11/25/2009

Οι «άγιοι» αστέρες

Από τις πιο αμφιλεγόμενες φιγούρες που γέννησε ο χώρος της τέχνης, ο Αντι Γουόρχολ εξακολουθεί να μας ιντριγκάρει με το έργο του 12 χρόνια μετά τον θάνατό του. Παρόλο που ήταν τόσο διάσημος και εκκεντρικός ώστε τα έργα του να αναγνωρίζονται σε όλα τα σημεία του πλανήτη (οι κονσέρβες Campbell Soup, τα κουτιά Brillo ή τα χαρτονομίσματα του δολαρίου), η νέα έκθεση «Warhol/Icon: Η Δημιουργία της Εικόνας» έρχεται να μας φωτίσει μια άγνωστη πτυχή του και να επιβεβαιώσει τον έξυπνο γρίφο που ο ίδιος ο Γουόρχολ έχει στήσει γύρω από τον εαυτό του.

Οι «άγιοι» αστέρες

Γιος μιας φτωχής οικογένειας μεταναστών από ένα χωριό της σημερινής ανατολικής Σλοβακίας, ο Γουόρχολ γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ και μεγάλωσε σε μια φτωχογειτονιά του Σόχο. Με το βάρος της κοινωνικής ανασφάλειας και αρκετά δυστυχισμένος ως παιδί, περνούσε τον περισσότερο χρόνο στο δωμάτιό του, όπου άρχισε να λατρεύει τους ήρωες των κόμικ, τη ζωγραφική και αργότερα τους διάσημους σταρ του κινηματογράφου. Ηταν όμορφος, φοβερά ντροπαλός και, ωστόσο, αρκετά δημοφιλής. Η σχολική επετηρίδα του έγραψε για αυτόν: «Ο Αντι ήταν μοναδικός σαν δαχτυλικό αποτύπωμα».

Καθώς οι γονείς του ήταν χριστιανοί, η πρώτη του επαφή με την τέχνη ήταν το τέμπλο του ναού και οι βυζαντινές εικόνες της βυζαντινής ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας του Πίτσμπουργκ, όπου πήγαινε κάθε Κυριακή με την οικογένεια του ανελλιπώς. Οι βυζαντινές εικόνες τον εντυπωσίαζαν: Η θρησκευτική λατρεία και η εξύψωση ενός απλού προσώπου σε μια εξιδανικευμένη εικόνα, σε έναν άγιο, θα τον ακολουθήσουν για πάντα στη ζωή του. Αυτήν τη μεταμόρφωση ενός ανθρώπου σε σύμβολο εικόνα θα την ψάξει ο ίδιος μέσα από την εμμονή του με τη διασημότητα και τη δόξα.

Λίγες μέρες πριν από τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης, στεκόμαστε στην αυλή του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου με την Ελισάβετ Λύρα, εμπνευστή της έκθεσης και ιδιοκτήτρια της γκαλερί Πότνια Θηρών και τον Πολ Μοορχάους, γνωστό μελετητή του Γουόρχολ και επιμελητή της έκθεσης. Μια πολύβουη ομάδα Ελλήνων και Αγγλων κατεβάζουν και τοποθετούν τα έργα του Γουόρχολ στον χώρο της έκθεσης. Μόλις έχουν φτάσει στο μουσείο και όλοι φαίνονται ενθουσιασμένοι.

H ιδέα για αυτήν την έκθεση γεννήθηκε από την Ελισάβετ Λύρα όταν είχε δει ένα έργο αρκετά διαφορετικό από τα υπόλοιπα: Αναπαριστούσε ένα κεφάλι αγοριού φτιαγμένο από φύλλα χρυσού, φανερώνοντας τις βυζαντινές επιρροές του. Αυτή ήταν η αφορμή για το όραμα μιας έκθεσης η οποία θα συσχέτιζε τη βυζαντινή εικόνα με τα σύγχρονα πορτρέτα του Γουόρχολ. Επί τέσσερα χρόνια η Ελισάβετ Λύρα εργάστηκε πυρετωδώς και σήμερα, σε συνεργασία με την γκαλερί Haunch of Venison, πραγματοποιείται μια διπλή έκθεση στο μουσείο και την γκαλερί «Πότνια Θηρών».

Τα πορτρέτα του καλύπτουν τρεις δεκαετίες -από τα 60’s μέχρι τα τέλη των 80’s- και χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Φήμη, λεφτά και θάνατος.

Ο Γουόρχολ είχε εμμονή με τη φήμη και τους διάσημους ανθρώπους. Στα 60’s τα πορτρέτα του είναι πιο απλά, σχεδόν φωτογραφικά. Ομως, όσο μπαίνουμε στα 70’s τα πρόσωπα γίνονται όλο και πιο ζωγραφισμένα και τόσο ωραιοποιημένα που θυμίζουν μάσκες. Με αυτόν τον τρόπο, ο καλλιτέχνης εκθέτει και αναλύει τη διαδικασία της φήμης: Οσο πιο διάσημο γίνεται ένα πρόσωπο τόσο πιο πολύ απομακρύνεται από τον εαυτό του. Το πραγματικό πρόσωπο επισκιάζεται και μεταμορφώνεται σταδιακά σε μια γκλάμορους, εικονική αναπαράσταση. Μέσα από την έκθεση των μίντια, του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης, ένας απλός, συνηθισμένος άνθρωπος μεταμορφώνεται σε μια διάσημη εικόνα, σε ένα σύμβολο το οποίο ο κόσμος λατρεύει ? όπως ακριβώς είχε δει να συμβαίνει στις βυζαντινές εικόνες με τους αγίους. Με τον ίδιο τρόπο, ο Γουόρχολ αγιοποιεί και εξυψώνει τις μεγάλες διασημότητες του κινηματογράφου, της ιστορίας, της πολιτικής και του ποδοσφαίρου, οι οποίοι του δανείζουν το διάσημο πρόσωπό τους: Τζάκι Κένεντι, Μέριλιν Μονρό, Μάο, Ελβις Πρίσλεϊ, πριγκίπισσα Νταϊάνα, Λάιζα Μινέλι, Ιόλας.

«Ο Γουόρχολ, μέσα από τα έργα του, εκθέτει την τραγική πλευρά της φήμης. Και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που κάνει αυτή την έκθεση τόσο σχετική με την εποχή μας και όλη αυτή την εμμονή με τη διασημότητα. Τα έργα του μας υπενθυμίζουν ότι η φήμη έρχεται με το τίμημά της», σχολιάζει ο επιμελητής της έκθεσης. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο τελευταίος χώρος με τα πορτρέτα που ζωγράφιζε ο Γουόρχολ στα 80’s είναι πιο σκοτεινός και έχει ως θέμα τον θάνατο. Στο τελευταίο αυτό δωμάτιο, το πραγματικό πρόσωπο και η ταυτότητά του έχει εξαφανιστεί εντελώς· εδώ βλέπουμε, πρώτα από όλα, το πορτρέτο του ίδιου του Γουόρχολ, μετά της Μέριλιν, του Στάλιν και τoυ Μέγα Αλέξανδρου. «Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο Γουόρχολ ενδιαφερόταν μόνο για το γκλάμουρ και το χρήμα», συμπληρώνει ο επιμελητής. «Αυτή η έκθεση αποκαλύπτει το βάθος και την ουσία του καθώς μέσα από τα έργα του ξεσκεπάζει την περίπλοκη διαδικασία προς τη διασημότητα. Πίσω από την εκκεντρική persona του Γουόρχολ, κρύβεται ένας σοβαρός καλλιτέχνης».

