Μετά την περιήγησή μας στο ισόγειο των 715.00μ² επιστρέφουμε στην κεντρική είσοδο και αρχίζουμε να ανεβαίνουμε το ψηλοτάβανο κλιμακοστάσιο. Μπροστά από τα μάτια μας περνάνε εικόνες με τα έργα τέχνης και τις περίτεχνες απλίκες που υπήρχαν καθώς ακούμε τους ήχους από τη μαγνητική μουσική των έργων του Τάκη. Μετά από είκοσι σκαλοπάτια βρισκόμαστε στον όροφο, έκτασης 625,15μ². Στα αριστερά εντυπωσιαζόμαστε από το μεγάλο επιβλητικό χώρο. Το φως παίζει με τη σκιά κυνηγητό από τις περσίδες των ξεχαρβαλωμένων παραθύρων και τα κενά πια τελάρα. Στο βάθος του δωματίου μια εντυπωσιακή είσοδος που μέσω μερικών σκαλοπατιών οδηγεί σε έναν προθάλαμο με μεγάλη τζαμαρία που βγάζει στο βορινό εξώστη. Από αυτόν τον προθάλαμο μέσω μιας πόρτας βρισκόμαστε σε ένα από τα πολλά δωμάτια της βίλας. Εδώ βρίσκεται ένα μεγάλο λουτρό με τη χρυσή οροφή, που τώρα πια έχει ξεφτίσει, ακόμα και εδώ συναντούσες έργα ανεκτίμητης τέχνης, όπως μας πληροφορούν παλιές φωτογραφίες, που δυστυχώς έκαναν φτερά μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη. Επιστρέφοντας στον κύριο χώρο μπορούμε να περάσουμε στο δεύτερο υπνοδωμάτιο του ορόφου, μέσω ενός Χωλ που υπάρχει, διαθέτει και αυτό δικό του λουτρό. Από το Χωλ έχουμε πρόσβαση μέσω μιας κυκλικής σκάλας, στο δώμα με τους ηλιακούς συλλέκτες και μέσω μιας άλλης πόρτας στο δώμα/ εξώστη της τραπεζαρίας του ισογείου. Από εδώ η θέα του κτήματος είναι ανεπανάληπτη ακόμα και σήμερα. Στον όροφο υπάρχει και η περίφημη λευκή βιβλιοθήκη στο νότιο τμήμα του οικήματος.
Σήμερα κατεστραμμένη και εγκαταλελειμμένη στις ορέξεις των ανέμων. Μόνο οι λευκές κουρτίνες έχουν μείνει στη θέση τους καθώς και μερικά μικρά κομμάτια από το τραπέζι γλυπτό του Ιταλού γλύπτη Νοβέλο Φινότι. Το χαρακτηριστικό του δωματίου που στέγαζε την βιβλιοθήκη ήταν ότι είχε λευκό χρώμα, οι βιβλιοθήκες ήταν μαρμάρινες και τα βιβλία ήταν καλυμμένα από λευκό περιτύλιγμα. Ακόμα και η οροφή είχε γυαλιστερό υλικό ‘’για να καθρεφτίζει το λευκό’’ όπως έλεγε ο ίδιος ο Ιόλας. Από τα τέσσερα παράθυρα ο χώρος έχει θέα προς το βόρειο κήπο. Γυρνώντας στο μεγάλο δωμάτιο για να φτάσουμε στη σκάλα συναντάμε παντού κενά τελάρα που κάποτε φιλοξενούσαν πίνακες, έναν καναπέ που πιθανολογούμε να είναι αυτός από τη βιβλιοθήκη καθώς και γκράφιτι παντού.
Οι ορθομαρμαρώσεις έχουν αρχίσει να πέφτουν, εντύπωση μας κάνει ότι βρίσκουμε ακόμα μερικά αρχαία κομμάτια, μεγάλα για να μπορέσουν να μεταφερθούν εύκολα. Σε αυτόν τον χώρο ο Ιόλας είχε έργα του Τάκη, από τη σειρά ερωτικά και το περιβόητο γλυπτό ‘’Αγ. Σεβαστιανός’’ που τόσο είχε σκανδαλίσει, σε περίοπτη θέση. Ακόμα στο χώρο κυριαρχούσε η τεράστια κοίλη πλάκα που τη ζωντάνευε ένα ρομπότ με θορύβους επιστημονικής φαντασίας. Σε αυτόν το χώρο γινόντουσαν και πολλές συναντήσεις των επίσημων καλεσμένων. Τα εκθέματα συμπλήρωναν έργα της Νίκης ντε σεν φάλ του Μαγκρίτ, του Ματιάτσι και του Στίβενσον. Επιστρέφοντας στη σκάλα για να κατέβουμε στο ισόγειο βγαίνουμε στον εξώστη που είναι πάνω από το στέγαστρο εισόδου, εκεί υπήρχε ένα από τα σινιάλα του γλύπτη Τάκη καθώς και ένα από τα ερωτικά του.
Στο ισόγειο μέσω του μεγάλου διαδρόμου φτάνουμε στη μεγάλη αίθουσα και βγαίνουμε στον κήπο. Η βίλα είναι κτισμένη σε μορφή γάμα, έτσι δημιουργείται μια εσωτερική αυλή, μια αυλή με πανέμορφο πλακόστρωτο προστατευμένη από τα αδιάκριτα μάτια των περαστικών. Εδώ, ακόμα υπάρχουν τα δύο μαρμάρινα τραπέζια και οι αρχαίοι κίονες όπου φιλοξενούσαν αγάλματα αρχαίων θεών. Επιβλητική είναι η εικόνα του σπιτιού όπως το βλέπουμε σε όλη του τη διάσταση.
Το σπίτι διαθέτει μπαλκονόπορτες σε κάθε χώρο του ισογείου με πρόσβαση στους κήπους του σπιτιού και αντίστοιχα παράθυρα στους χώρους του ορόφου. Από αυτή την κεντρική αυλή όπου διοργανώνονταν πάρτι και συγκεντρώσεις κινούμαστε προς τον βορρά, μέσω ενός διαδρόμου που είναι σε επαφή με το εσωτερικό όριο του οικοπέδου με γειτονικό οικόπεδο. Περνάμε δίπλα από τα παράθυρα και την πόρτα της κουζίνας με τον χαρακτηριστικό φτερωτό δράκο και τις πέτρινες καμινάδες. Βρισκόμαστε στην πίσω αυλή του κτήματος, στα δεξιά μας έχουμε τη δεύτερη αυλόπορτα της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης, εδώ μάλλον ήταν η είσοδος των αυτοκινήτων.(Iolas 2009,138) Ο χαμηλός όγκος της κουζίνας στα βόρεια διαθέτει ένα περιστύλιο με τέσσερις κίονες που προστατεύουν την κουρ ανγλέ του υπογείου και από μια εξωτερική πέτρινη σκάλα ανεβαίνουμε στο δώμα του μονώροφου αυτού όγκου.
Στη διαδρομή μας προς τα δυτικά περπατάμε σε πλακόστρωτο, στα αριστερά μας έχουμε τις μπαλκονόπορτες του ισογείου και στα δεξιά μας έναν μεγάλο διάδρομο με μάρμαρο που καταλήγει σε καγκελόπορτα με περίτεχνες μεταλλικές πόρτες για την είσοδο των πεζών από την Χ. Σμύρνης.
Κατά μήκος του διαδρόμου συναντάμε μαρμάρινες πλάκες με ανάγλυφα σχέδια που παραδόξως βρίσκονται ακόμα στη θέση τους. Στα δυτικά, σε επαφή με την οδό Δημοκρατίας κινούμαστε προς το νότο μέσω ενός μικρού πλακόστρωτου και κήπου με ψηλά δέντρα. Ο διώροφος όγκος του σπιτιού είναι επιβλητικός από την οδό Δημοκρατίας. Φτάνοντας στα νότια ξεχωρίζει το μεγάλο παράθυρο με τις μαρμάρινες ράβδους σε μορφή ρόμβου που διοχετεύει φως στο κεντρικό κλιμακοστάσιο.
Η υγρασία είναι εμφανής σε αυτή τη πλευρά του σπιτιού, τα μεταλλικά πατζούρια έχουν χάσει το μπέζ χρώμα τους που αρχίζει να καλύπτεται από το χρώμα της σκουριάς. Μετά τη βόλτα μας περιμετρικά της βίλας φτάσαμε ξανά στην κεντρική είσοδο με τους περίτεχνους κίονες.
Η βίλα χαρακτηρίζεται από τη λιτότητα της αρχιτεκτονικής της μορφής. Απουσιάζουν πομπώδη διακοσμητικά στοιχεία. Οι όψεις της είναι από μπεζ σοβά και τα κουφώματα είναι μεταλλικά με περσίδες και περιμετρική μαρμάρινη φάσα. Στο στηθαίο του δώματος τρέχει περιμετρικά της βίλας λεπτομέρεια από χτυπητό μάρμαρο που σε μερικά σημεία συνδυάζεται με ολόκληρες μαρμάρινες πλάκες. Στο εσωτερικό της βίλας είναι επενδεδυμένοι όλοι οι χώροι με μάρμαρο εκτός από την κουζίνα που έχει επένδυση ξύλου. Τα μονοπάτια του κήπου είναι φτιαγμένα από πλάκες που σε πολλά σημεία έχουν ενσωματωθεί αρχαία κομμάτια. Οι μάντρες είναι από μασίφ σίδερο με περίτεχνα μοτίβα.
