-Όχι μωρέ, μια Άλφα Ρομέο έχω μεταχειρισμένη…έχω σπάσει 15 αυτοκίνητα.
-Με πόσα χιλιόμετρα τρέχει το μυαλό σου Αλέξη?
-Δεν κοιμάμαι όλη την νύχτα…και τρέχω με χίλια.
-Μίλησε μου για την παιδαγωγική σου? Τι έμαθες στους μαθητές σου σαν καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου? Γιατί θέλησες να γίνεις καθηγητής?
-Τους έμαθα να βλέπουν τα πράγματα από μέσα τους και όχι να τα απεικονίζουν απέξω τους. Πώς να στο πω…να τα βλέπουνε μέσα τους. Θέλει πολύ δυνατή άσκηση αυτό. Ένα χάϊδεμα θέλει και το καταλάβανε οι μαθητές μου. Ένα άγγιγμα ότι μέσα είναι τα πράγματα δεν είναι έξω.
-Εσύ για να το καταφέρεις αυτό τι χρειάστηκες?
-Ξέρω γω…από 16 χρονών που έφυγα από το σπίτι. Τόσο χρειάστηκε.
-Μια απόφαση μόνο?
-Μια τόλμη θα έλεγα. Ή ένας βιασμός, όχι σε παρθένα…αλλά στον ίδιο μου τον εαυτό.
-Τι ψάχνεις να βρεις Αλέξη?
-Την ουσιαστική έννοια ψάχνω να βρω Νίκο. Γι’αυτό όποτε έχω διδάξει δεν έχω πει ποτέ στους μαθητές μου 10 πράγματα. Πάντα τους λέω ένα. Μόνον ένα. Για να μπορεί να γίνει αφομοιώσιμο μέσα τους, γιατί, αν τους πεις 10, δεν μαθαίνουνε καλά. Και αυτό το είχα ζήσει από την σχολή στο Παρίσι που, εντάξει, μας λέγανε πολλά, αλλά κάθε μέρα που έφευγα κράταγα μόνο ένα πράγμα.
-Είσαι πολύ φειδωλός στις εκθέσεις σου, είσαι πολύ φειδωλός στο έργο σου, δεν παρουσιάζεσαι συχνά, γιατί?
-Δεν έχω λόγο να μιλήσω. Για να βγω να μιλήσω, πρέπει να βρίζω από το πρωί έως το βράδυ. Έβρισα μία φορά, έβρισα δύο και για να βρίσω κάποιον πρέπει να με προκαλέσει.
-Να βρίσεις γιατί?
-Να τους χέσω γαμώτο. Γιατί σε αναγκάζουν να βρίσεις. Το φέρνουν από δω, το φέρνουν από κει, τάχας με μία ευγένεια, αλλά σε φέρνουν μέχρι το λαιμό…αυτοί δεν βρίζουνε, αλλά σε φέρνουνε σε θέση να τους βρίσεις. Σε ενοχλούν στα ίσια. Κοντράρεσαι. Η συμπεριφορά τους είναι χυδαία. Σε κοροϊδεύουν, σε αντιγράφουν. Όταν εσύ έχεις κάνει μια ολόκληρη διαδρομή, και έρχεσαι να βάλεις τρικλοποδιά σε μένα, εγώ δεν έχω τι να σου πω. Εγώ δεν έχω πόδι να σου βάλω τρικλοποδιά εκείνη την ώρα. Διότι εσύ λειτουργείς με ένα σύστημα από πίσω σου, που σε έχει καλύψει πλήρως και εγώ είμαι ένας φτωχός ξεβράκωτος καλλιτέχνης.
-Έχεις μια τρέλα Αλέξη.
-Εγώ έχω τρέλα?
-Την τρέλα του καλλιτέχνη.
-Πάρα πολλές φορές στην ζωή μου η τρέλα έχει λειτουργήσει και μου έχει ταράξει το μυαλό. Θυμάμαι ένα Σάββατο βράδυ που έφευγα και πήγαινα κάπου στην Ξενοκράτους στο Κολονάκι. Θυμάμαι τις αντιδράσεις των πλουσίων που με θέλανε και δεν με γαμήσανε. Ήταν και μια ηδονική θέση δική μου. Τρέλα δηλαδή.
-Είναι τρέλα και τώρα που τολμάς και το λες…
-Δεν ντρέπομαι, γιατί να ντραπώ για πράγματα που έχω κάνει. Εκείνο που με ενοχλεί σε πολλούς είναι ότι έχουν κάνει μύρια όσα και το κρύβουνε.
-Δεν φοβάσαι?
-Τι να φοβηθώ…για να τα πω αυτά δεν φοβάμαι πρώτα το παιδί μου. Γιατί να το πει άλλος στην κόρη μου και να μην της το πω εγώ.
-Έχεις απομονωθεί Αλέξη?
-Ναι για αρκετό καιρό.
-Ποια είναι η αφορμή?
-Δεν θέλω να πω.
Δημοσιεύω αυτή την συνομιλία σαν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της σκέψης και της φιλοσοφίας του στην καθημερινότητά του.
Είχε υπόσταση η προσωπικότητά του και ας κινδύνευε. Δεν τον ένοιαζε τον Αλέξη πότε θα φύγει ήταν κάθε μέρα έτοιμος για το ταξίδι αυτό. Γιατί από πολύ νωρίς είχε ολοκληρώσει έναν κόσμο τον οποίο είχε διαμορφώσει μόνος του. Ήταν μια αντιμετώπιση του θανάτου αυτή. Όλοι αργά η γρήγορα κάτι αντιτάσσουν στον θάνατο. Άλλος την θρησκεία, άλλος το καθήκον, άλλος την οικογένεια…την θρησκεία…την πατρίδα…την επιστήμη…την επανάσταση…και όπως θα έλεγε ο ποιητής… “Πολλοί αντιτάσσουν στον θάνατο την επιπολαιότητά τους και μόνο, το κρασί η την μεγαλύτερη ηδονή.” Σε όλα μέσα ήταν ο Αλέξης. Αλλά προτιμούσε, λάτρευε το γράψιμο και την ζωγραφική του. Ένα ολόκληρο έργο-κόσμος που ήταν τόσο δεμένο με την ζωή του, τόσο ιερό και τόσο υπάκουο στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης του : “Ο θάνατος έχει αίσθηση και αμεσότητα…είναι μια αστραψιά στο σκοτάδι, έχει μια σπιρτάδα…δεν έχει κουβεντολόι”, θα παρατηρήσει στην εμμονή μου να μετριάσει το αλκοόλ που έβλεπα μέρα τη μέρα να τον σκοτώνει… “Εντάξει μωρέ Νίκο θα την βγάλουμε…”
Ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, θεωρητικός τέχνης και φίλος του από τα χρόνια του Βερολίνου σημειώνει στο βιβλίο του : “Αλέξης Ακριθάκης” Εκδόσεις Αδάμ 2006 “Για πολλά χρόνια ο νεαρός Ακριθάκης δεν θα έχει ατελιέ, ούτε καν σπίτι. Ζει διάχυτα και σκόρπια από δω και από κει, αλλά κυρίως ζει δίπλα στον Μακρή, τον Ταχτσή, τον Εμπειρίκο, τον Βαλαωρίτη, τον Σχινά, τον Αραβαντίνου, τον Κουτρουμπούση, τον Πουλικάκο, τον Δενέγρη, τον Γονατά, τον Καρούζο, τον Σαχτούρη, τον Πετρόπουλο, τον Μειμάρη, τον Χέλμη, τη Λυμπεράκη, τον Βαλτινό. Όλοι τους συγγραφείς, και πρώτα απ’όλα ποιητές. Οι καλύτεροι της γενιάς τους, οι πιο αληθινοί.”
Η ζωή του Βερολίνου στα πρώτα χρόνια του ’70, συγκεντρώνει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και πλούσιες καλλιτεχνικές και πνευματικές κοινότητες στον κόσμο. Συναντήσεις, εκδηλώσεις, εργαστήρια, συζητήσεις, εμπειρίες, χάπενινγκ, εκθέσεις και περιπέτειες, συγκροτούν μια από τις πιο ελευθεριάζουσες, δημιουργικές, φιλελεύθερες και δυναμικές στιγμές στην καλλιτεχνική ιστορία του 20ου αιώνα. Το έργο και η προσωπικότητα του Ακριθάκη θα επέμβουν ριζοσπαστικά σ’αυτό το κλίμα και σύντομα θα δώσουν έναν ιδιαίτερο τόνο και μια λεπτή χροιά στον αυτοσχεδιασμό, την απόγνωση, την φαντασία, την ηδονή, την αυτοκαταστροφικότητα, την αφέλεια, την ανιδιοτέλεια, τον πόνο, το πάθος, τον αυτοσαρκασμό, την μέθη, το γκροτέσκο, το νέο-ντανταιστικό πνεύμα, το παράλογο, την γενναιοδωρία, την παιδικότητα, τη φάρσα, τον έρωτα, την αυτοκτονικότητα, τη φιλία, την αδρεναλίνη, την ατέλειωτη κατανάλωση ενέργειας και την πτώση. Και ι Ακριθάκης δεν προσποιείται. Πέφτει από ψηλά και ξανασηκώνεται, τσαλαπατημένος αλλά με το χαμόγελο, χωρίς δικαιολογίες, περήφανος, ευπροσήγορος μέχρι το τέλος.
Από την φάμπρικα μέχρι τη διαδήλωση, από το τσίρκο μέχρι την κηδεία, από το θέατρο μέχρι τον Καραγκιόζη, από την μέθη μέχρι το δημόσιο χάσιμο του εαυτού, η διάσταση που τον απασχολεί αδιάκοπα αγγίζει μία πρωτόγνωρη, αρχαϊκή δραστηριότητα, που συνιστά μια συνεχή γιορτή, πέρα από κάθε τυπικό και που, όπως κάθε πρωτόγονη και αρχέγονη γιορτή σέρνει το ζώο από μέσα μας στον βωμό της προσφοράς. Είναι, μ’αυτόν τον τρόπο, μοίρασμα της θυσίας και του δώρου που ενσαρκώνει παραδειγματικά και αυτόβουλα η τέχνη και η προσφορά της. “Τέχνη είναι ο βαθύς ο πόνος. Τέχνη είναι ο βαθύς ο έρωτας. Τέχνη είναι το προθανάτιο γέλιο. Τέχνη είμαστε ΕΜΕΙΣ με όλα τα ελαττώματα και τα πάθη. Δεν υπάρχει προτέρημα στη τέχνη.” Γράφει ο Ακριθάκης το 1977.
Ακόμα και αν ο Ακριθάκης έχει ήδη μπλέξει με τα ναρκωτικά από το 1971 στο Βερολίνο, δεν είναι τα ναρκωτικά που εννοεί όταν μιλάει για ελαττώματα και πάθη. Δεν χρειάζεται δικαιολογίες γι’αυτά που κάνει…Δεν είναι ο καλλιτέχνης που παίρνει ναρκωτικά. Ο Ακριθάκης τα χρειάζεται όταν δεν είναι συγκεντρωμένος στην γραφή του έργου του, όταν η καθημερινότητα τον φθείρει και νιώθει τις δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν, τις στιγμές που δεν είναι ένα με τον πόνο και τον έρωτα, όταν δεν θα ήθελε να ξέρει, αλλά δεν μπορεί να αγνοεί την μιζέρια που καραδοκεί σε κάθε γωνιά. Δεν τον φοβίζει ο θάνατος ούτε η αυτοκτονία, αλλά η ψυχική ένδεια, που καταλήγει στην αδυναμία να κρίνει κανείς με απόλυτα και αυστηρά μέτρα τον εαυτό του, στην αδυναμία να φτάσει ως το άκρο της αντοχής όπως ο ακροβάτης. “Φτάνω χαμηλά στον βυθό της ζωής μου με μια μάσκα κι ένα καλάμι”, γράφει σ’ένα σχέδιο στα τετράδιά του.
Η επιμελήτρια τέχνης Μαρία Κοτζαμάνη, με αφορμή την τελευταία του έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο Α…όπως ΑΚΡΙΘΑΚΗΣ γράφει για το “Εδώ” και το “Επέκεινα” : “Το ταξίδι που έχει μονίμως κατά νου ο καλλιτέχνης είναι το ταξίδι προς την αιώνια σιωπή, προς το άχρονο “Επέκεινα” του θανάτου.
Όλοι οι προβληματική του Ακριθάκη διαμορφώνεται γύρω από τον θανατερό αυτό άξονα. Για να ξορκίσει τις σκοτεινές δυνάμεις του εσωτερικού τρόμου, ο Ακριθάκης επιστρατεύει τον πιο αίθριο λυρισμό των εικόνων του, χρησιμοποιεί τις πιο τρυφερές μνήμες της αθωότητας και της παιδικής ηλικίας.
Έτσι η ωραιοποίηση του τρόμου καταλήγει σε μια συμπαιγνία με τον θάνατο. Τα αποτρόπαια σύμβολα του θανάτου μετατρέπονται σε χαρούμενα και ελκυστικά παιχνίδια : Οι πολύχρωμες βαρκούλες στο “Καρουσέλ” της χαράς μοιάζουν με παιδικά φερετράκια. Τα τρομερά μυστικά των παιδικών αναμνήσεων θάβονται κι αυτά προσεκτικά σε μια σειρά από κουτιά φερετράκια…ο καλλιτέχνης κερδίζει το δικαίωμα της ελευθερίας του, και χρεώνεται το τίμημα της νεκρικής μοναξιάς του. Είναι ένα τραγικό πρόσωπο ο καλλιτέχνης έτσι όπως το εννοεί ο Ακριθάκης. Είναι ένας ζωντανός-νεκρός, καταδικασμένος να βιώνει ταυτόχρονα ο ίδιος την ζωή και τον θάνατό του.”
Είναι Φεβρουάριος του 1990. Ο Αλέξης βρίσκεται ακόμα στο ατελιέ του στην Φιλοθέη. Τον συναντώ με την ηρωίνη να κυλά στο αίμα του. Πάνω στο τραπέζι βρισκόταν μια σακούλα με 50 γραμμάρια. Δεν ήταν σε θέση να κάνουμε συνέντευξη. Ετοίμαζε την έκθεσή του, τα λουλούδια του, φόρο τιμής στους φίλους του που είχαν αυτοκτονήσει. Την επομένη μου στέλνει στο σπίτι ένα γράμμα ζωγραφισμένο με λουλούδια κι αυτό…ίδια λουλούδια των αυτόχειρων φίλων του.
“ Αγαπητέ Νίκο

