Ιόλας ή τίποτα...

της Παρής Σπίνου-φωτ. Πάνος Πετρόπουλος

Και όμως, στη λεηλατημένη βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα στην Αγία Παρασκευή υπάρχουν ακόμα έργα τέχνης.

Οχι από την περίφημη συλλογή του, βεβαίως. Κακότεχνα... γκράφιτι σε κόκκινο και μαύρο χρώμα στους τοίχους είναι οι μοναδικές εικαστικές πινελιές σ' αυτό το ερειπωμένο παλάτι, που κάποτε υπήρξε ναός της σύγχρονης τέχνης.

Δεκαεπτά χρόνια έχουν περάσει από το θάνατο του δαιμόνιου εμπόρου τέχνης, ο οποίος ανακάλυψε και ανέδειξε πολλούς διάσημους καλλιτέχνες, ενώ δεν έπαψε μέχρι το τέλος να «σκανδαλίζει» με την εκκεντρική συμπεριφορά του, που δεν χωρούσε σε καλούπια. Στις μυθικές συλλογές του συμπεριλαμβάνονταν διάσημες υπογραφές -από τον Αντι Γουόρχολ, τον Μαξ Ερνστ, τον Ρενέ Μαγκρίτ μέχρι τον Παύλο, τον Τάκι, τον Ακριθάκη- αλλά και ελληνικές αρχαιότητες, βυζαντινές εικόνες, σπάνιες αντίκες.

Δεκαεπτά χρόνια διαρκεί και η περιπέτεια της εγκαταλειμμένης κατοικίας του που σχεδίασε ο Πικιώνης με τον Τσαρούχη, ενώ στις δόξες της φιλοξένησε τον Νουρέγεφ, τον Ντε Κίρικο, την Τζάκι, τη Μελίνα... Από τη στιγμή που έγινε γνωστός ο θάνατός του Ιόλα άρχισε και η αποψίλωση του αρχοντικού. Λένε ότι ακόμα και με καμιόνια κουβαλούσαν, γνωστοί και άγνωστοι, τους πίνακες, τα σπάνια χαλιά, τους λαμπερούς πολυελαίους. Απογυμνωμένη, η βίλα έγινε στέκι ναρκομανών και καταφύγιο άστεγων λαθρομεταναστών. Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, παραλίγο να καεί πριν από λίγες ημέρες, όταν εκδηλώθηκε φωτιά στο υπόγειό της. Ευτυχώς οι περίοικοι είδαν τον καπνό και ειδοποίησαν εγκαίρως την πυροσβεστική...

«Δεν νομίζω ότι ήταν εμπρησμός, γιατί δεν βρέθηκαν τέτοια στοιχεία. Μάλλον κάποια παιδιά θα έπαιζαν με βαρελότα» εκτιμά ο δήμαρχος της Αγίας Παρασκευής, Αντώνης Σιδέρης, ο οποίος, όπως και ο προκάτοχός του, επιδιώκει την απαλλοτρίωση της βίλας και του οικόπέδου της, περίπου έξι στρεμμάτων, για να τη μετατρέψει σε πολιτιστικό κέντρο και μουσείο μοντέρνας τέχνης. Είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία για να διασωθεί και να αξιοποιηθεί το ανάκτορο του Ιόλα, ενώ το χρονόμετρο μετράει αντίστροφα μέχρι τον Σεπτέμβριο. Τότε λήγει και η προθεσμία που το δικαστήριο έχει ορίσει για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου.

«Στις αρχές του έτους επιδικάστηκε στον ιδιοκτήτη του ακινήτου Ιόλα, Σπύρο Γεωργίου, αποζημίωση ύψους 9,5 εκατομμυρίων ευρώ, ωστόσο, μέσω του δικηγόρου του δέχτηκε ρύθμιση στα 5 εκατομμύρια ευρώ» εξηγεί ο δήμαρχος.

«Το υπουργείο Πολιτισμού ήδη μας παρέχει πίστωση 2,5 εκατομμυρίων, ενώ γίνονται προσπάθειες να βρεθούν και τα υπόλοιπα. Η αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού, Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, έχει ζητήσει, από τον Μάιο, αύξηση πίστωσης για την απαλλοτρίωση του χώρου από το υπουργείο Οικονομίας» συνεχίζει, δείχνοντάς μας το σχετικό έγγραφο. «Εκτοτε, δεν είχαμε κάποια άλλη επικοινωνία, γιατί, όπως μας τόνισαν, το βάρος δίνεται στα ολυμπιακά έργα».

Ενα ανάκτορο σε εγκατάλειψη

Σήμερα είναι εύκολο και για ένα παιδί να πηδήξει τη μάντρα της αφύλαχτης βίλας. Το θέαμα που αντικρίζεις είναι αποκαρδιωτικό. Στον κήπο, μέσα στην οργιώδη βλάστηση, είναι πεσμένο ένα από τα «Σινιάλα» του Τάκι. Το άλλοτε ολόλευκο αρχοντικό έχει πλέον το χρώμα της μούχλας. Οι μπαλκονόπορτες χάσκουν ανοιχτές. Στο ισόγειο έντονη η μυρωδιά από την υγρασία. Στο πάτωμα μια κομματιασμένη στήλη της Ραβένας από κόκκινο μάρμαρο, αφίσες, κατάλογοι εκθέσεων και παλιά «Newsweek» με εξώφυλλο τον Ρέιγκαν να φοράει το «αιώνιο» χαμόγελο και τον Χομεϊνί με τη βλοσυρή μάσκα του.

Παντού πεταμένα ρούχα. «Λες να είναι από την πανάκριβη γκαρνταρόμπα του Ιόλα;» ήταν προς στιγμήν η σκέψη μας, για να προσγειωθούμε βλέποντας την ετικέτα ενός σακακιού: «mαde in Poland». Στην κουζίνα ξεχαρβαλωμένη η πόρτα του ψυγείου, που ήταν πάντα γεμάτο σαμπάνιες και εκλεκτά εδέσματα. Στον όροφο, σε μια γωνιά, αναποδογυρισμένοι οι καναπέδες-γλυπτά του Μάτα από λευκό δέρμα αλόγου (!). Τουλάχιστον οι τοίχοι, εξ ολοκλήρου από λευκό μάρμαρο, είναι ανέγγιχτοι, αν εξαιρέσει κανείς τα γκράφιτι. Ατόφια παραμένουν και τα μεγάλα μαρμάρινα τραπέζια που κοσμούσαν την τραπεζαρία και τον κήπο...

«Δεν μπορούμε να αναστήσουμε το ανάκτορο του Ιόλα, αλλά θα το ανακαινίσουμε και θα το κάνουμε χώρο πολιτισμού» υπόσχεται ο δήμαρχος της Αγίας Παρασκευής. «Ακόμα και προσφορές έχουμε από καλλιτέχνες και συλλέκτες που συνεργάζονταν με τον Ιόλα, οι οποίοι θέλουν να μας χαρίσουν έργα και προσωπικά του αντικείμενα. Μάλιστα, πριν από λίγο καιρό μας ειδοποίησε ο ιταλός γλύπτης Ελιζέο Ματιάτσι ότι θέλει να μας στείλει ένα γλυπτό που του το είχε αγοράσει ο Ιόλας λίγο πριν πεθάνει...».

«Ακόμα και σήμερα τα έργα της συλλογής του Ιόλα όταν βγαίνουν σε δημοπρασία θεωρούνται φαβορί γιατί είναι μοναδικά κομμάτια», τονίζει ο γκαλερίστας Νίκος Σταθούλης, που έχει γράψει και τη βιογραφία του συλλέκτη.

«Τώρα έχουν μείνει στη βίλα του μόνο όσα ήταν βαριά και δεν μπορούσαν να τα σηκώσουν οι κλέφτες. Οπως δύο έργα του Ματιάτσι, που πρέπει να βρίσκονται στο υπόγειο του σπιτιού, το "Ρόμα" από μολύβι και η "Ταριχευμένη κουλτούρα" από μπομπίνες κινηματογράφου. Πρόσφατα με πληροφόρησαν ότι η "Χοντρή Νανά", ένα τεράστιο γλυπτό της Νίκι ντε Σεν Φαλ που υπήρχε στην είσοδο της βίλας, εντοπίστηκε σε μια μάντρα στο Πικέρμι. Αυτός που το έχει ζητάει "φύλακτρα" για να το δώσει... Η αγωνία του Ιόλα ήταν να μείνει στο σπίτι του η συλλογή του και αυτό πρέπει να το προσπαθήσουμε τώρα οι φίλοι, οι καλλιτέχνες, όλοι όσοι τον γνώριζαν».

7 - 11/07/2004