Ο χρόνος έχει σταματήσει στη τελευταία δεξίωση που δόθηκε στη βίλα της Αγ. Παρασκευής. Ήταν Μάιος του 1985 και η βίλα ήταν ανοικτή για τους προσκεκλημένους του μεγάλου συλλέκτη. Η αμύθητη συλλογή ήταν, αναμενόμενα, το κεντρικό θέμα των καλεσμένων που σε πηγαδάκια, σα σμήνη από μέλισσες, συζητούσαν στον κήπο. Ο πάντα κύριος οικοδεσπότης μοίραζε το χρόνο του ανάμεσα στους επίσημους καλεσμένους του….. Την εποχή εκείνη ορισμένες εφημερίδες είχαν αρχίσει ήδη τον πόλεμό τους ενάντια στον Α. Ιόλα. Δυστυχώς έμελε αυτή η τελευταία δεξίωση να είναι και το κύκνειο άσμα της περιβόητης βίλας.
Για τον Α. Ιόλα έχουν γραφτεί πολλά, για τη ζωή του, τους φίλους του, το πάθος του για την τέχνη. Αδιαμφισβήτητα ήταν μια προσωπικότητα εκκεντρική για τα δεδομένα της τότε εποχής. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1908 και σχεδόν αμέσως βρέθηκε στο περιβάλλον του Κ. Καβάφη. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Κουτσούδης. Το Α. Ιόλας τού το έδωσε η εγγονή του Ρούσβλετ, Θεοδώρα, που επρόκειτο να παντρευτούν. Το ανοικτό μυαλό και η επιθυμία του για επιτυχία τον οδήγησε στην Ελλάδα με τρείς συστατικές επιστολές στην τσέπη του. Τις είχε συντάξει ο Καβάφης για τρείς προσωπικότητες του πνεύματος στην Ελλάδα, το Σικελιανό, τον Παλαμά και το Μητρόπουλο. Ο Ιόλας καταλήγει να σπουδάσει μουσική , πιάνο και χορό και γίνεται μέλος σημαντικών χορευτικών ομάδων σε Βερολίνο και Παρίσι. Ένα ατύχημα που είχε, σε συνδυασμό με την αγάπη του για την τέχνη τον οδηγεί στην αλλαγή επαγγελματικού προσανατολισμού. Το σκίρτημα ήρθε το 1930 μετά από τυχαία επαφή που είχε με τον πίνακα του Giorgio de Chirico ‘’Μελαγχολία’’ σε βιτρίνα gallery στην οδό Marignan στο Παρίσι. Ήταν και η αρχή της μελλοντικής μεγάλης του συλλογής. Το 1940 (σε ηλικία 31 ετών) με την οικονομική βοήθεια της φίλης του Ελίζαμπεθ Άρντεν ανοίγει τη gallery ‘’ Hugo’’ στη Νέα Υόρκη η οποία το 1953 γίνεται δική του.
Ο Α. Ιόλας ανοίγει σειρά gallery δορυφόρων σε διάφορες πόλεις με το όνομα ‘’Alexander Iolas Gallery’’. Σύντομα καταλήγει να είναι από τους μεγαλύτερους πωλητές τέχνης, κλείνει συμβόλαια με νέους καλλιτέχνες και σύντομα τους κάνει παγκοσμίου φήμης. Ο γνωστός σε όλους μας Andy Warhol διοργανώνει την πρώτη του έκθεση στην gallery του Ιόλα. Έτσι αναπτύχθηκε και μια προσωπική σχέση η οποία κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής και των δύο. Μετά το θάνατο του Μαξ Έρνστ, του αγαπημένου του φίλου, ο Ιόλας έκλεισε όλες του τις gallery.
Τη δεκαετία του ΄60 (σε ηλικία 57 ετών) όντας βαθύπλουτος και κάτοχος μιας αμύθητης συλλογής έργων τέχνης αναζητεί τοποθεσία στην πολυαγαπημένη του Ελλάδα για να στεγάσει τη συλλογή του. Φίλοι του, στην αρχή τον κατευθύνουν στην περιοχή της Εξονής στη Γλυφάδα αλλά δεν μένει ικανοποιημένος. Σε μια τυχαία επίσκεψή στο Κοντόπευκο της Αγ. Παρασκευής ενθουσιάζεται από την τοποθεσία, που είναι ανάμεσα στην Πάρνηθα και τον Υμηττό και έτσι αγοράζει μια έκταση 25 στρεμμάτων.