Στον αντίποδα της έκθεσης «Warhol/Icon» βρίσκονται τα κινηματογραφικά πορτρέτα του «Warhol: Screen Tests». Εκατό από τα κινηματογραφικά τρίλεπτα φιλμάκια που είχαν γυριστεί στο μυθικό Factory προβάλλονται στην γκαλερί «Πότνια Θηρών» στην πληρέστερη έκθεση που έχει γίνει ποτέ μέχρι σήμερα. To ασημένιο εργαστήριο του Γουόρχολ, το Factory, ήταν δημοφιλές σε όλους τους αβανγκάρντ καλλιτέχνες της νεϋορκέζικης σκηνής ως ένας χώρος σεξουαλικής και καλλιτεχνικής ελευθερίας. Εκεί ο Γουόρχολ δούλευε πυρετωδώς τα πορτρέτα του, γύριζε ταινίες και έκανε δοκιμαστικά screen tests κινηματογραφώντας πολλά διαφορετικά πρόσωπα. Από το 1964-66 υπολογίζεται ότι 189 άτομα πόζαραν στην κάμερά του ?από τους Ντένις Χόπερ, Λου Ριντ και Νταλί ώς τις Νίκο, Σέτζγουικ κ.ά. Αυτό που τους ζητούσε ήταν να μείνουν ακίνητοι και να κοιτάνε απλώς την κάμερα χωρίς να κάνουν τίποτα απολύτως, παρά μόνο να είναι ο εαυτός τους.

«Σε αυτά τα έργα βλέπουμε πόσο σημαντικός καλλιτέχνης είναι. Απογυμνώνει με τον φακό του τα πρόσωπα που κινηματογραφεί εκφράζοντας σε βάθος την ευάλωτη φύση τους. Αυτά τα εσωτερικά πορτρέτα βρίσκονται στην αντίθετη όχθη από εκείνα που εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο», σχολιάζει η Ελισάβετ Λύρα για τα screen tests.

Στην ερώτηση μας τι ήταν τελικά αυτό που την ενέπνευσε να οργανώσει αυτές τις δύο εκθέσεις του Γουόρχολ μάς αναφέρει την κρυφή θρησκευτικότητά του, τη βυζαντινή του ταυτότητα -ο Γουόρχολ πήγαινε κάθε μέρα στην εκκλησία όλη τη ζωή του, όπως τους αποκάλυψε ο 88χρονος αδελφός του- αλλά και φυσικά τη σημαντικότητά του ως καλλιτέχνη. Η Ελισάβετ Λύρα, που έχει διατελέσει διευθύντρια στο ελληνικό παράρτημα του οίκου Christie’s, θυμάται: «Οταν ήμουν 26 χρονών, με πήρε τηλέφωνο ο Ιόλας για να μου πει ότι θα παρουσιάσει τον -Μυστικό Δείπνο- του Γουόρχολ στην γκαλερί του. Ως τραγική ειρωνεία, ήταν και το τελευταίο έργο του».-


Η ΕΡΩΤΙΚΗ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Οι φιλήδονοι πίνακες των εκατομμυρίων

Κυριακή 23 Απριλίου 2000

Χόρτασε τον έρωτα και την κοσμική ζωή αλλά δεν πρόλαβε να δει τα έργα της να μοσχοπουλιούνται στις δημοπρασίες και τους κριτικούς να γράφουν εγκώμια για τη ζωγραφική της. Ο κόσμος ανακάλυψε αργά ­ όπως συμβαίνει πάντα ­ το ταλέντο της Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα


Εν ζωή γνώρισε τη δόξα και το χρήμα αλλά όχι την καλλιτεχνική αναγνώριση. Αυτή ήρθε μετά θάνατον. Η Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα έζησε έντονα ως την τελευταία στιγμή, όταν παρά τα 80 της χρόνια δεν έπαυε να αποζητά τον έρωτα και τις κοσμικές συναναστροφές. Την ανακάλυψαν ξανά προσφάτως στις δημοπρασίες έργων τέχνης οι αστέρες του Χόλιγουντ και άρχισαν να συλλέγουν μανιακώς τους πίνακές της, ανεβάζοντας τη ζωγραφική αξία τους στα ύψη. Τα γυμνά της, που μέχρι πρότινος είχαν απορριφθεί από τους τεχνοκριτικούς ως σοφτ πορνό, συγκαταλέγονται τώρα στα πλέον περιζήτητα έργα της ζωγραφικής του 20ού αιώνα και η δημιουργός τους καταλαμβάνει τη θέση που της αξίζει στο πάνθεον των σημαντικότερων ζωγράφων της εποχής, πλάι στον Νταλί και στον Λεζέρ.

Γεννήθηκε στη Ρωσία ή στην Πολωνία μεταξύ 1894 και 1902. Γόνος πλούσιας οικογένειας με μητριαρχική παράδοση, μεγάλωσε στον ροζ, γυάλινο κόσμο της μεγαλοαστικής τάξης και παντρεύτηκε έναν γοητευτικό Ρώσο της καλής κοινωνίας, τον Ταντέους Λέμπικι. Το ζευγάρι ξέφυγε από τους οργισμένους μπολσεβίκους και μετανάστευσε στο Παρίσι μαζί με όλη την έκπτωτη αριστοκρατία τής πάλαι ποτέ τσαρικής Ρωσίας.

Ζωγραφική τη μέρα, φλερτ το βράδυ

Αφραγκη, με τον γάμο της να πνέει τα λοίσθια και έναν σύζυγο να τη χτυπάει, αποφάσισε να δουλέψει. Πού όμως; Η μόνη αξιοπρεπής εργασία για κοπέλες της τάξης της εκείνη την εποχή ήταν το μόντελινγκ σε οίκους μόδας. Η χυμώδης Ντε Λεμπίτσκα ήταν όμως ακατάλληλη για τα λεπτεπίλεπτα πρότυπα της Σανέλ. Ακολουθώντας την προτροπή της αδελφής της να αξιοποιήσει το ταλέντο της στη ζωγραφική, αποφάσισε να πάει σε μια κρατική Σχολή Καλών Τεχνών. Είχε βρει τον εαυτό της. Περνούσε ατέλειωτες ώρες στο Λούβρο μελετώντας τη χρήση του φωτός στους πίνακες των ολλανδών ζωγράφων και τη ζωντάνια του χρώματος στους ιταλούς. Μελετούσε τους κυβιστές, τους μοντερνιστές και τον Πικάσο, για να συνθέσει στο τέλος ένα δικό της στυλ που αντλούσε έμπνευση από όλα, δίχως να αντικατοπτρίζει όμως φανερές επιρροές από κανέναν. Αφήνοντας στο περιθώριο τον πρώην μεγάλο της έρωτα και σύζυγό της, έδωσε τον καλύτερο εαυτό της στην τέχνη και στην μποέμικη ζωή. Ζωγράφιζε λαίμαργα την ημέρα, φλερτάριζε και γύριζε στα μπαρ τις νύχτες. Εβρισκε όμορφες γυναίκες και άντρες στον δρόμο και στα παρισινά καφέ και τους πρότεινε να της ποζάρουν. Η φιλήδονη και εντυπωσιακή στην εμφάνιση ζωγράφος δεν έμενε ωστόσο εκεί: της άρεσε να κατακτά τα μοντέλα της και να κοιμάται μαζί τους. Στο ξέφρενο Παρίσι του Μεσοπολέμου η εκκεντρική Ρωσίδα ταίριαξε απόλυτα. Τέτοια ήταν η υπερένταση και η ανυπομονησία της να κατακτήσει την Πόλη του Φωτός, που χρειαζόταν τη βοήθεια ηρεμιστικών για να κοιμάται τα βράδια. Λάτρευε τα κοσμικά πάρτι, το θέατρο, την όπερα και τα καμπαρέ. Συμμετείχε στα περιβόητα όργια των παρισινών καλλιτεχνικών κύκλων. Το παιχνίδι της σαγήνης ήταν για εκείνη τόσο ελκυστικό όσο και η τέχνη της. Παράλληλα δούλευε πυρετωδώς.

Την ώρα που ο άντρας και η μικρή κόρη της κοιμούνταν στο σπίτι εκείνη έψαχνε ερωτικές εμπειρίες στα σκοτεινά κλαμπ του Σηκουάνα και στα κρεβάτια των αστικών οίκων. Ηταν και η ίδια μια φιγούρα που δεν περνούσε απαρατήρητη: με τη μακριά πίπα της από ελεφαντοστό και τα μεγάλα ζεστά μάτια της καθήλωνε τους συνομιλητές της και μετά τους αποπλανούσε. Ηταν ένα «κακό κορίτσι».

Τις σεξουαλικές συνευρέσεις της συνόδευε συνήθως η κοκαΐνη. Είχε ήδη γίνει η πολυσυζητημένη περσόνα του Παρισιού της δεκαετίας του '20 και αυτό ήταν ίσως που στιγμάτισε το έργο της ως μη σημαντικό. Τα κουτσομπολιά και τα σκάνδαλα της γκλάμορους ζωής της δημιούργησαν στον κόσμο την εντύπωση ότι η Ντε Λεμπίτσκα ήταν πολύ «ελαφριά» για να την πάρει κανείς στα σοβαρά.

Εκείνη από την πλευρά της ένιωθε πάντα περήφανη που δοκίμασε τα πάντα, όπως έλεγε, υπονοώντας ότι ως καλλιτέχνις όφειλε να το κάνει. Απολάμβανε τις χάρες και των δύο φύλων, αν και η βιογράφος της θεωρεί ότι η αυτή τάση της αντανακλούσε μάλλον μια ναρκισσιστική ασεξουαλικότητα. «Ηταν υπερβολικά φιλάρεσκη και αυτό συμβάδιζε με το σεξουαλικό της ένστικτο. Στην πραγματικότητα δεν την αφορούσε η ανθρώπινη επαφή και η ερωτική αίσθηση, αλλά το να ερωτοτροπεί με τον εαυτό της».

Προκλητική και παθιασμένη

Ηταν προκλητική και γοητευτική και συνάμα γενναιόδωρη και παθιασμένη. Επέλεγε με προσοχή τα μοντέλα της. Πήγαινε στα μπαρ και έγδυνε τις γυναίκες για να διαπιστώσει αν της έκαναν, αφού τις εξέταζε σχολαστικά από την κορυφή ως τα νύχια με το μονόκλ της. Λέγεται ότι κάποτε είχε γδύσει μια φίλη της μέσα σε ένα γνωστό κλαμπ ομοφυλοφίλων και, αφού την περιεργάστηκε με τα μάτια, έβαλε το χέρι της ανάμεσα στα πόδια της κοπέλας και φώναξε: «Είναι πολύ υγρό για να μπορέσει ο ζωγράφος να συγκεντρωθεί!».

Οι πίνακές της ήταν επιτηδευμένοι: γλυπτά πρόσωπα με λαμπερά κραγιόν στα χείλη, έντονα χρώματα στα νύχια και φροντισμένα μαλλιά. Ηταν γυναίκες ερωτικές και όμορφες, γυναίκες που προσέφεραν την υπέρτατη ευχαρίστηση. Κάποτε επισκέφθηκε το κλαμπ όπου εμφανιζόταν η Τζοζεφίν Μπέικερ. «Εκανε τους θεατές της να λιώνουν από πόθο για το κορμί της. Εμοιαζε ήδη με τις φιγούρες στους πίνακές μου, οπότε δεν υπήρχε περίπτωση να μην της ζητήσω να μου ποζάρει».

Εκείνο τον καιρό ταξίδεψε στην Ιταλία, όπου απέκτησε έναν ακόμη θαυμαστή: τον διάσημο ποιητή, στρατιωτικό και λάτρη των γυναικών Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο. Αρχισε να την πολιορκεί ακούραστα στέλνοντας ακόμη και ερωτικά τηλεγραφήματα στο σπίτι της, πράγμα που εξόργισε τον άντρα της. Το κλίμα ήταν ήδη οξυμένο ανάμεσά τους εξαιτίας και άλλων «ατασθαλιών» της Ντε Λεμπίτσκα. Η ζωγράφος δεν έπαψε να επιδιώκει την τελειότητα στη δουλειά της, αποζητώντας όμως πάντοτε αυτή την πιστοποίηση μέσα από το σεξ. Αυτό την τροφοδοτούσε. Ποτέ εξάλλου δεν ταύτισε το σεξ με την αγάπη. Απόδειξη το ότι δεν έκανε τον κόπο να κρύψει τις απιστίες της από τον σύζυγό της και το ότι συνετρίβη ψυχολογικά όταν εκείνος ερωτεύτηκε εν τέλει κάποια άλλη και την εγκατέλειψε.

Τρεις φορές ταξίδεψε στην Πολωνία για να τον παρακαλέσει να γυρίσει πίσω. Δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμη και τη μόλις 10 ετών τότε κόρη της για τον μεταπείσει. Οι προσπάθειες απέβησαν άκαρπες και η Ντε Λεμπίτσκα έπεσε σε βαριά κατάθλιψη. Αποφάσισε τότε να διαχωρίσει και τυπικά τον έρωτα από το σεξ μια για πάντα. Διαφορετικά της ήταν πολύ δύσκολο και επικίνδυνο να αντεπεξέλθει.

Η ζωή της δίπλα στον βαρόνο


Εν τω μεταξύ ένας άλλος, πιο ορατός, κίνδυνος πλησίαζε. Η άνοδος του Χίτλερ και η ναζιστική Γερμανία έκαναν το Παρίσι ανασφαλές. Η Ντε Λεμπίτσκα εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή και δέχθηκε την πρόταση γάμου ενός μεγάλου θαυμαστή της και συλλέκτη, του βαρόνου Ραούλ Κάφνερ. Ο βαρόνος ήταν πραγματικός γνώστης της τέχνης, με αλάνθαστο γούστο και με μια προσωπική συλλογή που περιείχε πολλά κλασικά αριστουργήματα. Η ζωγράφος ένιωσε ότι τα έργα της θα ήταν ασφαλή κοντά του. Το ίδιο ένιωθε και για τον εαυτό της, και τον ακολούθησε στην Αμερική. Αρχικά έμειναν στην Αβάνα και το 1940 εγκαταστάθηκαν στο Χόλιγουντ. Διάσημες προσωπικότητες του Χόλιγουντ, όπως ο Ντάγκλας Φέρμπανκς, ο Τζαρλς Μπόιερ και ο Τάιρον Πάουερ, ήταν οι στενοί τους φίλοι. Η πάντα φιλήδονη Ταμάρα ένιωθε να απειλείται από τη νέα και όμορφη κόρη της. «Να λες σε όλους ότι είμαστε αδελφές» της έλεγε.

Διατηρούσε πάντα μια σχέση αγάπης - μίσους με την κόρη της. Τη λάτρευε αλλά ποτέ δεν της το έδειχνε και προτιμούσε να την αγνοεί επιδεικτικά. Η ύπαρξη της Κιζέτ, ειδικά όσο η νεαρή κοπέλα μεγάλωνε, υπενθύμιζε συνεχώς στη μητέρα της ότι γερνάει. Παρά τους ομηρικούς καβγάδες, «αγαπιόμασταν πολύ», λέει σήμερα η Κιζέτ. «Δεν τη ζήλευα ποτέ, αν και πάντα ερχόμουν δεύτερη στη ζωή της. Είχε άλλο πρόσωπο για τον υπόλοιπο κόσμο και ένα άλλο, διαφορετικό, για την οικογένειά της. Δημοσίως ήταν πάντα γοητευτική, επιτυχημένη, όμορφη. Στον ιδιωτικό της βίο ήταν δύσκολη. Νομίζω ότι τελικά λυπόταν που δεν της έμοιαζα. Δεν είχα ποτέ τη φιλοδοξία να γίνω η καλύτερη, μου έφτανε ένας καλός σύζυγος και οι δύο κόρες μου. Εκείνης δεν θα της έφταναν ποτέ».

Αν και δύσκολη, η Ντε Λεμπίτσκα ήταν αξιαγάπητη. Ο βαρόνος τής αφιερώθηκε και εκείνη του έδειχνε την εκτίμησή της. Του φερόταν ευγενικά, πιθανόν επειδή είχε εκτιμήσει πραγματικά το γεγονός ότι ο άντρας αυτός είχε αγοράσει όλους τους πίνακές της και τους είχε κρεμάσει στους τοίχους του σπιτιού τους, δίπλα στα μεγάλα έργα τέχνης της συλλογής του. Οταν εκείνος πέθανε, το 1961, της στοίχισε υπερβολικά. Ο βαρόνος ήταν ίσως ο μόνος άνθρωπος με τον οποίο ένιωσε αληθινά οικεία.

Από το 1950 και μετά η Ντε Λεμπίτσκα είχε πάει στο Μανχάταν αναζητώντας και πάλι τη δημιουργική ατμόσφαιρα της χρυσής εποχής της στο Παρίσι. Οταν χήρεψε δεν έπαψε να ζωγραφίζει και να δίνει πάρτι και δεξιώσεις. Οι πίνακές της εξακολουθούσαν όμως να μένουν απούλητοι και εκείνη λαχταρούσε να κερδίσει την αναγνώριση των Αμερικανών. Αμέσως μετά τον θάνατο του βαρόνου, έκανε μια έκθεση στην γκαλερί του Ιόλα στη Νέα Υόρκη, που όμως δεν πήγε και τόσο καλά. Οι κριτικοί αδιαφορούσαν για τη ζωγραφική της και ο Τύπος ενδιαφερόταν μόνο για την προσωπική της ζωή και τις κοσμικές εμφανίσεις της.

Ταξίδι στο Παρίσι για... σεξ

Συνέχισε να βρίσκει παρηγοριά στην αγκαλιά όμορφων, νεαρών εραστών και για να τους ευχαριστήσει τους χάριζε πολύτιμους πίνακες από την οικογενειακή συλλογή. Συνέχισε να ντύνεται με εντυπωσιακά καπέλα και ζωηρόχρωμα φορέματα και να οργανώνει πάρτι, παρά το εμφύσημα που την ταλαιπωρούσε. Λίγο πριν από τον θάνατό της, το 1980, ικέτευε τη φίλη της Ελίζαμπεθ Γκίμπελ να τη συνοδέψει στο Παρίσι. Της το αρνήθηκε. Αργότερα εξομολογήθηκε στη βιογράφο της Ντε Λεμπίτσκα τον λόγο: «Ντρεπόμουν, γιατί ήξερα ότι πήγαινε για το σεξ. Και ξέρω ότι αυτό έκανε εκεί».

Ηταν γυναίκα, πάνω απ' όλα, ως την τελευταία της στιγμή. Ακόμη και στο κρεβάτι του νοσοκομείου, λένε, προσπάθησε να φλερτάρει με έναν νοσοκόμο. Η βιογράφος της ωστόσο δεν το πιστεύει. Οχι επειδή η Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα δεν είχε πια την επιθυμία, αλλά επειδή ο εν λόγω νεαρός δεν ήταν αρκετά ωραίος.

Σήμερα θα έλαμπε από χαρά αν ήξερε ότι η Σάρον Στόουν, μια γυναίκα-σύμβολο του σεξ, θέλει να ερμηνεύσει τον ρόλο της ζωγράφου στην ταινία που θα γυριστεί με θέμα την πολυτάραχη ζωή της. Θα χαιρόταν ακόμη περισσότερο αν μάθαινε ότι θεωρείται πλέον μια μεγάλη εκπρόσωπος της ζωγραφικής του 20ού αιώνα. Στο τέλος πήρε αυτό που ήθελε, όπως έκανε πάντα.

Η βιογραφία της Ταμάρα ντε Λεμπίτσκα από τη Λώρα Κλάριτζ, με τίτλο «Α Life of Deco and Decadence», κυκλοφορεί στη Βρετανία από τις εκδόσεις Bloomsbury.

Oiseau de Marbr

Η πολυθρόνα Oiseau de Marbr από τον Francois-Xavier Lalanne. Φτιαγμένα το 1974 από πεντελικό μάρμαρο, τα πουλιά-πολυθρόνες είναι παραγγελία του Ιόλα στον Lalanne για το θρυλικό σπίτι της Αγίας Παρασκευής. Βγήκαν τρεις μόνο σειρές: μια για τον Ιόλα, μια για τον ίδιο τον Lalanne και μια για τους κολλητούς φίλους του τελευταίου Yves Saint Laurent και Pierre Berge (η φωτό είναι από την πρόσφατη δημοπρασία του Yves Saint Laurent στους Cristie's).

Ιόλας ή τίποτα...

της Παρής Σπίνου-φωτ. Πάνος Πετρόπουλος

Και όμως, στη λεηλατημένη βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα στην Αγία Παρασκευή υπάρχουν ακόμα έργα τέχνης.

Οχι από την περίφημη συλλογή του, βεβαίως. Κακότεχνα... γκράφιτι σε κόκκινο και μαύρο χρώμα στους τοίχους είναι οι μοναδικές εικαστικές πινελιές σ' αυτό το ερειπωμένο παλάτι, που κάποτε υπήρξε ναός της σύγχρονης τέχνης.

Δεκαεπτά χρόνια έχουν περάσει από το θάνατο του δαιμόνιου εμπόρου τέχνης, ο οποίος ανακάλυψε και ανέδειξε πολλούς διάσημους καλλιτέχνες, ενώ δεν έπαψε μέχρι το τέλος να «σκανδαλίζει» με την εκκεντρική συμπεριφορά του, που δεν χωρούσε σε καλούπια. Στις μυθικές συλλογές του συμπεριλαμβάνονταν διάσημες υπογραφές -από τον Αντι Γουόρχολ, τον Μαξ Ερνστ, τον Ρενέ Μαγκρίτ μέχρι τον Παύλο, τον Τάκι, τον Ακριθάκη- αλλά και ελληνικές αρχαιότητες, βυζαντινές εικόνες, σπάνιες αντίκες.

Δεκαεπτά χρόνια διαρκεί και η περιπέτεια της εγκαταλειμμένης κατοικίας του που σχεδίασε ο Πικιώνης με τον Τσαρούχη, ενώ στις δόξες της φιλοξένησε τον Νουρέγεφ, τον Ντε Κίρικο, την Τζάκι, τη Μελίνα... Από τη στιγμή που έγινε γνωστός ο θάνατός του Ιόλα άρχισε και η αποψίλωση του αρχοντικού. Λένε ότι ακόμα και με καμιόνια κουβαλούσαν, γνωστοί και άγνωστοι, τους πίνακες, τα σπάνια χαλιά, τους λαμπερούς πολυελαίους. Απογυμνωμένη, η βίλα έγινε στέκι ναρκομανών και καταφύγιο άστεγων λαθρομεταναστών. Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, παραλίγο να καεί πριν από λίγες ημέρες, όταν εκδηλώθηκε φωτιά στο υπόγειό της. Ευτυχώς οι περίοικοι είδαν τον καπνό και ειδοποίησαν εγκαίρως την πυροσβεστική...

«Δεν νομίζω ότι ήταν εμπρησμός, γιατί δεν βρέθηκαν τέτοια στοιχεία. Μάλλον κάποια παιδιά θα έπαιζαν με βαρελότα» εκτιμά ο δήμαρχος της Αγίας Παρασκευής, Αντώνης Σιδέρης, ο οποίος, όπως και ο προκάτοχός του, επιδιώκει την απαλλοτρίωση της βίλας και του οικόπέδου της, περίπου έξι στρεμμάτων, για να τη μετατρέψει σε πολιτιστικό κέντρο και μουσείο μοντέρνας τέχνης. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία για να διασωθεί και να αξιοποιηθεί το ανάκτορο του Ιόλα, ενώ το χρονόμετρο μετράει αντίστροφα μέχρι τον Σεπτέμβριο. Τότε λήγει και η προθεσμία που το δικαστήριο έχει ορίσει για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου.

«Στις αρχές του έτους επιδικάστηκε στον ιδιοκτήτη του ακινήτου Ιόλα, Σπύρο Γεωργίου, αποζημίωση ύψους 9,5 εκατομμυρίων ευρώ, ωστόσο, μέσω του δικηγόρου του δέχτηκε ρύθμιση στα 5 εκατομμύρια ευρώ» εξηγεί ο δήμαρχος.

«Το υπουργείο Πολιτισμού ήδη μας παρέχει πίστωση 2,5 εκατομμυρίων, ενώ γίνονται προσπάθειες να βρεθούν και τα υπόλοιπα. Η αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού, Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, έχει ζητήσει, από τον Μάιο, αύξηση πίστωσης για την απαλλοτρίωση του χώρου από το υπουργείο Οικονομίας» συνεχίζει, δείχνοντάς μας το σχετικό έγγραφο. «Εκτοτε, δεν είχαμε κάποια άλλη επικοινωνία, γιατί, όπως μας τόνισαν, το βάρος δίνεται στα ολυμπιακά έργα».

Ενα ανάκτορο σε εγκατάλειψη

Σήμερα είναι εύκολο και για ένα παιδί να πηδήξει τη μάντρα της αφύλαχτης βίλας. Το θέαμα που αντικρίζεις είναι αποκαρδιωτικό. Στον κήπο, μέσα στην οργιώδη βλάστηση, είναι πεσμένο ένα από τα «Σινιάλα» του Τάκι. Το άλλοτε ολόλευκο αρχοντικό έχει πλέον το χρώμα της μούχλας. Οι μπαλκονόπορτες χάσκουν ανοιχτές. Στο ισόγειο έντονη η μυρωδιά από την υγρασία. Στο πάτωμα μια κομματιασμένη στήλη της Ραβένας από κόκκινο μάρμαρο, αφίσες, κατάλογοι εκθέσεων και παλιά «Newsweek» με εξώφυλλο τον Ρέιγκαν να φοράει το «αιώνιο» χαμόγελο και τον Χομεϊνί με τη βλοσυρή μάσκα του.

Παντού πεταμένα ρούχα. «Λες να είναι από την πανάκριβη γκαρνταρόμπα του Ιόλα;» ήταν προς στιγμήν η σκέψη μας, για να προσγειωθούμε βλέποντας την ετικέτα ενός σακακιού: «mαde in Poland». Στην κουζίνα ξεχαρβαλωμένη η πόρτα του ψυγείου, που ήταν πάντα γεμάτο σαμπάνιες και εκλεκτά εδέσματα. Στον όροφο, σε μια γωνιά, αναποδογυρισμένοι οι καναπέδες-γλυπτά του Μάτα από λευκό δέρμα αλόγου (!). Τουλάχιστον οι τοίχοι, εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο, είναι ανέγγιχτοι, αν εξαιρέσει κανείς τα γκράφιτι. Ατόφια παραμένουν και τα μεγάλα μαρμάρινα τραπέζια που κοσμούσαν την τραπεζαρία και τον κήπο...

«Δεν μπορούμε να αναστήσουμε το ανάκτορο του Ιόλα, αλλά θα το ανακαινίσουμε και θα το κάνουμε χώρο πολιτισμού» υπόσχεται ο δήμαρχος της Αγίας Παρασκευής. «Ακόμα και προσφορές έχουμε από καλλιτέχνες και συλλέκτες που συνεργάζονταν με τον Ιόλα, οι οποίοι θέλουν να μας χαρίσουν έργα και προσωπικά του αντικείμενα. Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό μας ειδοποίησε ο ιταλός γλύπτης Ελιζέο Ματιάτσι ότι θέλει να μας στείλει ένα γλυπτό που του το είχε αγοράσει ο Ιόλας λίγο πριν πεθάνει...».

«Ακόμα και σήμερα τα έργα της συλλογής του Ιόλα όταν βγαίνουν σε δημοπρασία θεωρούνται φαβορί γιατί είναι μοναδικά κομμάτια», τονίζει ο γκαλερίστας Νίκος Σταθούλης, που έχει γράψει και τη βιογραφία του συλλέκτη.

«Τώρα έχουν μείνει στη βίλα του μόνο όσα ήταν βαριά και δεν μπορούσαν να τα σηκώσουν οι κλέφτες. Οπως δύο έργα του Ματιάτσι, που πρέπει να βρίσκονται στο υπόγειο του σπιτιού, το "Ρόμα" από μολύβι και η "Ταριχευμένη κουλτούρα" από μπομπίνες κινηματογράφου. Πρόσφατα με πληροφόρησαν ότι η "Χοντρή Νανά", ένα τεράστιο γλυπτό της Νίκι ντε Σεν Φαλ που υπήρχε στην είσοδο της βίλας, εντοπίστηκε σε μια μάντρα στο Πικέρμι. Αυτός που το έχει ζητάει "φύλακτρα" για να το δώσει... Η αγωνία του Ιόλα ήταν να μείνει στο σπίτι του η συλλογή του και αυτό πρέπει να το προσπαθήσουμε τώρα οι φίλοι, οι καλλιτέχνες, όλοι όσοι τον γνώριζαν».


7 - 11/07/2004
Αγνωστο το μέλλον της συλλογής Ιόλα
Σύμφωνα με πηγές της «K» η αξία των έργων εκτιμάται σε 833 εκατ. δρχ. αντί των αρχικών 118 εκατ.

Μαργαρίτα Πουρνάρα

Πολλή φασαρία για το τίποτα ή μήπως κάτι τρέχει τελικά; Τα ερωτήματα που έφερε στην επιφάνεια η υπόθεση των συλλογών του Αλέξανδρου Ιόλα είναι σίγουρα πολλά. Αν ψάχνει να βρει κανείς τι απέγιναν οι θησαυροί που είχε ο Ιόλας σπίτι του, δεν θα βρει απαντήσεις. Αν όμως ασχοληθούμε με τα υπάρχοντα έργα, τους νόμιμους κληρονόμους και τη μελλοντική μοίρα τους, εκεί διαφαίνονται ελπίδες λογικής συγκόλλησης των γεγονότων.

Η όλη υπόθεση ανακινήθηκε ύστερα από τις προσπάθειες που κάνουν οι δύο ανιψιές, νόμιμοι κληρονόμοι του συλλέκτη, να ρυθμίσουν τις εκκρεμότητες που έχουν με το ελληνικό Δημόσιο, ώστε να περιέλθουν πια στην κατοχή τους οι συλλογές των σύγχρονων έργων τέχνης του Ιόλα. Τα έργα αυτά -144 ή 151 ή 200, κανείς δεν ξέρει ούτε πόσα ούτε ποια, αφού ούτε η εφορία ούτε η Εθνική Πινακοθήκη δίνουν τη λίστα- έχουν αποθηκευτεί εδώ και πολλά χρόνια σε χώρους της ιδιωτικής εταιρείας του Ορφέα Βεϊνόγλου στη Μάνδρα Αττικής, γι' αυτό άλλωστε και δεν λεηλατήθηκαν. Αν και πολλοί πίστευαν ότι παρέμειναν εκεί μέχρι να φορτωθούν σε νταλίκες στο εξωτερικό, η αλήθεια είναι ότι απλώς φυλάσσονται και μέχρι στιγμής η εταιρεία του Βεϊνόγλου δεν έχει πάρει εντολή για να τα στείλει κάπου.

Η εκτίμηση

Πολλά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ασχολήθηκαν με το θέμα κατηγορώντας τις οικονομικές αρχές πως δεν εκτίμησαν με σωστό τρόπο τα έργα και το υπουργείο Πολιτισμού που τα αφήνει να βγουν από τη χώρα. Μετά μια έρευνα της «K» ήρθαν στην επιφάνεια αρκετά στοιχεία. Ξεκινώντας από τις φημολογούμενες εκτιμήσεις, που φέρεται ότι είχε κάνει η αρμόδια εφορία (ΔΟΥ Αγίας Παρασκευής) το 1998 για το αδιευκρίνιστο σύνολο έργων, το ποσό δεν είναι 118.000.000 δρχ. αλλά σύμφωνα με πηγές της «K» 833.000.000 δρχ., ενώ οι ίδιοι οι κληρονόμοι το αξιολογούσαν μόνο 90.000.000 δρχ.

Τα 833 εκατ. μπορεί να φαίνονται πάλι λίγα για τα σημερινά δεδομένα, όμως η εφορία ήταν αναγκασμένη το 1998 να προσαρμόσει τις αξίες στο οικονομικό έτος 1987, όταν δηλαδή πέθανε ο συλλέκτης και μεταβιβάστηκαν τα υπάρχοντά του. Ετσι εξηγείται το γεγονός ότι το ποσό, δεδομένης της αξίας των έργων, δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό. Η εφορία ζήτησε μάλιστα τη βοήθεια των ανθρώπων της Εθνικής Πινακοθήκης, γιατί η ίδια δεν είχε ειδικούς. Ετσι, ένα έργο του γλύπτη Τάκι αξιολογήθηκε από τους κληρονόμους (και αναφέρεται στη δήλωση αποδοχής κληρονομιάς) ότι αξίζει 65.000(!), η Πινακοθήκη το κοστολόγησε 2.000.000 και η εφορία 2.500.000 δρχ. Υστερα από αστικό διαχωρισμό που έκανε το δικαστήριο, αφού έστειλε δύο εκτιμητές στον Βεϊνόγλου, η πρώτη από τις ανιψιές του Ιόλα, η Νατάν, ήρθε σε οικονομικό συμβιβασμό με το Δημόσιο και πλήρωσε τον αναλογούντα φόρο της τάξης των 180 εκατ. Η δεύτερη, η Ντε Kουέβας, είναι ακόμα στα δικαστήρια και για να πετύχει ευνοϊκότερο συμβιβασμό έχει δεχθεί να δώσει στο ελληνικό Δημόσιο κάποια από τα έργα τέχνης που θα κληρονομήσει. Οπως και να έχουν τα πράγματα, οι δύο κληρονόμοι έχουν κάθε δικαίωμα, σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, να διακινήσουν τα έργα ελεύθερα μέσα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Δηλώσεις της κ. Πλάκα

Η «K» επικοινώνησε με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, η οποία δήλωσε ότι θα ευχόταν τα έργα αυτά να έμεναν στην Ελλάδα, τόνισε όμως ότι οι κληρονόμοι έχουν το δικαίωμα -από τη στιγμή που πληρώσουν τον φόρο- να τα πάρουν μαζί τους στην Ευρώπη. Μόνο τέσσερα από αυτά τα έργα εξαιρούνται: πρόκειται για πίνακες του Παρθένη που έχουν χαρακτηρισθεί «εθνική πολιτιστική κληρονομιά». Αυτοί δεν μπορούν να πάνε στο εξωτερικό και οι κάτοχοι πρέπει να ενημερώνουν το ΥΠΠΟ σε κάθε μεταπώληση. Η κ. Πλάκα τόνισε πως θα ήταν πολύ μεγαλύτερο το όφελος του Δημοσίου αν σε περιπτώσεις παρομοίων υποθέσεων εφήρμοζαν πάντα τον νόμο 2557/97, που επιτρέπει στους κληρονόμους να δίνουν έργα τέχνης αντί για χρήματα στο Δημόσιο για να πληρώσουν τον αναλογούντα φόρο. «Αν κατεβάσει ο έφορος το ποσό και κάνει συμβιβασμό, τότε ο ιδιώτης πληρώνει με χρήματα και το κράτος δεν παίρνει κανένα έργο τέχνης. Επίσης, θεωρώ ότι ο νόμος αυτός θα έπρεπε να συμπληρωθεί με μια διάταξη σύμφωνα με την οποία να περιέρχονται τα έργα στα αντίστοιχα μουσεία και όχι να πηγαίνουν πρώτα στο υπουργείο Πολιτισμού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση κληρονομιάς Ιόλα, αν η Ντε Kουέβας μάς δώσει έργα τέχνης, θα ήθελα κάποια έργα του Τάκι να πάνε στην Εθνική Γλυπτοθήκη».

Δήμος Αγ. Παρασκευής: Καθαρισμός κτήματος Ιόλα

Σύμφωνα με τις ευθύνες που έχει αναλάβει ο Δήμος, απεστάλη στις 12 Μαΐου 2009, έγγραφο προς τον ιδιοκτήτη του κτήματος Ιόλα κ. Γεωργίου, για τον καθαρισμό του κτήματος. Ο καθαρισμός θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί μέσα σε 15 μέρες, αλλιώς – όπως προβλέπουν οι ισχύουσες διατάξεις και ο κανονισμός καθαριότητας – θα έπρεπε να προχωρήσει στον καθαρισμό ο ίδιος ο Δήμος.

Στο σταλθέν έγγραφο υπογραμμίσθηκε ότι ενόψει της θερινής περιόδου:

1. Τα χόρτα αποτελούν επικίνδυνο υλικό για ανάπτυξη πυρκαγιάς

2. Ορισμένα δέντρα στην περίμετρο του οικοπέδου είναι ξερά και έτοιμα να πέσουν στον δρόμο προκαλώντας ζημιές και προβλήματα σε αυτοκίνητα και κατοίκους.

Ο κ. Γεωργίου προχώρησε όντως σε καθαρισμό του χώρου, με την υψηλή εποπτεία του Τμήματος Πρασίνου του Δήμου μας.

Σύμφωνα, ωστόσο, με καταγγελίες του Συλλόγου Πευκακίων, κατά τη διάρκεια του καθαρισμού, κόπηκαν δέντρα και προκλήθηκαν ζημιές στον χώρο.

Aκολούθως πραγματοποιήθηκε αυτοψία από την Πολεοδομία και τον εκπρόσωπο του Δήμου, Αντιδήμαρχο Περιβάλλοντος κ. Κρητικήδη, όπου δεν διαπιστώθηκε καμία παρατυπία, κοπή δέντρου ή οποιαδήποτε άλλη οικοδομική εργασία.

Κατά τη διάρκεια της αυτοψίας, έξω από το κτήμα Ιόλα, παρευρέθησαν εκπρόσωποι του Συλλόγου Πευκακίων.

Μετά το πέρας της αυτοψίας ο κ. Κρητικίδης δήλωσε ότι «το κτήμα και το μέγαρο Ιόλα δεν πρόκειται να κινδυνεύσει από ανοικοδόμηση», ενώ αναμένεται και η έγγραφη απόφαση της Πολεοδομίας περί μη κοπής δέντρων ή εκτέλεσης διάφορων οικοδομικών εργασιών.
Χρωστάνε εκατομμύρια σε πολίτες, αγοράζουν Τσαούσογλου και βίλα Ιόλα

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Μυρωδιά σκανδάλου έρχεται από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, το οποίο, παρά τα ανυπολόγιστα χρέη του προς ιδιώτες για αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ακινήτων λόγω αρχαίων, δρομολογεί την αγορά δύο πανάκριβων και προβληματικών ακινήτων, του πρώην εργοστασίου Τσαούσογλου στην οδό Πειραιώς (αντί 29 εκατ. ευρώ) και του σπιτιού του Ιόλα στην Αγία Παρασκευή (αντί 9 εκατ. ευρώ).


Η βίλα του Ιόλα θα λειτουργήσει ως εκθεσιακό κέντρο σύγχρονης τέχνης με υπαίθρια γλυπτοθήκη αρχαίων αντιγράφων.
Το συνολικό ποσό (38 εκατ. ευρώ) ισοδυναμεί με το 1/9 του τακτικού προϋπολογισμού ολόκληρου του υπουργείου Πολιτισμού για το τρέχον έτος (359 εκατ. ευρώ) και είναι περίπου τα μισά από τη συμβολή του ΥΠΠΟ στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (23 εκατ. ευρώ είναι οι εθνικοί πόροι, επί συνόλου 255 εκατ. ευρώ ΠΔΕ, τα υπόλοιπα καταβάλλονται από το Γ'ΚΠΣ). Ισως γι' αυτό το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων αποφάσισε πρόσφατα να μην εκταμιευτούν από τις Δημόσιες Επενδύσεις τα χρήματα αυτά (αφού η δαπάνη δεν έχει προβλεφτεί) αλλά από το ΤΑΠ.

Κανένα όμως από τα στελέχη του ΥΠΠΟ δεν ανέφερε στο Συμβούλιο ότι το ΤΑΠ έχει 700 απαλλοτριώσεις απλήρωτες από το 2005 σε πολίτες των οποίων οι περιουσίες έχουν από χρόνια δεσμευτεί, άρα δεν του περισσεύουν για τέτοιες αγορές. Τα στελέχη του υπουργείου γνωρίζουν ότι το ΤΑΠ επέστρεψε για επανεξέταση στο υπουργείο 40 μεγάλες απαλλοτριώσεις συνολικού κόστους 13,14 εκατ., γιατί αδυνατούσε να τις πληρώσει. Οι 40 αυτές υποθέσεις τρία χρόνια τώρα παραμένουν στο συρτάρι τους, χωρίς να δίνεται καμία απάντηση στους ιδιοκτήτες των ακινήτων. Καλά πληροφορημένες πηγές μας λένε ότι, αν ρωτήσει κάποιος τις υπηρεσίες του υπουργείου τι χρωστάνε συνολικά για απαλλοτριώσεις, απάντηση δεν πρόκειται να λάβει. Οχι γιατί δεν δίνονται απαντήσεις τέτοιες σε δημοσιογράφους, αλλά γιατί πραγματικά δεν γνωρίζουν.

Παρ' όλα αυτά, την προηγούμενη Πέμπτη ο πρόεδρος του ΤΑΠ Κυριάκος Ρερρές, με παρόντα τρία μέλη του επταμελούς Δ.Σ. και άλλα δύο «ωσεί παρόντα», προσπάθησε να εγκρίνει τις αγορές. Την επομένη βούιξε το ΥΠΠΟ. Μιλούσαν για προσπάθεια «πραξικοπήματος», που ευτυχώς δεν πέρασε. Το περίεργο είναι ότι τα δύο αυτά ακίνητα έρχονται και ξανάρχονται για «αξιοποίηση» στα χείλη υπουργών Πολιτισμού τα τελευταία χρόνια και όλο και κάπου σκοντάφτουν.

Το πρώην εργοστάσιο Τσαούσογλου στην Πειραιώς, που φιλοξενεί το Φεστιβάλ Αθηνών, θα δεχτεί εργαστήρια και αρχαιολογικές αποθήκες
Το πρώην Τσαούσογλου, που έχει περιέλθει στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας, είχε συζητηθεί αρχικά να στεγάσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά η αγορά κρίθηκε ασύμφορη και τα κτίρια ακατάλληλα. Επειτα, ο Θ. Πάγκαλος σκέφτηκε να συγκεντρώσει στα κηρυγμένα πλέον ως διατηρητέα κτίρια (σε οικόπεδο 6 στρεμμ.) όλες τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και να λειτουργήσει κάποιους πολιτιστικούς χώρους. Είχαν πει ότι θα αγοραζόταν με λίζινγκ, αλλά το υπουργείο Οικονομικών δεν συναίνεσε και τελικά άλλαξαν ρότα.

Τώρα λέγεται πως ο κ. Ρερρές έχει έρθει σε προχωρημένες συζητήσεις με την Εθνική Τράπεζα προκειμένου να εγκαταστήσει εκεί τα εργαστήρια εκμαγείων του ΤΑΠ, πωλητήρια, εκθετήρια και τις αρχαιολογικές αποθήκες της Β'και Γ' Εφορείας Αρχαιοτήτων με το πλήθος των ευρημάτων τους από το Μετρό της Αθήνας. Οι αποθήκες αυτές μπορεί να καταστούν και επισκέψιμες, όπως ειπώθηκε στο ΚΣΝΜ. Εν τω μεταξύ, τρία από τα κτίρια αυτά τα χρησιμοποιεί το Ελληνικό Φεστιβάλ.

Το σπίτι του Ιόλα είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία. Αφού λεηλατήθηκε, απαξιώθηκε και εγκαταλείφθηκε, τώρα δρομολογείται απευθείας εξαγορά του. Η αξία του έχει εκτιμηθεί με απόφαση δικαστηρίου στα 9 εκατ. ευρώ, ενώ επιτροπή του Δημοσίου το έχει εκτιμήσει στα 6 εκατ. ευρώ. Το ΤΑΠ σχεδιάζει να το χρησιμοποιήσει ως εκθεσιακό κέντρο σύγχρονης τέχνης, με υπαίθρια γλυπτοθήκη αρχαίων αντιγράφων. Θα λειτουργεί επίσης πλούσιο αναψυκτήριο. Να θυμίσουμε ότι τη βίλα Ιόλα (1.250 τ.μ. σε κτήμα 7 στρεμμ.) διεκδικούσε επί δύο δεκαετίες για πολιτιστικές χρήσεις ο δήμος της Αγίας Παρασκευής.

Βίλα Ιόλα


Loading...
Κτήμα Ιόλα 19 6 09 0:23
Αυτά συμβαίνουν στο κτήμα Ιόλα σήμερα, 19 6 09 στην Αγία Παρασκευή. Πριν τρεις μερες το σπίτι δεν φαινόταν από το δρόμο λόγω της πυκνής βλαστησης ...
5 months ago 335 views
kuriamouki

Αλέξανδρος Ιόλας και Αντι Γουόρχολ

«Οταν πεθάνω δεν θέλω να μείνει κανένα ίχνος μου. Δεν θέλω ν' αφήσω τίποτα πίσω. Θέλω ο "μηχανισμός" μου να εξαφανιστεί...»

Τι ειρωνεία! Διαβάζοντας κανείς τη σκέψη του Αντι Γουόρχολ όπως δημοσιεύθηκε το 1975 στη «Φιλοσοφία» του (κυκλοφορεί τώρα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Τσαγκαρουσιάνος»), δεν μπορεί παρά να χαμογελάσει. Τα ίχνη του υπάρχουν σήμερα παντού σε όλο τον κόσμο. Τα έργα του εκτίθενται σε περισσότερα από 50 μουσεία ανά τον πλανήτη, ενώ μονοπωλούν το ενδιαφέρον κάθε φορά που δημοπρατούνται, εξαιτίας των αστρονομικών τους τιμών (από 2 έως 5 εκατ. δολάρια). Αν η ποπ αρτ είναι η εικαστική εθνική ταυτότητα της Αμερικής, ο Γουόρχολ υπήρξε ο απόλυτος εκπρόσωπός της. Προφήτεψε τρεις δεκαετίες πριν ό,τι βιώνουμε σήμερα: την κοινωνία της κατανάλωσης και της αφθονίας, της αναλώσιμης εικόνας, της φτηνής δημοσιότητας, της κυριαρχίας των ΜΜΕ. Την ερχόμενη Πέμπτη συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατό του.

Την ίδια χρονιά, το 1987, και τέσσερις μήνες αργότερα, στίς 20 Ιουνίου, πέθανε ο Αλέξανδρος Ιόλας, ο κοσμοπολίτης, διορατικός συλλέκτης και δαιμόνιος έμπορος τέχνης που συνέδεσε το όνομά του με τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα. Ο Ιόλας οργάνωσε την πρώτη και την τελευταία ατομική έκθεση του Γουόρχολ. Θεωρείται ο άνθρωπος που του έδωσε την ευκαιρία να καθιερωθεί. Πέθαναν και οι δύο στο ίδιο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Ο Γουόρχολ, σε ηλικία 58 ετών, από επιπλοκές μετά από εγχείρηση αφαίρεσης της χοληδόχου κύστης. Ο Ιόλας στα 79 του από AIDS. Και οι δύο απεχθάνονταν τα νοσοκομεία. Θα φωτίσουμε εδώ τη συνεργασία τους, άγνωστη εν πολλοίς στο ευρύ κοινό.

Η πρώτη τους συνάντηση

Ο Αντριου Γουορχόλα (1928-1987), όπως στ' αλήθεια ονομαζόταν, γεννήθηκε στο Πίτσμπουργκ της Αμερικής από γονείς μετανάστες, καρπαθορωσικής καταγωγής. Ο Ιόλας (Κωνσταντίνος Κουτσούδης) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1908, γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας εμπόρων, και στράφηκε νωρίς στον χορό. Ως κορυφαίος χορευτής των μπαλέτων του Ζορζ Μπαλανσίν περιοδεύει στην Ευρώπη και ανακαλύπτει τα νέα ρεύματα της σύγχρονης τέχνης. Το 1930 βλέπει στην γκαλερί «Marignan» στο Παρίσι τη «Μελαγχολία» του Ντε Κίρικο. Αυτή ήταν, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνέντευξή του, η πρώτη φορά που μπήκε στο μυαλό του η επιθυμία να αγοράσει έναν πίνακα. Το 1944 ένα σοβαρό ατύχημα τον αναγκάζει να εγκαταλείψει τον χορό και να αφιερωθεί στη συλλογή έργων τέχνης. Το 1946, με την οικονομική βοήθεια της Ελίζαμπεθ Αρντεν, συνεργάζεται με την γκαλερί «Hugo» στη Νέα Υόρκη, την οποία και αγοράζει το 1953.

Σε ένα κτίριο απέναντι ακριβώς από την γκαλερί, ο Γουόρχολ σχεδιάζει τις περίφημες γόβες που τον καθιέρωσαν τη δεκαετία του '50 ως το τρομερό παιδί της εικονογράφησης και της διαφήμισης. Ο Ιόλας πρόσεξε τον λιπόσαρκο νεαρό που πηγαινοερχόταν καθημερινά. Μια μέρα, διηγείται ο βιογράφος του Νίκος Σταθούλης, τον σταμάτησε και τον ρώτησε τι κάνει. «Σχεδιάζω παπούτσια» του απάντησε ο Αντι. «Μπορώ να τα δω;» ρώτησε ο Ιόλας. Την άλλη μέρα ο Γουόρχολ τον ξεναγούσε στο εργαστήριό του και ο Ιόλας του έκλεινε τη συμφωνία για έκθεση.

Τον Ιούνιο του 1952 εγκαινιάστηκε η πρώτη ατομική έκθεση του Γουόρχολ με μια σειρά 15 σχεδίων βασισμένων σε διηγήματα του Τρούμαν Καπότε. Ο Γουόρχολ ήταν 23 ετών και είχε μετακομίσει από το Πίτσμπουργκ στη Νέα Υόρκη τρία χρόνια πριν. «Υπάρχει μόνο μία κριτική για εκείνη την έκθεση και δεν είναι θετική» λέει ο Ματ Ουόρμπικαν, ο υπεύθυνος των αρχείων του Μουσείου Γουόρχολ στο Πίτσμπουργκ. «Ο Αντι είχε μια εμμονή με τον Καπότε ήδη από το 1947, όταν ο συγγραφέας πρωτοπαρουσιάστηκε στην αμερικανική λογοτεχνική σκηνή. Ο Αντι ταυτιζόταν μαζί του. Του έστελνε γράμματα θαυμασμού. Του Καπότε όμως δεν του άρεσε η κολακεία του Γουόρχολ. Δεν είναι σαφές αν γνωρίστηκαν το 1952 στην έκθεση. Από το 1973 όμως και μετά άρχισαν να κάνουν πολλή παρέα. Υπάρχει βέβαια και μια ανεπιβεβαίωτη ιστορία που λέει ότι η μητέρα του Καπότε πήγε στην έκθεση, αγόρασε όλα τα σχέδια και τα κατέστρεψε...»

Για τον Ιόλα πάντως ήταν η αρχή μιας μακρόχρονης φιλίας με τον Γουόρχολ. Ο Ν. Σταθούλης θυμάται ότι μόνο ο Ιόλας μπορούσε να επισκεφθεί απροειδοποίητα το «Factory». Στα «Ημερολόγιά» Γουόρχολ (που εκδόθηκαν το 1989) ο Ιόλας αναφέρεται πολλές φορές. Αλλοτε συζητάνε για δουλειά καθώς τρώνε στο «Factory» κι άλλοτε συναντιούνται σε κάποιο πάρτι στο Παρίσι ή τη Ρώμη. Τούς συνέδεε και το διάσημο ζεύγος των συλλεκτών Τζον και Ντομινίκ ντε Μενίλ από το Τέξας, οι πιστότεροι ίσως μαικήνες του Αντι Γουόρχολ. Αυτοί ανέθεσαν στον Ιόλα να συγκροτήσει τη συλλογή τους. Σήμερα, αυτή ακριβώς η συλλογή αποτελεί το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Φόργουορθ στο Τέξας, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου.

Ο Γουόρχολ ζωγραφίζει Ιόλα

Το 1974 ο Ιόλας παράγγειλε στον Γουόρχολ το πορτρέτο του αγαπημένου του ντανταϊστή αμερικανού φωτογράφου Μαν Ρέι, ενώ το 1982 τύπωσε τα πορτρέτα που έφτιαξε για τον Μέγα Αλέξανδρο. Είναι άλλωστε και το μοναδικό έργο Γουόρχολ που βρίσκεται σε κρατικό ελληνικό ίδρυμα, χάρη στη δωρεά του Ιόλα στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης.

«Το 1972 ο Γουόρχολ ζωγράφισε το πορτρέτο του Ιόλα -δύο απ' αυτά βρίσκονται στη συλλογή του μουσείου στο Πίτσμπουργκ» τονίζει ο Ματ Ουόρμπικαν. «Εχουμε μάλιστα μερικές αδημοσίευτες σελίδες των ημερολογίων του Γουόρχολ, στις οποίες γράφει ότι το 1973, όντας στο Παρίσι, ο Ιόλας έβαλε τον Γουόρχολ να τον ξαναφωτογραφίσει, καθώς τα πρώτα έργα δεν τον ευχαρίστησαν καθόλου...»

Το 1985, ο Ιόλας παράγγειλε στον Γουόρχολ αυτό που έμελλε να είναι το τελευταίο έργο του. Η ιταλική τράπεζα Credito Valtellinese ήθελε ένα ηχηρό γεγονός για τα εγκαίνια του ανακαινισμένου Παλάτσο Stelline στο Μιλάνο. Απέναντι ακριβώς από το Παλάτσο βρίσκεται το μοναστήρι όπου τον 15ο αιώνα ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ζωγράφισε τον «Μυστικό Δείπνο». Στο μυαλό του Ιόλα γεννήθηκε αμέσως η ιδέα. Παρήγγειλε στον Γουόρχολ τον δικό του «Μυστικό Δείπνο». Η ειρωνεία είναι ότι την ίδια ακριβώς περίοδο στην Ελλάδα του άκρατου λαϊκισμού, ο Ιόλας έβλεπε τη φωτογραφία του στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων να συνοδεύεται από τα επίθετα ακόλαστος, αρχαιοκάπηλος, ναρκομανής...

Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 22 Ιανουαρίου 1987, με 5.000 καλεσμένους από κάθε γωνιά της Γης. Η επιτυχία ήταν τεράστια και τα έργα (που είχε προ-αγοράσει ο Ιόλας και σχεδίαζε να τα αφήσει στο «μουσείο» που ονειρευόταν να φτιάξει στην Αγία Παρασκευή) θεωρήθηκαν αργότερα τα σημαντικότερα του Γουόρχολ. Συνολικά έφτιαξε 60 έργα για τον «Μυστικό Δείπνο». Τα 24 εκτέθηκαν στο Μιλάνο. Ηταν φωτογραφικές επιζωγραφισμένες ανατυπώσεις του έργου του Ντα Βίντσι αλλά και πορτρέτα του Χριστού, καθώς και καθαρά ζωγραφικά έργα με στοιχεία κολάζ. Ενα απ' αυτά πουλήθηκε αργότερα από τους κληρονόμους του Ιόλα και βρίσκεται στη συλλογή του Ζαχαρία Πορταλάκη. Ο Ιόλας, αν και ήταν στο Μιλάνο τη νύχτα των εγκαινίων, δεν κατάφερε να φτάσει στην γκαλερί. Η αρρώστια τον είχε ήδη καταβάλει και βρέθηκε από το αεροδρόμιο σ' ένα νοσοκομείο της Ιταλίας.

Ο Γουόρχολ τάφηκε στο Πίτσμπουργκ σε κλειστό οικογενειακό κύκλο. Ομως στο μνημόσυνο την 1η Απριλίου στη Νέα Υόρκη συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 2.000 άτομα. Ο Ιόλας πέθανε μόνος στις 20 Ιουνίου του 1987 στη Νέα Υόρκη. Η συλλογή του έφυγε νύχτα από τη χώρα -παρά την αντίθετη επιθυμία του. Το σπίτι του στην Αγία Παρασκευή λεηλατήθηκε και σαπίζει αναξιοποίητο...

κείμενο: Φωτεινή Μπάρκα
πηγή: www.enet.gr