Στα δωμάτια της βίλας στεγαζόταν συλλογή 11.000 κομματιών. Έργα γνωστών καλλιτεχνών όπως του Α. Warhol, του Giorgio de Cirico, Μαξ Ερνστ, Καντίνσκι, Μιρό, Μαν Ρέι, Φοντάνα Τινγκελί, Ελεονόρ Φινί και των δικών μας Ακριθάκη, Τάκη, Τσόκλη, Τσαρούχη, Χατζικυριάκο Γκίκα και Πανιάρα. Η μοντέρνα τέχνη συνδυαζόταν τέλεια με τα αρχαία της κλασσικής περιόδου, με τα Βυζαντινά και τα Ρωμαϊκά της μεγάλης συλλογής με τις βυζαντινές εικόνες και τους βενετσιάνικους καθρέφτες. Η τέχνη ήταν παντού σε αυτό το σπίτι.
Σε όλη τη βόλτα στο μεγάλο κήπο συναντήσαμε αμέτρητα δέντρα και θάμνους. Έναν παράδεισο που αποτελείται από 27 μεγάλους ευκαλύπτους που ευωδιάζουν τον χώρο, 259 κυπαρίσσια, 22 πεύκα, 94 ελιές και 22 λεύκες. Δάφνες σε συνδυασμό με δενδρολίβανο, πυράκανθους, πουρνάρια, και πικροδάφνη συμπληρώνουν τη φύση στο κτήμα Ιόλα. Στους κήπους συναντήσαμε πολλά βάθρα που κάποτε φιλοξενούσαν αγάλματα μεγάλων καλλιτεχνών δημιουργώντας έτσι τον ‘’κήπο με τα αγάλματα’’. Όσοι θυμούνται τη σειρά της κρατικής τηλεόρασης της δεκαετίας του ΄80 μπορούν να φανταστούν το αίσθημα που δημιουργούσε ο κήπος. Τώρα πια άτακτα ερημένα απλά συνεισφέρουν στο αίσθημα θλίψης. Εδώ η φιλοσοφία του Πικιώνη βρήκε πρόσφορο έδαφος αφού ‘’η αρχιτεκτονική βγαίνει μέσα κατευθείαν από την γη’’ όπως λέει ο Ζίσιμος Λορεντζάτος.
Σιγά σιγά παίρνουμε το μονοπάτι για την κεντρική αυλόπορτα, πίσω μας αφήνουμε την βίλα λουσμένη στο φως να κρύβεται πίσω από τις φυλλωσιές. Η βαριά αυλόπορτα κλείνει για να αφήσει σε ησυχία το πολύπαθο κτήμα Ιόλα.
Ο μεγάλος συλλέκτης προόριζε το σπίτι αυτό για μουσείο μοντέρνας τέχνης. Ήθελε να το ετοιμάσει και να το δωρίσει στο Ελληνικό δημόσιο μαζί με τη μεγάλη συλλογή του. Είχε αρχίσει από τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 και έκανε παραγγελίες στους φίλους του καλλιτέχνες να φτιάξουν έργα ειδικά για την Ελλάδα, για το μελλοντικό της μουσείο. Το 1981 ήρθε σε επαφή με τον Ιάπωνα αρχιτέκτονα Ναμ Γιου Πέη για το θέμα του μουσείου. Δυστυχώς όμως σειρά δημοσιευμάτων από εφημερίδες της εποχής άρχισαν πόλεμο στον Α. Ιόλα κατηγορώντας τον για αρχαιοκάπηλο, πόρνο και ναρκομανή, την ίδια περίοδο βορά των κίτρινων φυλλάδων είχαν γίνει και ο Τσαρούχης όπως και ο Χατζηδάκης. Η διαπόμπευση ήταν μεγάλη με αποτέλεσμα να σταματήσουν τα έργα του μουσείου. Ο Ιόλας ήταν σχεδόν 80 χρονών και η υγεία του αρκετά επιβαρημένη, στις 8 Ιουνίου του 1987 ο Α. Ιόλας πεθαίνει σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης χτυπημένος από το σύνδρομο HIV. Η σωρός του αποτεφρώθηκε και η στάχτη του επέστρεψε στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε σε τάφο ευεργετών στο νεκροταφείο της Αγ. Παρασκευής. Η συλλογή από το σπίτι είχε αρχίσει να λεηλατείται. Φήμες μιλάνε ακόμα και για καμιόνια που έμπαιναν και έφευγαν γεμάτα. Όποιος έχει επισκεφτεί τη βίλα σήμερα μπορεί να διακρίνει τον βάναυσο τρόπο που έχουν αποκολληθεί πολλά έργα από τον χώρο τους. Η παρακμή της βίλας έχει αρχίσει, η καταστροφή της είναι συνεχής, γνωστοί και άγνωστοί ασελγούν πάνω της εδώ και πολλά χρόνια. Το 30% της συλλογής εκλάπη και το 70% το διαχειρίστηκαν οι νόμιμοι κληρονόμοι διοχετεύοντάς το σε ιδιωτικές συλλογές σε αντίθεση με την επιθυμία του Ιόλα που ήταν να μείνει στην Ελλάδα. Διακόσια έργα έχει κατασχέσει το Ελληνικό δημόσιο τα οποία είναι αποθηκευμένα σε αποθήκη του Πειραιά. Πολλές προσωπικότητες της τέχνης φώναζαν για το μέλλον της βίλας Ιόλα προσπαθώντας να ανοίξουν τα μάτια των αρμόδιων για να κάνουν κάτι.
