Αυλαία για μια θρυλική γκαλερί

Αυλαία για μια θρυλική γκαλερί
Της Βίκυς Χαρισοπούλου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Δευτέρα 12 Απριλίου 2010

Μάρτιος 1979 στην γκαλερί «Ζήτα-Μι» της Αριστοτέλους 3: Κατερίνα Καμάρα, Ρierre Restany (γάλλος τεχνοκριτικός), Μάρω Λάγια και Νίκος Κεσσανλής. Πάνω, πενήντα πέντε χρόνια μετά: η Κατερίνα Καμάρα και η Μάρω Λάγια έξω από το «Ζήτα-Μι» της Προξένου Κορομηλά
Η «Ζήτα- Μι», η πρώτη και μακροβιότερη αίθουσα τέχνης της Θεσσαλονίκης θα κλείσει στα τέλη Μαΐου, ύστερα από 55 χρόνια ιστορίας
Αδεια από αντικείμενα- γεμάτη μόνον μνήμες, συναντήσεις...- θα είναι σε λίγο η γκαλερί «Ζήτα-Μι», η πρώτη στην πόλη της Θεσσαλονίκης, που άνοιξε τον Δεκέμβριο του 1955.

«Κουράστηκα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, να τυλίγω κουτάκια μαζί με τον εαυτό μου. Ισως έκανε τον κύκλο της, ίσως δεν είναι ακριβώς τέλος, ίσως είναι ακόμα μία αρχή άλλων ανθρώπων, με άλλα όνειρα» εξηγεί στα «ΝΕΑ» η Μάρω Λάγια, η εκ των ιδιοκτητών (μαζί με την αδελφή της Κατερίνα Καμάρα) τα τελευταία 40 χρόνια της γκαλερί.

«Ζήτα-Μι» έγραφαν με σκούρα γράμματα τα καφέ κουτάκια με την καφέ κορδέλα που μετέφεραν αστοί στους δικούς τους στην Αθήνα ή στο εξωτερικό ως δώρα από τη Θεσσαλονίκη της τέχνης και του πολιτισμού τις περασμένες δεκαετίες.

«Τι θα πει "Ζήτα-Μι;" ρώτησε η νεαρή αποδέκτρια του δώρου από τη «Ζήτα-Μι» στο καφέ κουτάκι που μετέφερε ο καλός της από το ταξίδι του στη Θεσσαλονίκη του ΄70.

«Δεν ξέρω, ίσως... Ζήτα μου ό,τι θες», απάντησε εκείνος και η παράφραση των αρχικών έγινε τραγούδι...

Γέννημα του Παύλου και της Μίνας Ζάννα (αν και το «Ζήτα-Μι» του τίτλου αφορά στους πρώτους ιδιοκτήτες του Παύλο Ζάννα και Α. Μαυροκορδάτο, που πωλούσαν γραφομηχανές Ολιβέτι και δισκους κλασικής και τζαζ μουσικής), η «Ζήτα-Μι» άνοιξε στα τέλη του 1955 στον ισόγειο χώρο της οδού Αριστοτέλους 3. Τον σχεδιασμό της πινακίδας ανέλαβε και υλοποίησε ο ζωγράφος- καθηγητής Νίκος Σαχίνης, ενώ τη διαρρύθμιση επιμελήθηκε ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης Μίμης Φατούρος. Η σύζυγός του, εκ των ιδρυτών, πιανίστρια Μίνα Ζάννα προσέθεσε στο κατάστημα είδη λαϊκής τέχνης και κεραμικά.

Το 1968 ο Παύλος Ζάννας φυλακίστηκε απο τη χούντα (με τη Δίκη των Εξι). Ακολούθησε η συνεργασία της Μίνας Ζάννα με τις αδελφές Μάρω Λάγια και Κατερίνα Καμάρα από το 1970. Ως το τέλος της χούντας η γκαλερί γίνεται στέκι αντιστασιακών εικαστικών, λογοτεχνών, φιλότεχνων και το απέναντι πεζοδρόμιο της Αριστοτέλους στέκι της... Ασφάλειας.

Τότε εκθέτουν έργα τους οι Σπύρος Βασιλείου, Λουκάς Βενετούλιας, Νίκος Σαχίνης, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χρήστος Λεφάκης, Παναγιώτης Τέτσης, Παύλος Βασιλειάδης, Αλέξανδρος Ισαρης, Αλέξης Ακριθάκης. Επίσης οι Μανώλης Αναγνωστάκης και Κλείτος Κύρου (1972 - ζωγραφική και κολάζ).

Η γκαλερί προτείνει καλλιτέχνες και ρεύματα, σοκάρει και ουσιαστικά «συστήνει» τη σύγχρονη τέχνη στην πόλη. «Τo Ζ-Μ ήταν γέννημα των καιρών. Οι δεκαετίες του ΄60 και ΄70 είναι εποχές των κινημάτων, του φεμμινισμού, του πρωτοποριακού. Αυτό που μένει, το λεγόμενο "κέρδος"- είναι αυτή η αίσθηση ελευθερίας που βιώσαμε όλοι μας, αυτές οι αναπνοές στην κλειστή πόλη της Θεσσαλονίκης» λέει η Κατερίνα Καμάρα.

Από το πατάρι της Αριστοτέλους περνούν ονόματα και ιδέες: ο Λουί Αραγκόν και ο Πιέρ Ρεστανί. Ο Αλέξανδρος Ιόλας. Η «Ζήτα-Μι» γίνεται το «κουκούλι» στο οποίο γεννιέται το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Το 1993 κλείνει το ισόγειο της Αριστοτέλους και μεταφέρεται στην οδό Προξένου Κορομηλά (στον αριθμό 1). Ο δρόμος γεμίζει με νεραντζιές και η γκαλερί συνεχίζει...

«Τρεις γενιές θα μπορούσαν πράγματι να πουν: "Ναι, ήμασταν όλοι εδώ". Κι αυτό το γεγονός θέλουμε να το ζήσουμε όλοι μαζί. Να κλείσουμε όλοι μαζί τη "Ζήτα-Μι" που αγαπήσαμε, να κλείσει ο κύκλος όπως άρχισε. Με μια ιδέα. Αδεια από αντικείμενα, αλλά γεμάτη από τους ανθρώπους που τη στήριξαν» σημειώνουν στη δισέλιδη αποχαιρετιστήρια επιστολή τους οι αδελφές Μάρω Λάγια και Κατερίνα Καμάρα καλώντας το κοινό και κυρίως τους καλλιτέχνες σε μια μεγάλη γιορτή.


Ζωγραφική πρόσκληση

Στις 20 Μαίου ένα τεράστιο πανί κάμποτο θα «τρέξει» στους τοίχους (ισόγειο, υπόγειο, πατάρι) της γκαλερί «Ζήτα-Μι» στην οδό Προξένου Κορομηλά και όσοι-εν ζωή και εν διαθέσει- από τους καλλιτέχνες που στα 55 χρόνια της πορείας του συμμετείχαν, προσέλθουν, θα ζωγραφίσουν πάνω του. Το πανό που θα προκύψει θα δωρηθεί στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Έτσι σαν μια πρόταση μεταφυσικής συνέχειας...