Μου ζήτησες μια συνέντευξη για την έκθεση με τα λουλούδια στην γκαλερί “7”. Τα λουλούδια στην μνήμη των αυτόχειρων φίλων μου. Λοιπόν αντί για συνέντευξη προτιμώ να σου γράψω αυτό το γράμμα χωρίς να είσαι υποχρεωμένος να το δημοσιεύσεις. Μην φανταστείς πως κι εγώ δεν έχω περάσει τέτοιες σκέψεις. Ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα έχουν διαλυθεί.
Το 1960 στο Παρίσι ο Κώστας Μιχαλόπουλος έγραψε ένα ποίημα “ Πάμε να φύγουμε εαυτέ μου “
Ο ποιητής Τάσος Δενέγρης σε κάποιο κείμενό του για τον Γιώργο Μακρή τελείωνε με την εξής φράση “…Η απελπισία θα πρέπει να τον σκότισε, κι έτσι ανέβηκε στην ταράτσα και από κει σκορπίστηκε στους ανέμους.”
Για τον Θάνο Ζευγολάτη δεν έχει γραφτεί τίποτα. Ήτανε φίλος μου και είχε και αυτός έναν ηρωικό θάνατο. Όσο για τον Σπύρο Κοντολέον, πήρε το υδροκυάνιο μέσα σε σουμάδα και είπε στην μάνα του “ Στην υγειά σου μάνα.”
Νίκο μου τα λουλούδια είναι μια καινούρια δουλειά μου. Κάποιο πρωί μόνος στο σπίτι έπινα το τσάι μου. Την προηγούμενη μια φίλη είχε φέρει γλαδιόλες. Τις αντιπαθώ. Αλλά δεν ξέρω πώς μου ήρθε η ιδέα να ζωγραφίσω λουλούδια που δεν αγαπώ. Έτσι άρχισα κάθε μέρα να πηγαίνω στο ανθοπωλείο της γειτονιάς μου να αγοράζω ένα λουλούδι αντιπαθητικό κατ’εμέ και να το ζωγραφίζω. Μέρα με την μέρα όμως κατάλαβα πως αυτά τα λουλούδια παίρνανε μια παραμόρφωση, και έβγαινε μια μοναξιά, κάτι υάκινθοι γίνονταν νεκρικοί.
Άρχισε ο μεγάλος προβληματισμός, που βρίσκομαι? ΤΙ κάνω? Γιατί ζωγραφίζω? Τα πρώτα λουλούδια τα έσκισα. Και θέλω να σου τελειώσω αυτό το γράμμα με μια φράση του Κώστα Καρυωτάκη “…που σβήνουμε όλοι, φεύγουμε έτσι νέοι, σχεδόν παιδιά.”
Νίκο σε φιλώ. Αλέξης

ΔΥΟ ΒΑΛΙΤΣΕΣ- Αλέξης Ακριθάκης, Βερολίνο 1971


Κατά καιρούς παρατηρώ τη σχέση που αναπτύσσουν τα νήπια με τα μπαλόνια. Τα κρατούν στα χέρια τους, τα πετάνε ψηλά και βλέπουν την αργή τους πτώση! Υπάρχει ένας διάχυτος ενθουσιασμός. Μερικά από τα νήπια είναι σαν να βασανίζουν τα μπαλόνια. Τα πιέζουν από διάφορες μεριές! Τα ζουλάνε σαν να θέλουν να δοκιμάσουν τα όρια τους. Σαν να θέλουν να διακριβώσουν, οπωσδήποτε ,τις αντοχές τους. Μερικά από τα παιδιά επιμένουν τόσο πολύ που τα μπαλόνια δεν αντέχουν και σκάνε.

Δεν έχω δει νήπιο να μένει αδιάφορο στο σκάσιμο ενός μπαλονιού που είχε στην κατοχή του. Άλλα δυσφορούν και άλλα απογοητεύονται. Άλλα αισθάνονται μια χαιρέκακη ικανοποίηση από την επίτευξη του στόχου τους και άλλα κλαίνε. Αν ερμήνευα με όρους Ψυχανάλυσης θα έλεγα πως τα μπαλόνια είναι υποκατάστατα του μητρικού στήθους. Εκείνη τη στιγμή τα παιδιά χάνουν το γαλαντόμο μητρικό στήθος(Πάντως περίπτωση νηπίου που έχει δαγκώσει μπαλόνι δεν έχει υποπέσει στην αντίληψη μου! Ίσως να φταίει και η επιφάνεια του μπαλονιού που δεν ενδείκνυται για δάγκωμα!).

Κάνω αυτήν την εισαγωγή για να την συνδέσω με μια αντίληψη που λέει πως ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του ,τον φέρνει στα όρια του. Μέσα από διαρκείς υπερβάσεις αναζητά το οριακό σημείο όπου ο εαυτός του δεν θα αντέξει και θα τον προδώσει. Κουβαλώντας ο άνθρωπος έναν προδομένο εαυτό νιώθει ανακούφιση! Μπορεί ανά πάσα στιγμή να τον καθυβρίζει και αυτό το κάνει χωρίς να νιώθει ενοχές. Ίσως έτσι να εξηγείται η έλξη που ασκεί η παρακμή πάνω μας.

Από την άλλη ο άνθρωπος νιώθει φόβο που θα συναντήσει τα όρια του. Δεν είμαι και τόσο σίγουρος πως θέλει να τα γνωρίζει. Προτιμά την άγνοια και αποβάλλει σαν ξένο σώμα εκείνο το κομμάτι του εαυτού του που διψάει για περιπέτεια και γνωριμία με το άγνωστο.

Αυτή η ταυτόχρονη έλξη και απώθηση της γνώσης των ορίων μας είναι μια ισχυρή αντίφαση που ανιχνεύεται στον ψυχισμό των ανθρώπων. Ειδικότερα ανιχνεύεται στους αληθινούς καλλιτέχνες που μετακυλύουν διαρκώς τα όρια των αντοχών τους. Ένας τέτοιος καλλιτέχνης ήταν και ο ζωγράφος Αλέξης Ακριθάκης.

Ο ζωγράφος Ακριθάκης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 11 Μαϊου του 1939.Διαπαιδαγωγήθηκε σε ένα περιβάλλον έντονων αντιφάσεων. Ο πατέρας του έζησε στην εξορία εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων ενώ η μητέρα του «έραβε φουστάνια για τις γυναίκες των μαυραγοριτών που πλούτιζαν από το σχέδιο Μάρσαλ»!Ο μικρός Αλέξης είδε εγκαίρως και τις δύο όψεις του νομίσματος. Μπορούσε να έχει πρόσβαση τόσο στην αριστοκρατία του Κολωνακίου όσο και στις φτωχοσυνοικίες των προσφύγων(ας μην ξεχνάμε πως η καταγωγή από τη μεριά του πατέρα του ήταν προσφυγική).Ο Ακριθάκης γινόταν δέκτης ισχυρών και αντιθετικών εικόνων που με τον καιρό έγιναν μέρος του ψυχισμού του. Αυτές οι ισχυρές αντιφάσεις, μάλλον ,σημάδεψαν και τις μεταγενέστερες αντιδράσεις του.Θα γινόταν εξαιρετικά βίαιος. Θα επιχειρούσε να κάψει την Λεόντειο και αυτό θα του στοίχιζε την αποβολή του από όλα τα σχολεία της χώρας.

Ο Ακριθάκης δείχνει μια έφεση στην αλητεία. Χτίζει σταδιακά την εικόνα του περιθωριακού και του απρόβλεπτου. Βρίσκει καταφύγιο στις ζεστές κουβέντες σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων ,σαν του Σαχτούρη, Εμπειρίκου, Βαλαωρίτη και Ταχτσή. Αυτός που τον εντυπωσιάζει πολύ είναι ο Γιώργος Μακρής! Σημαδεύει την πνευματική του εξέλιξη. Ο ίδιος λέει πως ο «Μακρής μου έμαθε να βλέπω και όχι να ζωγραφίζω».Όλοι οι προαναφερόμενοι ενθαρρύνουν τον Ακριθάκη και αυτός κάνει στροφή στα πάθη του. Καταφέρνει να μετατοπίσει τον ενδιαφέρον του από τα ξενύχτια, τις γυναίκες και την ταχύτητα των γρήγορων αυτοκινήτων, στα σχέδια με μολύβι.

Ο εκκολαπτόμενος ζωγράφος αναζητά καινούριες εμπειρίες. Έτσι ανήσυχος και απρόβλεπτος που είναι κλέβει « τα χρήματα της οικογενειακής επιχείρησης». Με αυτά τα χρήματα αγοράζει μια μηχανή και με αυτήν ταξιδεύει στο Παρίσι που ,στα 1958, αποτελούσε το κέντρο της πνευματικής ζωής. Εκεί κάνει καινούριες γνωριμίες με σπουδαίους δημιουργούς σαν τον Τζιακομμέτι.

Στο διάστημα από το 1958 μέχρι το 1960 κάνει δύο γάμους που θα έχουν πολύ σύντομη διάρκεια. Η καριέρα του ως ζωγράφου ξεκινά στα 1965.Οι κριτικοί φαίνεται να τον αγνοούν. Μια κάποια αποδοχή φαίνεται να λαμβάνει ο νεοφώτιστος ζωγράφος στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Τα χρόνια που έρχονται είναι δύσκολα. Η χούντα καταλαμβάνει την εξουσία. Οι πρώτες εκκαθαρίσεις των πολιτικών αντιπάλων αρχίζουν να διαφαίνονται. Ο ζωγράφος ψυχανεμίζεται κάτι τέτοιο και διαφεύγει εκτός συνόρων. Μεταβαίνει στην Γερμανία. Προτού φύγει προλαβαίνει να ερωτευτεί την Φώφη Κουτσελίνη. Την παντρεύεται το 1968.Την ίδια χρονιά γίνεται πατέρας μιας κόρης που θα λάβει το όνομα Χλόη.

Φαίνεται πως ο Ακριθάκης διανύει την πιο ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του. Βρίσκεται εκτός Ελλάδος και έτσι μπορεί απρόσκοπτα να συνεχίζει το δημιουργικό του έργο. Έχει δίπλα του μια γυναίκα που είναι ερωτευμένος και μαζί μια όμορφη κορούλα. Φαίνεται γιατί στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό. Έρμαιο του πάθους της αέναης εσωτερικής αναζήτησης θα αρχίσει να κάνει συνειδητά χρήση ηρωίνης.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ζωγραφίζει και φτιάχνει κατασκευές. Ο Ιόλας με τον οποίο έχει αναπτύξει μια δυνατή φιλική σχέση προσπαθεί να τον βοηθήσει. Διοργανώνει εκθέσεις για προώθηση του εικαστικού του έργου αλλά ο Ακριθάκης δεν θέλει να συμβιβαστεί με κανενός είδους συμβάσεις.

Το 1984 αφήνει το Βερολίνο και ξαναγυρνά στην Ελλάδα. Συνεχίζει την χρήση ηρωίνης. Είναι εξαρτημένος. Στο πρόσωπο της φαρμακοποιού Μαρίας Πελεκάνου βρίσκει μια σύντροφο που θα τον βοηθήσει να απεξαρτηθεί από την ηρωίνη. Αλλά δεν είναι μόνο αυτή που τον κάνει να υποφέρει από «τρομερούς εφιάλτες».Υπάρχει και το ποτό. Διοχετεύει ημερησίως στο αίμα του 2,5 μπουκάλια βότκα.
Σε μια θεραπεία αποτοξίνωσης στο Δαφνί, βγαίνει με τον ορό στο χέρι και αγοράζει μπύρες!

Ο Αλέξης Ακριθάκης καταστρέφει αργά και βασανιστικά τον εαυτό του. Το κάνει αυτό γιατί ποτέ δεν θα βρει το θάρρος να μιμηθεί το σάλτο του πνευματικού του πατέρα και αυτόχειρα, Γιώργου Μακρή. Έστω και έτσι ακολούθησε τα χνάρια αυτού που του έμαθε όχι να ζωγραφίζει αλλά να βλέπει…

Απο τα ιστολόγια διαβάζω...



ΔΥΟ ΒΑΛΙΤΣΕΣ- Αλέξης Ακριθάκης, Βερολίνο 1971


Κατά καιρούς παρατηρώ τη σχέση που αναπτύσσουν τα νήπια με τα μπαλόνια. Τα κρατούν στα χέρια τους, τα πετάνε ψηλά και βλέπουν την αργή τους πτώση! Υπάρχει ένας διάχυτος ενθουσιασμός. Μερικά από τα νήπια είναι σαν να βασανίζουν τα μπαλόνια. Τα πιέζουν από διάφορες μεριές! Τα ζουλάνε σαν να θέλουν να δοκιμάσουν τα όρια τους. Σαν να θέλουν να διακριβώσουν, οπωσδήποτε ,τις αντοχές τους. Μερικά από τα παιδιά επιμένουν τόσο πολύ που τα μπαλόνια δεν αντέχουν και σκάνε.

Δεν έχω δει νήπιο να μένει αδιάφορο στο σκάσιμο ενός μπαλονιού που είχε στην κατοχή του. Άλλα δυσφορούν και άλλα απογοητεύονται. Άλλα αισθάνονται μια χαιρέκακη ικανοποίηση από την επίτευξη του στόχου τους και άλλα κλαίνε. Αν ερμήνευα με όρους Ψυχανάλυσης θα έλεγα πως τα μπαλόνια είναι υποκατάστατα του μητρικού στήθους. Εκείνη τη στιγμή τα παιδιά χάνουν το γαλαντόμο μητρικό στήθος(Πάντως περίπτωση νηπίου που έχει δαγκώσει μπαλόνι δεν έχει υποπέσει στην αντίληψη μου! Ίσως να φταίει και η επιφάνεια του μπαλονιού που δεν ενδείκνυται για δάγκωμα!).

Κάνω αυτήν την εισαγωγή για να την συνδέσω με μια αντίληψη που λέει πως ο άνθρωπος που αγαπά τον εαυτό του ,τον φέρνει στα όρια του. Μέσα από διαρκείς υπερβάσεις αναζητά το οριακό σημείο όπου ο εαυτός του δεν θα αντέξει και θα τον προδώσει. Κουβαλώντας ο άνθρωπος έναν προδομένο εαυτό νιώθει ανακούφιση! Μπορεί ανά πάσα στιγμή να τον καθυβρίζει και αυτό το κάνει χωρίς να νιώθει ενοχές. Ίσως έτσι να εξηγείται η έλξη που ασκεί η παρακμή πάνω μας.

Από την άλλη ο άνθρωπος νιώθει φόβο που θα συναντήσει τα όρια του. Δεν είμαι και τόσο σίγουρος πως θέλει να τα γνωρίζει. Προτιμά την άγνοια και αποβάλλει σαν ξένο σώμα εκείνο το κομμάτι του εαυτού του που διψάει για περιπέτεια και γνωριμία με το άγνωστο.

Αυτή η ταυτόχρονη έλξη και απώθηση της γνώσης των ορίων μας είναι μια ισχυρή αντίφαση που ανιχνεύεται στον ψυχισμό των ανθρώπων. Ειδικότερα ανιχνεύεται στους αληθινούς καλλιτέχνες που μετακυλύουν διαρκώς τα όρια των αντοχών τους. Ένας τέτοιος καλλιτέχνης ήταν και ο ζωγράφος Αλέξης Ακριθάκης.

Ο ζωγράφος Ακριθάκης γεννήθηκε στην Αθήνα στις 11 Μαϊου του 1939.Διαπαιδαγωγήθηκε σε ένα περιβάλλον έντονων αντιφάσεων. Ο πατέρας του έζησε στην εξορία εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων ενώ η μητέρα του «έραβε φουστάνια για τις γυναίκες των μαυραγοριτών που πλούτιζαν από το σχέδιο Μάρσαλ»!Ο μικρός Αλέξης είδε εγκαίρως και τις δύο όψεις του νομίσματος. Μπορούσε να έχει πρόσβαση τόσο στην αριστοκρατία του Κολωνακίου όσο και στις φτωχοσυνοικίες των προσφύγων(ας μην ξεχνάμε πως η καταγωγή από τη μεριά του πατέρα του ήταν προσφυγική).Ο Ακριθάκης γινόταν δέκτης ισχυρών και αντιθετικών εικόνων που με τον καιρό έγιναν μέρος του ψυχισμού του. Αυτές οι ισχυρές αντιφάσεις, μάλλον ,σημάδεψαν και τις μεταγενέστερες αντιδράσεις του.Θα γινόταν εξαιρετικά βίαιος. Θα επιχειρούσε να κάψει την Λεόντειο και αυτό θα του στοίχιζε την αποβολή του από όλα τα σχολεία της χώρας.

Ο Ακριθάκης δείχνει μια έφεση στην αλητεία. Χτίζει σταδιακά την εικόνα του περιθωριακού και του απρόβλεπτου. Βρίσκει καταφύγιο στις ζεστές κουβέντες σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων ,σαν του Σαχτούρη, Εμπειρίκου, Βαλαωρίτη και Ταχτσή. Αυτός που τον εντυπωσιάζει πολύ είναι ο Γιώργος Μακρής! Σημαδεύει την πνευματική του εξέλιξη. Ο ίδιος λέει πως ο «Μακρής μου έμαθε να βλέπω και όχι να ζωγραφίζω».Όλοι οι προαναφερόμενοι ενθαρρύνουν τον Ακριθάκη και αυτός κάνει στροφή στα πάθη του. Καταφέρνει να μετατοπίσει τον ενδιαφέρον του από τα ξενύχτια, τις γυναίκες και την ταχύτητα των γρήγορων αυτοκινήτων, στα σχέδια με μολύβι.

Ο εκκολαπτόμενος ζωγράφος αναζητά καινούριες εμπειρίες. Έτσι ανήσυχος και απρόβλεπτος που είναι κλέβει « τα χρήματα της οικογενειακής επιχείρησης». Με αυτά τα χρήματα αγοράζει μια μηχανή και με αυτήν ταξιδεύει στο Παρίσι που ,στα 1958, αποτελούσε το κέντρο της πνευματικής ζωής. Εκεί κάνει καινούριες γνωριμίες με σπουδαίους δημιουργούς σαν τον Τζιακομμέτι.

Στο διάστημα από το 1958 μέχρι το 1960 κάνει δύο γάμους που θα έχουν πολύ σύντομη διάρκεια. Η καριέρα του ως ζωγράφου ξεκινά στα 1965.Οι κριτικοί φαίνεται να τον αγνοούν. Μια κάποια αποδοχή φαίνεται να λαμβάνει ο νεοφώτιστος ζωγράφος στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Τα χρόνια που έρχονται είναι δύσκολα. Η χούντα καταλαμβάνει την εξουσία. Οι πρώτες εκκαθαρίσεις των πολιτικών αντιπάλων αρχίζουν να διαφαίνονται. Ο ζωγράφος ψυχανεμίζεται κάτι τέτοιο και διαφεύγει εκτός συνόρων. Μεταβαίνει στην Γερμανία. Προτού φύγει προλαβαίνει να ερωτευτεί την Φώφη Κουτσελίνη. Την παντρεύεται το 1968.Την ίδια χρονιά γίνεται πατέρας μιας κόρης που θα λάβει το όνομα Χλόη.

Φαίνεται πως ο Ακριθάκης διανύει την πιο ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του. Βρίσκεται εκτός Ελλάδος και έτσι μπορεί απρόσκοπτα να συνεχίζει το δημιουργικό του έργο. Έχει δίπλα του μια γυναίκα που είναι ερωτευμένος και μαζί μια όμορφη κορούλα. Φαίνεται γιατί στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει αυτό. Έρμαιο του πάθους της αέναης εσωτερικής αναζήτησης θα αρχίσει να κάνει συνειδητά χρήση ηρωίνης.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ζωγραφίζει και φτιάχνει κατασκευές. Ο Ιόλας με τον οποίο έχει αναπτύξει μια δυνατή φιλική σχέση προσπαθεί να τον βοηθήσει. Διοργανώνει εκθέσεις για προώθηση του εικαστικού του έργου αλλά ο Ακριθάκης δεν θέλει να συμβιβαστεί με κανενός είδους συμβάσεις.

Το 1984 αφήνει το Βερολίνο και ξαναγυρνά στην Ελλάδα. Συνεχίζει την χρήση ηρωίνης. Είναι εξαρτημένος. Στο πρόσωπο της φαρμακοποιού Μαρίας Πελεκάνου βρίσκει μια σύντροφο που θα τον βοηθήσει να απεξαρτηθεί από την ηρωίνη. Αλλά δεν είναι μόνο αυτή που τον κάνει να υποφέρει από «τρομερούς εφιάλτες».Υπάρχει και το ποτό. Διοχετεύει ημερησίως στο αίμα του 2,5 μπουκάλια βότκα.
Σε μια θεραπεία αποτοξίνωσης στο Δαφνί, βγαίνει με τον ορό στο χέρι και αγοράζει μπύρες!

Ο Αλέξης Ακριθάκης καταστρέφει αργά και βασανιστικά τον εαυτό του. Το κάνει αυτό γιατί ποτέ δεν θα βρει το θάρρος να μιμηθεί το σάλτο του πνευματικού του πατέρα και αυτόχειρα, Γιώργου Μακρή. Έστω και έτσι ακολούθησε τα χνάρια αυτού που του έμαθε όχι να ζωγραφίζει αλλά να βλέπει…

Αιωνία η μνήμη στις καρδιές εκείνων των ανθρώπων που παλεύουν να ορίσουν τη ζωή τους!



Ορισμένα στοιχεία του βιογραφικού τα πήρα από το άρθρο που έγραψε η Μαργαρίτα Πουρνάρα με αφορμή την έκθεση που είχε γίνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

6 σχόλια:

Τη 9:43 μμ , Ο χρήστης Blogger g help me είπε...

Καλοκαιρινά ταξίδια, σε κόσμους που δε ξέρουμε, μα που αξίζει να γνωρίσουμε...
Ιωάννη, ευχαριστώ και γι' αυτή τη βόλτα.

Τη 10:54 μμ , Ο χρήστης Blogger Composition Doll είπε...

Δεν ξέρω αν στο έχω πει, αλλά αυτές σου τις παρουσιάσεις των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, τις κάνω copy στο word, από φόβο πως θα χαθεί ο blogger μια μέρα. Το ίδιο κάνω και για κείμενα άλλων αγαπημένων μου bloggers.

Τη 12:12 πμ , Ο χρήστης Blogger dr.Uqbar είπε...

Πολύ ωραίο και διεξοδικό το κείμενο σου. Η συσχέτιση μεταξύ μπαλονιών και μητρικού στήθους πρέπει να είναι σωστή εν μέρει, γιατί η χαιρεκακία πως να εξηγηθεί; Μπορεί αλλά θα πάμε μακριά!

Τη 10:15 πμ , Ο χρήστης Blogger Jo-Anna είπε...

* Οι ποιητές απομονώνονται και αναζητούν τρόπο για να «πληρώσουν» αναδρομικά τις συναναστροφές τους. Αυτές αποτελούν την ακατέργαστη ύλη για τα ποιήματα τους. Οι αληθινοί στιχοπλόκοι το υποψιάζονται αυτό! *


Ποιητες , ζωγραφοι .....τεχνιτες ολοι σε ενα καζανι ψυχικης διεργασιας .

Εξαιρετικο κειμενο για τους ποιητες , εξαιρετικος κι εσυ που ταλανιζεσαι σ αυτο, το πραγματικο , το γιηνο συμπαν .


Γλυκο μηνα να εχεις και σωστους κυκλους .


Μια Ιωαννα που πηρε μια ανασα
1.8.2006

Τη 10:22 πμ , Ο χρήστης Blogger Jo-Anna είπε...

Οσο για το παρον κειμενο για το οποιο για αλλη μια φορα ειμαι ευγνωμων για τις παρουσιασεις Ανθρωπων της Τεχνης και της ζεσης ,ως προς το συσχετισμο με το μπαλονι εχω ελαφρες αντιρρησεις αλλα φανταζομαι πως δεν ειναι τις παρουσης οι οποιες παρατηρησεις και δεν ειναι αλλωστε και ιδιαιτερα απαραιτητες να γινουν .

Σημασια εχουν οι αναφορες σ αυτους που υπαρχουν και σ αυτους που εφυγαν για ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΑΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ .

Την πρωτομηνιατικη καλημερα μου


Ιωαννα

Τη 11:23 πμ , Ο χρήστης Blogger ioannisxen είπε...

Ιωάννα καλό μήνα και σε εσένα!θα χαρώ πολύ να ακούσω τις αντιρρήσεις σου σχετικά με τον συσχετισμό μπαλονιού και μητρικού στήθους!

Και πάλι σε χαιρετώ!


Στο φιλο μου Αλέξη Ακριθάκη... Στον οποίο με τίμησε με τη φιλία του...

Ο Αλέξης Ακριθάκης ήταν ο πλέον ανατρεπτικός, ευάλωτος και απρόβλεπτος καλλιτέχνης που γνώρισα ποτέ. Η τέχνη ήταν η ζωή του και η ζωή του η ίδια ήταν η τέχνη του. Πάντοτε τον θυμάμαι να κινείται στην οριακή γραμμή του παιχνιδιού, ΄΄… γιατί μόνο τότε το έργο γίνεται πληθωρικό και παρουσιάζει μια εσωτερικότητα.΄΄
Για τον ίδιο τόσο η τέχνη όσο και η ζωή έχουν μια εγκληματικότητα. Γιατί το έγκλημα για τον ίδιο είναι μια τρυφερή ιστορία….΄΄ η τέχνη είναι ένα πολύ επικίνδυνο και ανθυγιεινό επάγγελμα. Τέχνη είναι η τραγική σου ζωή και η ασχήμια του κόσμου που κυκλοφορεί γύρω σου….οι καλλιτέχνες έχουνε μέσα τους τη φθορά. Ο ρόλος του καλλιτέχνη και όχι του ζωγράφου είναι να ανατρέπει τα πράγματα. Σήμερα δε σέβονται τη τέχνη. Σέβονται μόνο τους ζωγράφους τους κοσμικούς…τους έχω χεσμένους.
Ο Αλέξης Ακριθάκης πέρασε τη ζωή του…βλέποντας τους φίλους του να αυτοκτονούν. Ο ίδιος είχε επιλέξει έναν αυτοκτονικό τρόπο ζωής γιατί πίστευε πως αυτή πρέπει να είναι η συνεχής διαμαρτυρία στη ζωή του καλλιτέχνη…΄΄ η ζωγραφική είναι ένα επάγγελμα σαν τον ψιλικατζή. Η τέχνη έχει τα προβλήματα των ανθρώπων που πεθαίνουν μόνοι τους στο δρόμο….΄΄
Από το σπίτι του στην Αθήνα το έσκασε 16 χρονών. Η μητέρα του Γερμανίδα. Τελείωσε τη Λεόντειο. Το εργοστάσιο υφασμάτων της μητέρας του ήταν στο Γκάζι. Πίσω από το Πιλοποιείο του Πουλόπουλου. Διέρρηξε το χρηματοκιβώτιο και πήγε στη Θεσσαλονίκη όπου έκανε τις δραχμές μάρκα. Με μια μηχανή τετράχρονη έφυγε για το Παρίσι. Από τότε δεν ξαναείδε τους γονείς του. Στο Παρίσι σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Grand Chaumiere. Έκανε διδακτορικό με τον Γ Κανδύλη στο θέμα ΄΄Η ζωγραφική και η πολεοδομία. ΄΄ . Για να ζήσει δούλεψε ως δοκιμαστής αυτοκινήτων της Peugeot στην Αφρική. Ταξίδευσε στις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης. Ο Τσίγκος ήταν φίλος του. Ακόμη και ο Keith Haring τον αναγνώρισε ως πρωτοπόρο του και ΄΄δανείστηκε΄΄ μερικά από τα σύμβολα του
Το σεργιάνι του στο κόσμο θα το κάνει με τη στήριξη της γυναίκας του Φωφης και του Μαικήνα της τέχνης τον οποίο λάτρευε, Αλέξανδρο Ιόλα. Η ζωή του ήταν ένας κραδασμός. Ένα σπιντάρισμα. Ητ5αν ένας πρωτόγονος άγριος λύκος και ταυτόχρονα τόσο τρυφερός…
Τον είπαν…΄παιδί..΄΄ Δεν ήταν. Τον είπαν τρελό. Δεν ήταν. Το ονόμασαν καταραμένο…. Ήταν. Γιατί έφερε το κλίμα των μπιτνικς στην Ελλάδα. Μαζί με τον Θόδωρο Μανωλίδη ήταν οι πρώτοι που φόρεσαν …μπλου τζιν. Και κάτι ακόμα…πολύ τον είχε ενοχλήσει που όντας ο ίδιος σουρεαλιστής , οι εδώ υπερρεαλιστές…, ενώ δανείστηκαν τις σκέψεις του και του την …έπεσαν…΄΄ ύστερα τον αγνόησαν….΄΄ Εγώ φταίω δηλαδή που δε τους άφησα να με γ…..σουν?΄΄.
Ένας- ένας οι φίλοι του άρχισαν να φεύγουν….να αυτοκτονούν. Ο Αλέξης τη βρίσκει ‘’βρίζοντας όσους δε καταλάβαιναν γιατί οι φίλοι του σκορπίστηκαν στους ανέμους…. Ακροβατεί στη παιδική του τόλμη. Φτιάχνει τη προσωπογραφία του μέσα από την άρνηση. Ήταν σεμνός. Ήταν μαθητευόμενος μπακάλης για τον εαυτό του. Πουλούσε τις ζωγραφιές του με βάση τις τότε συλλογικές συμβάσεις που εξασφάλιζε η ΓΣΕΕ για όλους τους εργαζόμενους. Αυτός ο ακατάδεκτος. Όταν τον ρωτούσες πόσο πάει το έργο σου τότε σου απαντούσε….΄΄ Για να γίνει αυτό το έργο, θέλει δύο μηνιάτικα ενοίκιο, τη ΔΕΗ, το νερό, οκτώ μακαρονάδες, 5 κιλά κρέας, 2000 δραχμές καπότες για το έιτζ, τόσο η βαζελίνη για τους κωλ……….δες, έτσι το βγάζω. Κάνω τη σούμα πόσο βγαίνει, τόσο.. Τόσο το πουλάω. Το έβγαλα το μεροκάματο.΄΄.
Λίγες μέρες πριν τη… κάνει ο Αλέξης τον είχα ρωτήσει πως θέλει να τον θυμόμαστε….’’ Σα μια σφήνα μπηγμένη σε μια καρδιά φίλε…΄΄ μου είχε πει αυτό το πλέον εξαίσιο πλάσμα που γνώρισα ποτέ στη ζωή μο