Το 1996 η βίλα πουλήθηκε από τους κληρονόμους στον αρχιτέκτονα Σ. Γεωργίου, σχεδόν 10 χρόνια μετά τον θάνατο του Ιόλα. Μόλις το 1998 η βίλα χαρακτηρίστηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο και το 2000 η όλη έκταση κέντρο πολιτιστικών δραστηριοτήτων από το ΥΠΕΧΩΔΕ με τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου. Με αυτόν τον τρόπο ο ιδιοκτήτης δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί την ιδιοκτησία του. Το 2002 το υπουργείο πολιτισμού μίλησε για απαλλοτρίωση του κτήματος εντολή που ανακαλείται το 2004. Το 2007 επανέρχεται το υπουργείο πολιτισμού με νέα πρόταση απευθείας αγοράς από τον κ. Σ. Γεωργίου αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν καρποφορούν. Το τελευταίο επεισόδιο της μακραίωνης ιστορίας παίχτηκε στις 4 Νοεμβρίου του 2009 στο ΣτΕ με προσφυγή του ιδιοκτήτη για ανάκληση τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου το 2000. Διαπιστώνουμε ότι για μια ακόμα φορά βρισκόμαστε μπροστά σε μια κλασική ιστορία όπως τόσες άλλες που γνωρίζουμε.
Δεν ξέρω αν πρέπει να γίνει μουσείο η βίλα ή όχι. Αυτό που ξέρω είναι ότι αυτό το κτίριο έχει μια μεγάλη ιστορία, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του ιδιοκτήτη του. Από τους χώρους της έχουν περάσει μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης του 20ου αιώνα, της πολιτικής και γενικά της κοινωνίας. Το κτίριο ζούσε όσο ζούσε ο Ιόλας, ανέπνεε όσο είχε στα σπλάχνα του την μεγάλη συλλογή του. Χωρίς αυτά είναι ένα κουφάρι άδειο. Η βίλα Ιόλα είναι μια ιδέα, μια ιδέα που δυστυχώς δεν πρόλαβε να γίνει πράξη.
Του Μανώλη Οικονόμου
-Οι φωτογραφίες της τωρινής κατάστασης είναι του υπογράφοντα.
-Η αεροφωτογραφία είναι από το google earth
-Οι φωτογραφίες της προηγούμενης κατάστασης είναι από το βιβλίο Greek Style και
από το άρθρο του 1982 στο περιοδικό Vogue
-Τα σχέδια είναι του υπογράφοντα
(βασισμένα στα σχέδια της βίλας και σε επί τόπου επίσκεψη)
Βιβλιογραφία
-Βιογραφία Α. Ιόλα, του Ν. Σταθούλη, εκδ. Λιβάνη
-Καθημερινή 03/12/2000
-Καθημερινή 30/10/2009
-Ελευθεροτυπία 23/08/2009
-Έκθεση ‘’Αλέξανδρος Ιόλας 20 χρόνια μετά…..1987-2007’’
αίθουσας τέχνης Down Town Gallery, 2007
-Τέλος να ευχαριστήσω θερμά τον τωρινό ιδιοκτήτη του κτήματος, αρχιτέκτονα Σ. Γεωργίου
καθώς και τον κ. Δ. Ιωσιφίδη για την πολύτιμη βοήθεια που μου παρείχαν.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου