ΣΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΕΝΟΣ ΘΡΥΛΟΥ Βίλα Ιόλα Πρόσκληση σε πάρτι εκατομμυρίων, φαντασμάτων και ερωτηματικών ΚΕΙΜΕΝΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ (boyio@enet.gr) | Λένε ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Στην Αγ. Παρασκευή αυτές περισσεύουν και εξαιτίας τους ένας μοναδικός χώρος, που θα μπορούσε να είναι στολίδι για την πόλη ως πολιτιστικό κέντρο, κινδυνεύει να γίνει -τι πρωτότυπο!- μπετόν. Η ιστορία θα ήταν άλλη μία από τις αμέτρητες που αφορούν την τύχη των ελεύθερων χώρων, όμως αντίθετα με άλλες, όπου για να δεθεί το δράμα υπάρχει ο ρόλος του «κακού», εδώ δεν βρήκαμε κανέναν. Ολοι συμφωνούν ότι η βίλα Ιόλα πρέπει να δοθεί στους πολίτες ως δημόσιο αγαθό. Αλλά ώς εκεί. Στα λόγια. Χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να δεις το «παλάτι», το «μέγαρο», όπως το περιέγραφαν δύο δεκαετίες πριν, σε αυτό το κτίριο πίσω από τη βρόμα και την εγκατάλειψη. Το μόνο που εντυπωσιάζει αρχικά είναι το μέγεθος - 1.760 τ.μ. το διώροφο σπίτι και 6,7 στρμ. ο κήπος. Εκεί που θρονιάζονταν περίβλεπτα γλυπτά τώρα φυτρώνουν αγριόχορτα και στους τοίχους, στη θέση αριστουργημάτων ζωγραφικής, αυθαδιάζει το γκράφιτι. Οι εσωτερικοί χώροι προκαλούν θλίψη με τη γυμνότητά τους. Η κουζίνα έχει σημάδια από φωτιά. Μια πυρκαγιά παραλίγο να το αφανίσει πριν από λίγα χρόνια. Τίποτα κινητό δεν έχει μείνει, μόνο κάτι παλιά περιοδικά και σκισμένες αφίσες. Κουρέλια. Μετά το θάνατο του Ιόλα, το 1987, οι λεηλασίες γίνονταν κατά κύματα. Πίνακες, χαλιά, γλυπτά, πολυέλαιοι σηκώθηκαν με καμιόνια. Δεν περίμεναν καν να πεθάνει. Η πρώτη λεηλασία, προφανώς από κάποιους του κύκλου του, έγινε ενώ ο συλλέκτης ήταν ετοιμοθάνατος σε νοσοκομείο της Ν. Υόρκης. Από τη συλλογή με τα 11.000 έργα ένα μέρος πήραν οι κληρονόμοι του, αργότερα πωλήθηκε σε δημοπρασίες, και λίγα αρχαία κατάσχεσε το ελληνικό κράτος. Ενα γλυπτό του Τάκη κείτεται σπασμένο στον κήπο. Μάλλον μεγάλο για να το αρπάξουν. Από τις κολόνες του κήπου, κοιτάζοντας φωτογραφίες από παλιά ρεπορτάζ, καταλαβαίνουμε ότι κάθε φορά υπήρχε και μία λιγότερη. Μάρμαρα από την Πεντέλη και τη Ραβένα με τα οποία είχε ντυθεί το κτίριο κομματιάστηκαν και ξηλώθηκαν. Ο Ιόλας αγόρασε τη γη το 1965. Ηταν ήδη βαθύπλουτος αλλά ήθελε να γυρίσει στην Ελλάδα. Ανέθεσε το έργο στον σπουδαίο αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, που πήρε για βοηθό τον Τσαρούχη. Από την αρχή τα σχέδια ήταν μεγαλεπήβολα αλλά το αποτέλεσμα γινόταν σταδιακά ακόμη πιο εντυπωσιακό, καθώς ενσωματώνονταν στο σπίτι έργα τέχνης. Ακόμη και η κουπαστή στη σκάλα ήταν γλυπτό, της Claude Lalanne. Την ξήλωσαν κι αυτή. Πικάσο, Ντε Κίρικο, Μιρό, Γουόρχολ, Νταλί, Μαγκρίτ, Ερνστ, Χατζηκυριάκος-Γκίκας... Οσο ζούσε ο Ιόλας, στο σπίτι του η τέχνη ξεπερνούσε σε αξία πολλά μουσεία μαζί. Πολλοί από τους καλλιτέχνες ήταν φίλοι του και τον επισκέπτονταν εκεί. Πολλοί, όπως ο Γουόρχολ, ξεκίνησαν από τις γκαλερί του. «Εκεί που ό,τι