Η περιοχή τότε δεν είχε αναπτυχθεί οικιστικά και υπήρχαν πολλά αμπέλια, η Αθήνα της δεκαετίας του ’60 ήταν όμορφη. Στη συνέχεια θα δωρίσει τρία στρέμματα στο δήμο Αγ. Παρασκευής για τη δημιουργία ‘’πλατείας της τέχνης’’ καθώς ήθελε τα παιδιά να μεγαλώνουν παίζοντας ανάμεσα σε έργα τέχνης. Από ότι ξέρουμε είχε κάνει και τις πρώτες παραγγελίες έργων σε γνωστούς καλλιτέχνες .
Πληθώρα άρθρων έχουν γραφτεί για τον Α. Ιόλα, λίγα όμως αναφέρονται στη βίλα σαν μεμονωμένο κτίσμα με αναφορές στα αρχιτεκτονικά της χαρακτηριστικά. Ξεκίνησε να κτίζεται στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Υπάρχει σύγχυση ως προς τον αρχιτέκτονα που τη σχεδίασε. Συχνά αναφέρεται ότι είναι ο Πικιώνης σε συνεργασία με τον Τσαρούχη. Ας δούμε τα στοιχεία που διαθέτουμε από την αρχή. Στη βιογραφία τού Α. Ιόλα, τού Ν. Σταθούλη γίνεται αναφορά στον Πικιώνη χωρίς όμως περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο αντικείμενο που διαπραγματευόταν. Η Αγνή Πικιώνη, κόρη του γνωστού αρχιτέκτονα, σε παλαιότερο άρθρο της Καθημερινής, είναι κατηγορηματική ότι ο πατέρας της είχε μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα στην ανέγερση της βίλας. Στη συνέχεια ο κ. Καλατζόπουλος, ο οποίος είχε ασχοληθεί με την διαμόρφωση του κήπου, μιλάει για τους αρχιτέκτονες Άρθουρ Σκέπερς και Μανώλη Καραντινό. Σε συζήτηση που είχα με τον τωρινό ιδιοκτήτη, ειπώθηκε ότι ο Πικιώνης είχε ασχοληθεί με το πλακόστρωτο του κήπου. Η αρχιτέκτων Βάλια Λεκτορίδου, υπεύθυνη του αρχιτεκτονικού φακέλου της βίλας Ιόλα αναφέρει ως αρχιτέκτονα τον Παύλο Καλαντζόπουλο ο οποίος ήταν μαθητής του Πικιώνη. Τέλος, μια ακόμα αναφορά του Ιόλα περιπλέκει τα στοιχεία. Στη βιογραφία του αναφέρει το όνομα του Μανώλη Καραντινού ότι έκανε τη διαμόρφωση του πρώτου ορόφου της βίλας. Μετά από τις παραπάνω αντικρουόμενες πληροφορίες που έχουμε, συμπεραίνουμε ότι η βίλα είναι έργο διαφορετικών αρχιτεκτόνων και επεκτάσεων σε διαφορετικές περιόδους.
Ας ξεκινήσουμε μια βόλτα στο κτήμα καθώς και στο εσωτερικό της βίλας. Πρώτη φορά που επισκέφτηκα τη βίλα Ιόλα ήταν το 2001, η βλάστηση ήταν πυκνή και το κτίσμα κλειστό, έτσι αρκέστηκα στην περιήγηση της αυλής και περιμετρικά του κτίσματος. Το δέος ήταν μεγάλο που βρισκόμουνα σε ένα χώρο που είχα διαβάσει και ακούσει τόσα πολλά. Ομολογώ ότι έφυγα απογοητευμένος που δεν κατάφερα να μπω και μέσα. Μετά από οκτώ χρόνια, το Δεκέμβριο του 2009 και μετά από επικοινωνία με τον τωρινό ιδιοκτήτη αρχιτέκτονα Σ. Γεωργίου κατάφερα να επισκεφτώ και εσωτερικά τη βίλα. Το κτήμα είναι καθαρισμένο (με μέριμνα του ιδιοκτήτη) και η βίλα πιο εμφανής από όλες τις πλευρές.
Το κτήμα Ιόλα, έκτασης 6,7 στρεμμάτων, βρίσκεται στο Ο.Τ. 278, στη διεύθυνση Δημοκρατίας 6-8 με όψεις στις οδούς Χρυσοστόμου Σμύρνης, Δημοκρατίας και Ομήρου. Η μεγαλύτερη όψη βρίσκεται επί της οδού Δημοκρατίας όπου είναι και η κύρια είσοδος. Μια επιβλητική, μεταλλική και περίτεχνη δίφυλλη πόρτα με τα αρχικά του ιδιοκτήτη στην κορυφή.
Ανοίγοντας η πόρτα αισθάνεσαι ότι γυρνάνε οι σελίδες του βιβλίου της ιστορίας πίσω.
Μπαίνοντας αμέσως ξετυλίγεται στα πόδια του επισκέπτη, σαν κόκκινο χαλί, το περίτεχνο πλακόστρωτο που αποδίδεται στον Πικιώνη.
Στα δεξιά μας υπάρχουν μικρά μονοπατάκια που χάνονται ανάμεσα στους ευκαλύπτους και τους θάμνους οδηγώντας σε ένα μικρό καθιστικό.
Εμείς ακολουθούμε το κύριο μονοπάτι με κατεύθυνση την κύρια είσοδο της βίλας. Ένα ψιλόβροχο έχει αρχίσει σαν να κλαίει ο ουρανός για τα παθήματα αυτού του χώρου, βαραίνοντας την ατμόσφαιρα. Μετά από αρκετά βήματα ξεπροβάλλει η πρώτη όψη του κτιρίου.
Η βίλα αποτελείται από δύο όγκους που ενώνονται με ένα μεγάλο δωμάτιο/ διάδρομο. Στο σύνολό της είναι 1.700μ², με προσανατολισμό στο βορρά και το νότο. Ο κύριος όγκος του κτίσματος είναι διώροφος. Όλο το κτίριο είναι κτισμένο περίπου 1.50 μέτρο πάνω από την επιφάνεια του του οικοπέδου, έτσι μια ράμπα οδηγεί στην είσοδο που υποδέχονταν τον επισκέπτη, οι περίτεχνοι κίονες με το λιοντάρι και τον κριό, που είχε φέρει ο Ιόλας από την Ραβέννα της Ιταλίας, στηρίζουν το προστατευτικό στέγαστρο της εισόδου.
Στην ακμή της η βίλα είχε μια κύρια δίφυλλη πόρτα του σπιτιού που ήταν φτιαγμένη από χρυσό και μπρούτζο από τον καλλιτέχνη Καρδαμάτη. Σήμερα είναι χτισμένη με τσιμεντόλιθους αφού η πόρτα έχει κλαπεί σε μια από τις πολλές ληστρικές επιδρομές. Μπαίνοντας στο εσωτερικό στα αριστερά μας έχουμε την κύρια σκάλα που οδηγεί στον όροφο. Είναι χώρος διώροφου ύψους που λούζεται στο φως από το μεγάλο φεγγίτη οροφής. Η μεγαλοπρέπεια, παρά τη σημερινή εγκατάλειψη έχει μείνει ανέπαφη. Η κουπαστή της σκάλας ήταν και αυτή ένα μοναδικό έργο τέχνης, της γλύπτριας Clande Lalanne, φυσικά σήμερα δεν είναι στη θέση της.
Όλοι οι χώροι του σπιτιού είναι επενδεδυμένοι με μάρμαρο Ραβέννας και Πεντέλης. Προχωρώντας βόρεια εκτίνονται μπροστά μας τρία διαδοχικά δωμάτια με συνεχόμενα ανοίγματα χωρίς πόρτες που στέγαζαν αμύθητους θησαυρούς τέχνης.
Το τρίτο και γωνιακό δωμάτιο στα βορειοδυτικά βυθίζεται τριάντα εκατοστά. Από φωτογραφίες τη δεκαετία 1973 – 1983 βλέπουμε τη διακόσμηση του από κόκκινες βελούδινες κουρτίνες με τις αντίστοιχες κόκκινες ταπετσαρίες στα έπιπλα, με εκθέματα αρχαίας τέχνης και μοντέρνους πίνακες. Σήμερα τη θέση τους την έχουν πάρει γκράφιτι, βρωμιά και άτακτα ερημένα κενά βάθρα.
Από το μονώροφο χώρο της τραπεζαρίας με ανατολική κατεύθυνση βρισκόμαστε στην κουζίνα, το μοναδικό ανεπιτήδευτο χώρο του σπιτιού που έχει ξύλινη επένδυση. Ο όγκος αυτός που περιλαμβάνει την κουζίνα διαθέτει ακόμα ένα λουτρό και ένα μεγάλο καθιστικό. Εκεί ο Ιόλας περνούσε τον περισσότερο χρόνο του, οργανώνοντας τις εκθέσεις στις gallery του σε όλον τον κόσμο. Η πόρτα και τα παράθυρα που βγάζουν στον κήπο φέρουν διακόσμηση από μεταλλικά κάγκελα με μορφή φτερωτού δράκου.
Από εκεί, μέσω μια εσωτερικής μικρής σκάλας βρισκόμαστε στο πατάρι με τα δυο υπνοδωμάτια και το ξεχωριστό λουτρό. Εδώ κατά πάσαν πιθανότητα ήταν και το δωμάτιο του ίδιου του Ιόλα.
Κινούμενοι νότια μέσω του μεγάλου διαδρόμου βρισκόμαστε στο χώρο με τις μαρμάρινες προθήκες και τις δύο εμφανείς κολώνες.
Εδώ, σε παλιά φωτογραφία διακρίνουμε το Δημήτρη Χόρν να θαυμάζει μέρος της συλλογής, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και το Δημήτρη Νιανιά να κάθονται γύρω από ένα τραπέζι μαζί με τον Ιόλα. Μια από τις πολλές φορές που στο σπίτι αυτό φιλοξενήθηκαν μεγάλες προσωπικότητες. Από εδώ και μέσω του διαδρόμου που αναφέραμε παραπάνω, κατευθυνόμαστε προς το δωμάτιο της γκαρνταρόμπας σε ένα ακόμα δωμάτιο καθώς και στο κύριο λουτρό του ισογείου που βρίσκεται στα νότια δίπλα στην κεντρική είσοδο.
Ανατολικά συναντάμε την τραπεζαρία με το περίτεχνο μαρμάρινο τραπέζι. Εδώ τη δεκαετία του ’70 και ΄80 υπήρχαν έργα της Μαρίνας Καρέλα και του Κώστα Πανιάρα. Το 2010 μόνο η τραπεζαρία είναι στη θέση της, στο υπόλοιπο δωμάτιο ο επισκέπτης συναντάει πεταμένες αφίσες χαρτιά και παλιά περιοδικά.
Ανάμεσα στα πεταμένα χαρτιά ένα παπούτσι, μάλλον του συλλέκτη, συμπληρώνει το σουρεαλιστικό σκηνικό. Δίπλα στην τραπεζαρία υπάρχει το γωνιακό δωμάτιο που είχε έργα του Andy Warhol και τις πολυθρόνες του Sebastian Matta από λευκό δέρμα αλόγου.
Γυρνώντας στο χώρο πριν την τραπεζαρία συναντάμε μια μικρή σκάλα που μας οδηγεί στο μεγάλο υπόγειο έκτασης 360μ².(Iolas 2009,039) Χώρος που παραπέμπει σε λαβύρινθο, πληροφορίες μιλάνε ότι εδώ στεγαζότανε η μεγάλη γκαρνταρόμπα του συλλέκτη, αμέτρητα κουστούμια, πουκάμισα και παπούτσια αναπαυόντουσαν εδώ όταν δεν βρίσκονταν σε κάποιο πάρτι στο Παρίσι ή την Ιταλία. Ακόμα στο υπόγειο αποθηκεύονταν και έργα τέχνης καλλιτεχνών. Το υπόγειο αερίζεται από δύο cour anglaise στα βόρεια και φωτίζεται από επιφάνειες με υαλότουβλα στα ανατολικά και στα βόρεια.
Σε όλο το σπίτι υπάρχουν χωνευτά φώτα στην πλάκα οροφής που φώτιζαν τα εκθέματα και τους χώρους. Οι χώροι θερμαίνονταν από σώματα τα οποία βρίσκονται τοποθετημένα μέσα στα δάπεδα. Είναι τοποθετημένα περιμετρικά των χώρων, κοντά στις μπαλκονόπορτες. Καλύπτονται από μαρμάρινο καπάκι με σχισμές. Είναι αξιοπρόσεκτο αν αναλογιστεί κανείς ότι σε κατοικία της δεκαετίας του ’60 συναντάει κανείς τέτοια εγκατάσταση.
Ακολουθεί η συνέχεια....
Του Μανώλη Οικονόμου
-Οι φωτογραφίες της τωρινής κατάστασης είναι του υπογράφοντα.
-Η αεροφωτογραφία είναι από το google earth
-Οι φωτογραφίες της προηγούμενης κατάστασης είναι από το βιβλίο Greek Style και
από το άρθρο του 1982 στο περιοδικό Vogue
-Τα σχέδια είναι του υπογράφοντα
(βασισμένα στα σχέδια της βίλας και σε επί τόπου επίσκεψη)
Βιβλιογραφία
-Βιογραφία Α. Ιόλα, του Ν. Σταθούλη, εκδ. Λιβάνη
-Καθημερινή 03/12/2000
-Καθημερινή 30/10/2009
-Ελευθεροτυπία 23/08/2009
-Έκθεση ‘’Αλέξανδρος Ιόλας 20 χρόνια μετά…..1987-2007’’
αίθουσας τέχνης Down Town Gallery, 2007
-Τέλος να ευχαριστήσω θερμά τον τωρινό ιδιοκτήτη του κτήματος, αρχιτέκτονα Σ. Γεωργίου
καθώς και τον κ. Δ. Ιωσιφίδη για την πολύτιμη βοήθεια που μου παρείχαν.
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου