Διακοπές με τον Αλέξανδρο Ιόλα This entry was posted on Αυγούστου 27, 2012, in Book Reviews and tagged Αλέξανδρος Ιόλας, Νίκος Σταθούλης. Bookmark the permalink. Γράψτε ένα σχόλιο Η βιογραφία του Αλέξανδρου Ιόλα εκδόθηκε μόλις φέτος, 25 χρόνια από το θάνατό του (!), ακριβώς όπως ο ίδιος το είχε ζητήσει από το βιογράφο του, Νίκο Σταθούλη. Οι προσδοκίες για το βιβλίο ξεκινούν ήδη από εκεί. Τόσα χρόνια μετά το θάνατό του, περιμένει κανείς να αποκαλύψει ο βιογράφος του τουλάχιστον σημεία και τέρατα. Ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψην του το πώς έγινε η “πτώση” του Ιόλα. Για να μη σε κρατώ σε αγωνία, σημεία και τέρατα με την έννοια των μεγάλων αποκαλύψεων δεν υπάρχουν, αλλά όταν το υλικό που έχει κανείς στα χέρια του είναι τόσο εκρηκτικό, μόνο αδιάφορο δεν μπορεί να είναι αυτό το βιβλίο. Χρήματα, δόξα, ταλέντο, εκκεντρικότητες, σκάνδαλα- όλα τα στοιχεία που διασφαλίζουν ένα άκρως ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Γόνος πλούσιας οικογένειας της Αλεξάνδρειας, ο Ιόλας σύντομα αναδείχθηκε σε κορυφαίο χορευτή. Στη συνέχεια στράφηκε στο χώρο της τέχνης ως έμπορος και συλλέκτης και κατέκτησε το παγκόσμιο στερέωμα (είδες τι απλό που ακούγεται;) Ο Νίκος Σταθούλης βρέθηκε σε νεαρή ηλικία κοντά του με αφορμή μια συνέντευξη. Και από εκείνη τη συνάντηση ο Ιόλας αποφάσισε ότι θα τον έχει δίπλα του ως βιογράφο. Στη διάρκεια αυτών των 4 ετών που έληξαν με το θάνατο του Ιόλα, συνέβησαν συνταρακτικά γεγονότα: η μεγάλη έκθεση Palazzo Stelline του Andy Warhol, τα σκάνδαλα της αρχαιοκαπηλίας και η παρακμή του Ιόλα. Μέσα από το βιβλίο, αντιλαμβάνεται κανείς γρήγορα ότι η ματιά δεν είναι ενός αποστασιοποιημένο βιογράφου αλλά ενός γοητευμένου αγοριού (ο οποιοσδήποτε θα ήταν) δίπλα σε έναν πανίσχυρο, εκκεντρικό και καλλιεργημένο μαικήνα της τέχνης. Η αίσθηση που μου έδωσε το βιβλίο είναι ότι πρόκειται περισσότερο για μια προσπάθεια του Σταθούλη να αποκαταστήσει την υστεροφημία του Ιόλα έστω και 25 χρόνια μετά και όχι τόσο να ρίξει φως στη ζωή του Ιόλα που να εξηγεί το πώς αυτός ο άνθρωπος έγινε τελικά αυτός που έγινε, όπως μας έχουν συνηθίσει οι τυπικές βιογραφίες. Ο Σταθούλης επιλέγει να μην παρουσιάσει μία αποστασιοποιημένη εικόνα του Ιόλα, αλλά να γνωρίσουμε τον άνθρωπο Ιόλα σε τόπο και χρόνο μέσα από τα μάτια του συγγραφέα, έτσι όπως τον έζησε ο ίδιος. Και αν και μου έλειψε μια προσέγγιση που να με βοηθήσει να καταλάβω πώς αυτός ο μεγάλος άνδρας έγινε αυτός που ήταν τελικά, έχει ενδιαφέρον να “ζεις” καταστάσεις μαζί με τον Ιόλα μέσα από τις αφηγήσεις του Σταθούλη. Το βιβλίο ξεκινά πολύ δυναμικά με το πρώτο κεφάλαιο να είναι η πολύκροτη συνέντευξη του Ιόλα στην Όλγα Μπακομάρου που ήταν καταλυτική για το μέλλον του Ιόλα στην Ελλάδα. Έτσι αποκτά κανείς από την αρχή εικόνα για την εκρηκτική και προκλητική εικόνα του Ιόλα. Οι ενότητες που ακολουθούν και καλύπτουν τη ζωή του Ιόλα από τη ζωή του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ακόμη, τη λαμπερή ζωή του στη συνέχεια έως και το τέλος του, δε θεωρώ ότι είναι εξίσου πετυχημένες. Μπερδεύονται από θεματικές σε χρονολογικές και τούμπαλιν, αλλά δεν είναι τόσο αυτό το πρόβλημα, όσο ότι πολλές φορές αισθάνθηκα πως οι τίτλοι μάλλον με αποπροσανατόλιζαν σε σχέση με το περιεχόμενο. Παρόλα αυτά, είναι απολαυστικός ο τρόπος που ακούς τον Ιόλα να μιλά όχι μόνο για τα μεγάλα και σημαντικά γεγονότα της ζωής του, αλλά και για θεματικές όπως η τέχνη, η οικογένεια, οι συνεργάτες, η ζωή η ίδια. Και ξέσπασε το σκάνδαλο της αρχαιοκαπηλίας. Είναι γεγονός ότι ο παγκόσμιος Ιόλας, που πάντα επέστρεφε στην Ελλάδα και προσπαθούσε να συμβάλλει στην ανάδειξή της και των καλλιτεχνών της, που ήταν τόσο σημαντικός παράγοντας στην ιστορία της παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης, δέχτηκε ένα φοβερά βάναυσο πόλεμο από τα μέσα. Η σκληρότητα που αντιμετώπισε ίσως ήταν αποτέλεσμα της εκκεντρικής και προκλητικής του συμπεριφοράς που αν και στο παγκόσμιο στερέωμα ήταν γοητευτικό, στην Ελλάδα του ’80… όχι τόσο. Το βιβλίο παρουσιάζει, εκτός από μια πολύ ενδιαφέρουσα σειρά από φωτογραφικά ντοκουμέντα που παρουσιάζουν το διεθνή Ιόλα, το σκληρό πόλεμο των ελληνικών μέσων, ή καλύτερα το πώς τα μέσα κατακρεουργούν τον Ιόλα με αφορμή όχι μόνο την αρχαιοκαπηλία αλλά και με προεκτάσεις στην προσωπική του ζωή. Ένα καλό μάθημα για τη δύναμη των ΜΜΕ εκτός των άλλων. Επιστολή του Κώστα Γαβρά με την υπογραφή 400 διεθνών προσωπικοτήτων που απευθύνεται στη “συνείδηση των Ελλήνων” Τότε ήταν που ο Ιόλας άρχισε να καταβάλλεται από τον ιό του AIDS. Έτσι, τον ανέλαβε η αδερφή του Νίκη, με την οποία ο Ιόλας είχε μία ταραχώδη σχέση, και σύμφωνα με το Νίκο Σταθούλη τον απομόνωσε απόλυτα παρά τη θέλησή. Αυτό το γεγονός δεν ήταν μόνο καταστρεπτικό για τον Ιόλα, αλλά και επίπονο για το Σταθούλη καθώς δεν μπορούσε να κάνει κάτι για να τον βοηθήσει. Το βιβλίο κλείνει με ένα τελευταίο κεφάλαιο που μεταφέρει το θυμό και την πικρία που νιώθει ο βιογράφος για τον τρόπο που διαχειρίστηκε η Νίκη τον αδερφό της όταν αρρώστησε. Η ανακάλυψη του Warhol (!), η ανάδειξη τη ποπ-αρτ, ο Magritte, o Max Ernst, οι συναναστροφές του τόσο με τους σημαντικότερους ανθρώπους της διανόησης αλλά και με τους ισχυρότερους οικονομικά, η δωρέα που αποτέλεσε μαγιά για το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, οι 5 γκαλερί σε 5 ηπείρους που κάνουν το Larry Gagosian να μοιάζει σήμερα “γατάκι” μπροστά του… ναι, όλα αυτά που παρουσιάζονται στο βιβλίο, σε κάνουν στα αλήθεια να αναρωτιέσαι. Να αναρωτιέσαι πώς ένας τόσο σημαντικός άνθρωπος για τον παγκόσμιο κόσμο τέχνης, που έζησε, έδρασε στην Ελλάδα και πάντα επέστρεφε σε αυτήν, που δώρισε τμήματα συλλογών του σε Μουσεία, που προώθησε Έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό, μετά το θάνατό του έχει όχι μόνο ξεχαστεί, αλλά είναι μάλιστα σα να μην υπήρξε ποτέ. “Αλέξανδρος Ιόλας – η ζωή μου” από το Νίκο Σταθούλη, εκδόσεις Οδός Πανός – ΥΓ. Και αν αυτά σου τράβηξαν το ενδιαφέρον, εκτός από το βιβλίο, σου συστήνω και το ντοκιμαντέρ για τον Αλέξανδρο Ιόλα από την εκπομπή “Η Μηχανή του Χρόνου” που μπορείς να δεις εδώ