λάμπει είναι χρυσός» είναι ο τίτλος ενός ρεπορτάζ του περιοδικού «Vogue» το 1982. Η ρεπόρτερ γράφει εκστασιασμένη γι' αυτά που βλέπουν τα μάτια της. Μια πόρτα ντυμένη με χρυσάφι! Χρυσά γλυπτά, αρχαία αγάλματα και μεταξωτές κουρτίνες... Σήμερα στη θέση εκείνης της πόρτας υπάρχουν τσιμεντόλιθοι. Η είσοδος γίνεται από γειτονική μπαλκονόπορτα. Το κτήμα και η βίλα όχι μόνο σαπίζουν, αλλά, παρά τη σειρά των αποφάσεων για απαλλοτρίωσή τους, πότε από τον Δήμο και πότε από το κράτος, αποτέλεσμα μηδέν. Υπουργοί Πολιτισμού και δήμαρχοι έρχονται και φεύγουν, υπόσχονται, συνεδριάζουν, υπογράφουν στα χαρτιά αλλά... τίποτα. Ο Ιόλας το 1984 δωρίζει 47 έργα του στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που δημιουργείται γύρω από αυτή τη συλλογή. Χαρίζει μερικούς ακόμη πίνακες στη Εθνική Πινακοθήκη. Εχει αποφασίσει να δωρίσει στο δήμο Αγ. Παρασκευής το χώρο, για να δημιουργηθεί Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης. Ο χρόνος και το πλιάτσικο έστησαν ένα σουρεαλιστικό σκηνικό στο εσωτερικό της βίλας. Σουρεαλιστικά όμως είναι και τα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια γύρω από την τύχη της ως πολιτιστικού κέντρου. Απίστευτο, αλλά η παραπάνω εικόνα είναι αποτέλεσμα σειράς κρατικών αποφάσεων αλλά και παλινωδιών. Ο χρόνος και το πλιάτσικο έστησαν ένα σουρεαλιστικό σκηνικό στο εσωτερικό της βίλας. Σουρεαλιστικά όμως είναι και τα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια γύρω από την τύχη της ως πολιτιστικού κέντρου. Απίστευτο, αλλά η παραπάνω εικόνα είναι αποτέλεσμα σειράς κρατικών αποφάσεων αλλά και παλινωδιών. Κάποιοι γνωστοί του λένε ότι το σύνολο της συλλογής, σύμφωνα με μια διαθήκη του, θα κατέληγε ως κληροδότημα στο ελληνικό κράτος. Ομως ξαφνικά ξεσπάει μια θύελλα. Ενας τραβεστί καταγγέλλει όργια και αρχαιοκαπηλία στη βίλα. Οι κίτρινες εφημερίδες της εποχής ουρλιάζουν. Πολιτικοί και καλλιτέχνες που αναζητούσαν τη φιλία του τον αποφεύγουν. Είναι η αρχή του τέλους που θα κορυφωθεί με την αρρώστια του. Πάσχει από AIDS. «Αν δεν ήταν όλα αυτά με τα σκάνδαλα και την ομοφυλοφιλία του, τότε πολύ γρήγορα και το θέμα της απαλλοτρίωσης θα είχε τελειώσει», μας λένε κάποιοι συνομιλητές. Είναι φανερό ότι μετά το θάνατό του οι πολιτικοί στρέφουν το... σεμνότυφο βλέμμα τους και δεν βλέπουν την ουσία, την πολιτιστική αξία του ακινήτου και των περιεχομένων του και την ανάγκη προστασίας. Οι βάνδαλοι, με λόγια και με πράξεις, έχουν το πάνω χέρι. Η πρώτη κίνηση για να διασωθεί κάτι γίνεται από το δήμο της Αγ. Παρασκευής που το 1994 βάζει συμβολικά ένα λουκέτο στο χώρο διεκδικώντας τον. Το 1998 το οίκημα χαρακτηρίζεται διατηρητέο. Το 2000 το κτήμα χαρακτηρίζεται «Κέντρο Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων» με προεδρικό διάταγμα και γίνονται όνειρα για υπαίθριο μουσείο γλυπτικής. Την ίδια χρονιά το αγοράζει ο αρχιτέκτονας Σπύρος Γεωργίου για 782 εκατ. δραχμές. Από το περιβάλλον του μας είπαν πως γνώριζαν ότι το οίκημα ήταν διατηρητέο αλλά το υπουργείο Οικονομικών τους διαβεβαίωσε ότι το κτήμα δεν είχε δεσμεύσεις. Ο δήμος ετοιμάζεται να το αγοράσει με ένα -εγκεκριμένο από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων- δάνειο ύφους 1,2 δισ. δρχ., αλλά σταματάει όταν το 2002 κηρύχθηκε από την κυβέρνηση η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Εντάσσεται μάλιστα στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Το Σώμα Ορκωτών Λογιστών το εκτιμά στα 9,1 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα γίνονται και δύο δίκες για την αξία και το πρωτοδικείο εκδικάζει αρχικά 17 εκατ. ευρώ ενώ στο εφετείο γίνεται ο συμβιβασμός στην τιμή που όρισε το ΣΟΕ. Για να μη ζαλιστούμε από τα νούμερα, η τελική τιμή απαλλοτρίωσης είναι πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερη της τιμής αγοράς. Αυτό κάποιοι θα το έλεγαν καλή εμπορική επιτυχία και κάποιοι άλλοι θέτουν ερωτηματικά για το πώς έφτασε εκεί. Με την αλλαγή της κυβέρνησης το 2004 και τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων, η απόφαση για την απαλλοτρίωση ανακαλείται. Ο τότε υφυπουργός Πολιτισμού Πέτρος Τατούλης προσπαθεί να πάρει το ακίνητο για να γίνει πολιτιστικό κέντρο για 5 εκατ. ευρώ, όσο και η αντικειμενική αξία (σήμερα περίπου 5,5 εκατ. ευρώ). «Η εκτίμηση της αξίας έγινε από τριμελή επιτροπή της Κτηματικής Υπηρεσίας, όπως ορίζει ο νόμος», μας λέει. «Επειδή οι ιδιοκτήτες δεν συμφώνησαν, τους προτάθηκε ανταλλαγή με άλλο ακίνητο του Δημοσίου. Δεν βρήκαν ούτε αυτή την πρόταση ικανοποιητική. Ως υφυπουργός Πολιτισμού έκανα κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διευθέτηση του ζητήματος, το οποίο εκκρεμούσε για μεγάλο διάστημα, πάντα στο πλαίσιο του δυνατού και με γνώμονα τη νομιμότητα και τη διαφάνεια». Ο ιδιοκτήτης προσφεύγει στο ΣτΕ για αποχαρακτηρισμό της έκτασης ώστε να μπορεί να οικοδομήσει. Η υπόθεση, μετά από πέντε αναβολές, θα δικαστεί στις 23 Σεπτεμβρίου. Με δύο αποφάσεις, του Γ. Βουλγαράκη και του Μ. Λιάπη διαδοχικά ως υπουργών Πολιτισμού, το Δημόσιο επιστρέφει ως αγοραστής. Η τελευταία, πέρσι, ήταν μάλιστα κατεπείγουσα. Ρωτήθηκε ο ιδιοκτήτης αν συμφωνεί στα 9,042 εκατ. ευρώ της νέας εκτίμησης (έκοψαν κάτι), είπε «ναι», αλλά και πάλι... Από το υπουργείο πήραμε τη διαβεβαίωση ότι οι προθέσεις δεν έχουν αλλάξει, αλλά χρήματα δεν υπάρχουν. Ενα από τα προβλήματα είναι ότι με την περσινή απόφαση το κονδύλι θα έβγαινε από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Πράγμα ελαφρώς παράλογο, αφού όσο στοιχίζει η βίλα είναι ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΤΑΠ, και έχει ένα σωρό ιδιοκτήτες άλλων ακινήτων να αποζημιώσει. Η Μαρία Δαμανάκη έχει ασχοληθεί πολλά χρόνια με το θέμα. Πρόσφατα κατέθεσε άλλη μία ερώτηση στη Βουλή, για το αν προτίθεται ο νυν υπουργός Α. Σαμαράς και με ποιο χρονοδιάγραμμα να προχωρήσει στην απαλλοτρίωση. Τη ρωτήσαμε τι φταίει και παρά τις αποφάσεις, και από το ΠΑΣΟΚ και από τη Ν.Δ., τελικά τίποτα δεν γίνεται. «Η πολιτική της Ν.Δ. είναι τσιμέντο παντού και όταν έχεις ως προτεραιότητα το τσιμέντο δεν βάζεις 9 εκατ. στη βίλα Ιόλα», απάντησε. «Προ του 2004 υπήρξε μία θετική εξέλιξη, που όμως έμεινε ημιτελής. Μετά το 2004 η κυβέρνηση έβαλε το θέμα στο τελευταίο συρτάρι και σήμερα βρισκόμαστε στο κρίσιμο στάδιο ενδεχόμενου αποχαρακτηρισμού της έκτασης. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί. Η βίλα και ο περιβάλλων χώρος έχουν και ιστορική αξία αλλά και σημαντική περιβαλλοντική σημασία για την ποιότητα ζωής των κατοίκων της Αγ. Παρασκευής και της βόρειας Αθήνας». Στο περιβάλλον του ιδιοκτήτη θεωρούν βέβαιο ότι θα κερδίσουν την υπόθεση στο ΣτΕ. Μάθαμε ότι ήδη δύο εφοπλιστές έχουν ενδιαφερθεί να αγοράσουν το κτήμα. Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν απηυδήσει. Για χρόνια ακούν, ειδικά προεκλογικά, ότι εκεί θα γίνει ένα πάρκο πολιτισμού. Υπήρξε ακόμη και μια πρόταση να το αγοράσει ο δήμος με έκτακτη εισφορά των κατοίκων. Αλλά αυτά δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα. Οχι για τον πολιτισμό. Οι καλλιτέχνες, μεταξύ τους και πολλοί διάσημοι, έχουν απηυδήσει. Κάθε τόσο υπογράφουν εκκλήσεις... Η «Ομάδα Φιλοπάππου», μια πρωτοβουλία εικαστικών, το έχει αναγάγει σε κεντρικό της θέμα. Ο δικηγόρος του ιδιοκτήτη Θεόδωρος Κωνσταντόπουλος μας λέει ότι δεν έχουν κανένα λόγο να είναι ενάντιοι στο κοινό αίσθημα για την αξιοποίηση του ακινήτου. Θέλουν να λυθεί το θέμα, να πάρουν την αποζημίωση και να παραδώσουν το κτήμα. Αντί για επίλογο να προσυπογράψουμε μια παλαιότερη έκκληση γνωστών καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων ο Κώστας Γαβράς, που κατέληγε με τη φράση: «Αν η πολιτική βούληση δεν επαρκεί για να σώσει από την τσιμεντοποίηση ιστορικούς χώρους, δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτισμό στην Ελλάδα». Διαβάστε ..............1.............. Νίκος Σταθούλης, «Αλέξανδρος Ιόλας», εκδ. Λιβάνη Η βιογραφία του γκαλερίστα και συλλέκτη. Από την Αλεξάνδρεια του Καβάφη σε μεγάλα μπαλέτα και από τα καταγώγια της τέχνης στα σαλόνια των κροίσων, ο Ιόλας έζησε μια μυθιστορηματική ζωή. ..............2.............. Ντανιέλ Αράς, «Ιστορίες ζωγραφικής», εκδ. Εστία Η ιστορία της ζωγραφικής από την ανακάλυψη της προοπτικής ώς την εξαφάνιση της φιγούρας. Μαθήματα για τη μύηση των θεατών σε τεχνικές και ζωγράφους. Ποιός ήταν ο Αλέξανδρος Ιόλας ΚΕΙΜΕΝΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ (boyio@enet.gr) | ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ * Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1908 ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης. * Γιος εμπόρου, ήρθε στην Αθήνα με μόνο εφόδιο συστατικές επιστολές του Κ. Καβάφη προς τους Κ. Παλαμά, Α. Σικελιανό και Δ. Μητρόπουλο. * Ανακαλύπτει στο χορό το ταλέντο του και σπουδάζει στην Αθήνα, στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Γίνεται πρώτος χορευτής σε μεγάλα μπαλέτα. * Στο Παρίσι συναναστρέφεται με καλλιτέχνες. Αγοράζει τον πρώτο του πίνακα από τον ίδιο τον Ντε Κίρικο και ερωτεύεται τον Ζαν Κοκτό. Σιγά σιγά εγκαταλείπει το χορό και στρέφεται στις εικαστικές τέχνες. * Το 1944 ανοίγει την πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη. Η ελίτ των ΗΠΑ τον λατρεύει και η κόρη του προέδρου Ρούσβελτ τον «βαπτίζει» Αλέξανδρο Ιόλα. * Στην γκαλέρι του εκθέτει για πρώτη φορά ο Αντι Γουόρχολ ενώ παρουσιάζονται και Ευρωπαίοι άγνωστοι στους Αμερικανούς, όπως ο Ερνστ και ο Μαγκρίτ. Λέγεται ότι πρώτος εκτίναξε τις τιμές σε έργα από μερικά δολάρια σε εκατοντάδες χιλιάδες. * Τα επόμενα χρόνια ανοίγει πολλές άλλες γκαλερί σε μεγάλες πόλεις από τη Μαδρίτη έως τη Βηρυτό. Παίζει με τη σύγχρονη τέχνη επιδέξια και μισθώνει καλλιτέχνες να δουλεύουν γι' αυτόν με συμβόλαια. * Το γαλλικό κράτος του απονέμει το παράσημο της λεγεώνας της τιμής. * Επιστρέφει στην Ελλάδα στην ακμή της επιτυχίας του και χτίζει τη βίλα του. Εκεί φιλοξενεί τρανταχτά ονόματα της τέχνης αλλά και φιλόδοξους νέους. Ενδύεται το ρόλο του μαικήνα που τον λατρεύουν και τον μισούν για τη συμπεριφορά του και ένα εκκεντρικό για την εποχή ντύσιμο που κραυγάζει τις ερωτικές του προτιμήσεις. Ζει μέσα στη χλιδή και τις απολαύσεις αλλά χαρίζει και πολλά έργα σε μουσεία. * Ο ελληνικός λαϊκίστικος συντηρητισμός τού ανοίγει πόλεμο τη δεκαετία του 1980 και με πηχυαίους τίτλους για «βίλα οργίων» και άλλα τέτοια τον απομονώνει από τους «φίλους» του. * Στις 8 Ιουνίου 1987 αφήνει την τελευταία του πνοή στη Νέα Υόρκη. Κύρια κληρονόμος του ήταν η αδελφή του Νίκη Στάιφελ.

Γαβαλάς η Κωστόπουλος?

Δικαστικός επιμελητής συνοδεία αστυνομικών με κατασχετήριο από εταιρεία στον χώρο του προωθητικού διαφημιστικού δώρου εισέβαλαν σήμερα Τρίτη 21 Φεβρουαρίου στα γραφεία της εκδοτικής εταιρείας «Imako» του Π. Κωστόπουλου και ενημέρωσαν το προσωπικό ότι πρέπει να απομακρύνουν άμεσα τα προσωπικά τους αντικείμενα. Οι υπάλληλοι της εταιρείας ενημερώθηκαν ότι θα γίνει κατάσχεση σε οχήματα, κομπιούτερ, ηλεκτρονικές συσκευές καθώς και άλλα αντικείμενα αξίας, τα οποία δεν τους ανήκουν. Σύμφωνα με μαρτυρία πρώην εργαζόμενου ο οποίος βρέθηκε τυχαία στα γραφεία της εταιρείας οι άνθρωποι που συνόδευαν τον δικαστικό επιμελητή «άρχισαν να σηκώνουν ό,τι δεν ήταν καρφωμένο στο πάτωμα». Προς το παρόν γίνεται αγώνας δρόμου προκειμένου να βρεθεί ο μίτος της Αριάδνης στον λαβύρινθο των αγοραπωλησιών που έγιναν το τελευταίο διάστημα και αφορούν στο ποιες εταιρείες ανήκουν σε ποιον προκειμένου να μην κατασχεθεί και περιουσία των εταιρειών που πλέον δεν ανήκουν στον Πέτρο Κωστόπουλο. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει πλειστηριασμός προκειμένου οι πιστωτές να λάβουν τα χρήματα που τους οφείλει η επιχείρηση. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, τα αντικείμενα με τη μεγαλύτερη αξία στα γραφεία της Imako είχαν ήδη μεταφερθεί σε άλλα γραφεία. Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

Η απάντηση... της "μαμάς του Υπουργού"...

Μουσείο Μπενάκη, 20 Φεβρουαρίου 2012 Σας προσκαλέσαμε να έρθετε σήμερα εδώ γιατί θελήσαμε να ξεκαθαρίσουμε ένα θέμα που πλήττει το Μουσείο Μπενάκη. Δεν το κάναμε νωρίτερα, γιατί οφείλω να σας ομολογήσω ότι μου είναι ιδιαίτερα δυσάρεστο να υποστηρίζω τα προφανή από θέση άμυνας, ιδιαίτερα όταν αυτό απαιτεί στοιχεία περιαυτολογίας και επισήμανση της προσφοράς των προγόνων μου. Να πρέπει να πείσω δηλαδή, ότι δεν είμαστε "απατεώνες" και ότι το Μουσείο Μπενάκη, από την ίδρυσή του έχει προσφέρει στον τόπο όσο ελάχιστα Πολιτιστικά Ιδρύματα. Το επέβαλαν όμως συκοφαντικές αναφορές σε μερίδα του τύπου, και η επακόλουθη αναμετάδοσή τους στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media), που συνέτειναν στο να αμφισβητηθεί για πρώτη φορά το Μουσείο και η προσφορά του. Είναι αλήθεια περίεργο και πολύ θλιβερό αλλά και πολύ σκληρό για όλους μας, πως μετά από τόσα χρόνια άριστης σχέσης και ένθερμης αναγνώρισης, φτάσαμε σήμερα να αναφέρεται, έστω και περιπτωσιακά, το Μουσείο Μπενάκη ως "το Μουσείο της μαμάς του υπουργού" το οποίο, δήθεν, πριμοδοτείται σκανδαλωδώς. Το Μουσείο Μπενάκη όμως, είναι και νόμιμο και ηθικό. Και θέλω, ακριβώς εδώ, εκ μέρους όλης της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη, καθώς και του Διευθυντή του κ. Άγγελου Δεληβορριά, να ευχαριστήσω θερμά, με όλη μου την καρδιά, όλους εσάς που έχετε αναγνωρίσει και υποστηρίξει το Μουσείο και το έργο του, προβάλλοντας τις δραστηριότητές του. Το Μουσείο ιδρύθηκε από τον Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος δώρισε στο κράτος τις συλλογές του και μαζί με τα αδέλφια του, το σπίτι στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Η πράξη δωρεάς κυρώθηκε από τη Βουλή, επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, με νόμο το 1930. Αυτό σημαίνει ότι ανήκει στο Ελληνικό δημόσιο όσο και τα κρατικά μουσεία. Ο νόμος επιβάλλει να συμμετέχουν στην άμισθη εξαμελή Διοικητική του Επιτροπή δύο μέλη της οικογένειας καθώς και ένας εκπρόσωπος της πολιτείας. Όταν τα μέλη της Διοικητικής Επιτροπής χρειάστηκε να αυξηθούν σταδιακά στα 10, τα μέλη της οικογένειας αυξήθηκαν αναλογικά σε 3. Το έτος 2000 διαδέχτηκα στην Διοικητική Επιτροπή του Μουσείου την μητέρα μου Ειρήνη Καλλιγά, κόρη του Αντώνη Μπενάκη, και το 2005 εκλέχτηκα Πρόεδρος. Από την ίδρυσή του ως σήμερα η οικογένεια έχει συμπαρασταθεί και στηρίξει το Μουσείο με πολλούς τρόπους, δωρεές και εθελοντική προσφορά αλλά και με μεγάλα κληροδοτήματα όπως το κτήμα 1700 στρεμμάτων του Κωνσταντίνου Μπενάκη στο Σχινιά ή την οικία Δέλτα στην Κηφισιά. Όλοι γνωρίζουν και αναγνωρίζουν το όραμα, την επαγγελματικότητα και τη δημιουργικότητα του Άγγελου Δεληβορριά που με τη στήριξη της Διοικητικής Επιτροπής μετουσίωσε το Μουσείο Μπενάκη σε έναν σύγχρονο, διεθνών προδιαγραφών, Μουσειακό Οργανισμό. Θα ήθελα να αναφέρω την ανάπτυξη των ελληνικών συλλογών στο ανακαινισμένο κτήριο της οδού Κουμπάρη, τη δημιουργία του Νέου Μουσείου στην οδό Πειραιώς, του Ισλαμικού Μουσείου, την μετεγκατάσταση των Ιστορικών Αρχείων στην οικία Δέλτα, το Φωτογραφικό Αρχείο, τα Αρχιτεκτονικά Αρχεία, το Εργαστήριο Συντήρησης, το Τμήμα Τεκμηρίωσης, το Μουσείο Γιάννη Παππά, δωρεά του ίδιου και του γιου του Αλέκου, την Πινακοθήκη Χατζηκυριάκου–Γκίκα που εγκαινιάζεται σύντομα και δωρίθηκε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, την ανάπτυξη των επιστημονικών τμημάτων του Μουσείου, καθώς και το πρώτο στην Ελλάδα τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Θέλω επίσης να αναφέρω ότι στη διάρκεια αυτής της πορείας, το Μουσείο Μπενάκη αξιοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, βραβεύτηκε μάλιστα επανειλημμένα όχι μόνο για τα αποτελέσματα των δράσεων αλλά και για την χρηστή διαχείριση των κονδυλίων. Ας περάσουμε τώρα στην περιβόητη έκθεση της Αμερικής για την οποία υποτίθεται ότι το Μουσείο έλαβε τρεισήμισι εκατομμύρια Ευρώ. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού την προγραμμάτισε ειδικά για να προβληθεί η ελληνικότητα του Βυζαντίου στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η επιστημονική επιτροπή προετοιμασίας, που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματέως Λίνας Μενδώνη, απαρτίζεται από την Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Μαρία Βλαζάκη, τις Διευθύντριες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ευγενία Γερούση, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Ευγενία Χαλκιά, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, τη Διευθύντρια Μουσείων και Εκθέσεων Μαρία Λαγογιάννη, τις τέως Διευθύντριες Αναστασία Τούρτα και Δήμητρα Μπακιρτζή, την αρχιτέκτονα της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Ευγενία Αλμπάνη και τον Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαο Ζία. Από το Μουσείο Μπενάκη συμμετέχουν ο Διευθυντής του Άγγελος Δεληβορριάς, η υπεύθυνη της Βυζαντινής συλλογής Αναστασία Δρανδάκη και εγώ με τη διπλή μου ιδιότητα ως Βυζαντινολόγου και Προέδρου του Μουσείου. Στο Μουσείο Μπενάκη ανατέθηκε ο συντονισμός των ενεργειών για την πραγματοποίηση της έκθεσης λόγω της μεγάλης του εμπειρίας σε ανάλογες διοργανώσεις του εξωτερικού, όπως η έκθεση Gold of Greece που περιόδευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και στην Ευρώπη, τη μεγάλη έκθεση Byzantium της Royal Academy στο Λονδίνο, και τόσες άλλες. Θέλω εδώ να αναφέρω ειδικά την έκθεση "Ελλάδα και Θάλασσα", που παρουσιάστηκε στον Πειραιά και στο Αμστερνταμ, την οποία είχε επίσης αναθέσει εξ ολοκλήρου στο Μουσείο Μπενάκη και προσωπικά στον Αγγελο Δεληβορριά η Μελίνα Μερκούρη. Το απαραίτητο ποσό για την έκθεση στην Αμερική, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι θα συγκεντρωθεί από χορηγίες Ελλήνων, όπως συνέβη με τις δύο εκθέσεις του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, αλλά και με την έκθεση Byzantium που διοργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη στο Λονδίνο. Ωστόσο, για να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, χρειάστηκε να δοθούν χρηματικές εγγυήσεις τις οποίες ανέλαβε το ΥΠΠΟΤ. Και θέλω μάλιστα να τονίσω εδώ, ότι για την έκθεση αυτή το Μουσείο Μπενάκη δεν έλαβε, και δεν πρόκειται να λάβει ούτε ένα ευρώ. Και τώρα λίγα λόγια για τη λειτουργία και τη σημερινή πραγματικότητα του Μουσείου: Από το 1947 το Ελληνικό Δημόσιο, αναγνωρίζοντας την προσφορά του Μουσείου Μπενάκη, ανέλαβε την καταβολή του συνόλου της μισθοδοσίας και των δαπανών λειτουργίας του. Έκτοτε ισχύει η επιδότηση του Μουσείου από τον κρατικό προϋπολογισμό, αν και ουδέποτε κάλυψε περισσότερο από το 20% των δαπανών αυτών. Χορηγίες, έσοδα από ακίνητα, τα πωλητήριο και τα εισιτήρια, συμπλήρωναν τα κονδύλια για την ομαλή του λειτουργία. Το αίτημα για την αύξηση της κρατικής επιχορήγησης υποβάλλεται κάθε χρόνο, από το 1975, σε όλους ανεξαιρέτως τους εκάστοτε Πρωθυπουργούς, Υπουργούς Οικονομικών και Πολιτισμού, με συνεχείς γραπτές και προφορικές εισηγήσεις. Με μια μεγάλη ακίνητη περιουσία στην κατοχή του, είναι σαφές ότι από την αξιοποίησή της το Μουσείο θα είχε τη δυνατότητα να εξασφαλίσει την λειτουργία του στο διηνεκές. Ωστόσο, οι 12ετείς δικαστικές διαδικασίες για την κατοχύρωση της κυριότητας ενός μεγάλου μέρους της, και μολονότι όλες οι δίκες κερδήθηκαν, έχουν φέρει – προσωρινά ελπίζω - το Μουσείο σε μια πολύ σοβαρή οικονομική δυσπραγία. Σε αυτό, προστίθενται αυτονόητα και οι δυσκολίες που επέφερε η οικονομική κρίση. Οι πρόσφατες δηλαδή μειώσεις της κρατικής επιχορήγησης κατά περίπου 60% αλλά και η ελαχιστοποίηση των χορηγικών ενισχύσεων. Αυτοί ήταν οι λόγοι που ανάγκασαν το Μουσείο Μπενάκη να περικόψει δραματικά τις δαπάνες της λειτουργίας και της δραστηριότητάς του, να μειώσει, ήδη από πέρυσι, οριζοντίως κατά 20% τις απολαβές του προσωπικού του και, δυστυχώς, να προχωρήσει σε απολύσεις εργαζομένων. Το Μουσείο Μπενάκη πρέπει, όμως, να αντέξει. Η συνέχιση του έργου του προϋποθέτει τη δυνατότητα κάλυψης του μεγαλύτερου μέρους των δαπανών του με δικούς του πλέον πόρους, κάτι καθόλου εύκολο αυτόν τον καιρό. Απευθυνόμενοι σε όσους χρόνια τώρα αναγνωρίζουν και απολαμβάνουν την προσφορά του Μουσείου, ξεκινάμε μια μεγάλη, συντονισμένη προσπάθεια, μια καμπάνια με στόχο την εξασφάλιση πρόσθετων πόρων. Θα σας παρακαλούσα ειλικρινά, όλους εσάς, που πιστεύετε στην αξία του Μουσείου Μπενάκη, να γίνετε οι πρώτοι, δυναμικοί αγγελιοφόροι του προγράμματος για τη στήριξή του. Το Πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει: • Τη συγκρότηση μιας ομάδας από Μέλη παρέχοντας σε φυσικά πρόσωπα τη δυνατότητα να επιλέγουν, ανάμεσα σε 14 κατηγορίες με ποικίλα προνόμια, τον τρόπο της άμεσης συμβολής τους στο έργο του Μουσείου • Τέσσερις κατηγορίες Εταιρικών Μελών με προνόμια προσαρμοσμένα στις ανάγκες των επιχειρήσεων ή οργανισμών και του ανθρώπινου δυναμικού τους • Τον θεσμό των Χορηγιών, εμπλουτισμένο εντυπωσιακά με νέα, και ενδιαφέροντα ανταποδοτικά οφέλη • Δωρεές online, μέσω του διαδικτυακού τόπου του Μουσείου • Ειδικές υποδοχές για επι τόπου δωρεές στις εισόδους των Μουσειακών παραρτημάτων, σχεδιασμένες από φοιτητές design Το Μουσείο έχει τώρα ανάγκη από συμπαράσταση, περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Γι αυτό και καλούμε τους ανθρώπους που τόσα χρόνια παρακολουθούν την πορεία του να γίνουν τα πρώτα, ιδρυτικά μέλη, συνθέτοντας μια δυναμική μουσειακή οικογένεια και φέρνοντας μαζί τους πολλούς άλλους ακόμα. Το αίτημα είναι επιτακτικό. Είμαστε βέβαιοι πως με μια γενικότερη στήριξη θα μπορέσουμε να τα καταφέρουμε! Ότι το Μουσείο θα συνεχίσει το δρόμο του με το κεφάλι ψηλά, θα εκπληρώνει τους στόχους του ελπίζοντας ότι στον τόπο μας θα έρθουν καλύτερες μέρες. Αιμιλία Γερουλάνου Πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη