Η "κατάρα του σκαθαριού Φαραώ" χτυπά τα φοινικόδεντρα

Το «σκαθάρι Φαραώ» ή το κόκκινο ρυγχωτό σκαθάρι των φοινίκων (Rhyncophorus ferrugineus), όπως είναι η επίσημη ονομασία του, είναι ένα έντομο που αναπτύσσεται στα φοινικόδεντρα και τα καταστρέφει ύπουλα και ταχύτατα.

Στην Ελλάδα ήρθε γύρω στο 2001, μέσω της εισαγωγής φοινικόδεντρων μεγάλου μεγέθους, από την Αίγυπτο, γι αυτό και του δόθηκε το προσωνύμιο «Φαραώ». Είναι μία πολύ σοβαρή και ύπουλη απειλή για τους φοίνικες της χώρας μας, σαν μια «κατάρα» που ήρθε από την Αίγυπτο και που κρατάει εδώ και αρκετά χρόνια, με καταστροφικά αποτελέσματα. Είναι πολύ ανθεκτικό και δεν εξοντώνεται με έναν κοινό ψεκασμό.

Γι’ αυτό και σε περιοχές που παρατηρήθηκε το καταστροφικό αυτό έντομο, αρχές και ιδιοκτήτες αναγκάστηκαν, σε πολλές περιπτώσεις, να κόψουν και να θάψουν ή να κάψουν τους φοίνικες που είχαν προσβληθεί, προκειμένου να περιορίσουν την εξάπλωσή του.

Μόλις ο φοίνικας προσβληθεί από το κόκκινο σκαθάρι, ξεραίνεται, έχοντας πρώτα μολύνει και τους γύρω του, χωρίς να φαίνεται στα αρχικά στάδια, η καταστροφική δράση του εντόμου.

Ο ρυγχοκάνθαρος, μοιάζει με τα κοινά σκαθάρια, έχει βυσσινοκαφέ χρώμα και το μήκος του φθάνει τα τρία εκατοστά. Γεννά από 50 έως και 500 αυγά μέσα σε τρύπες στον κορμό του φοίνικα. Τα αυγά εκκολάπτονται ταχύτατα και μέσα σε διάρκεια δύο με πέντε ημερών, βγαίνουν ως κάμπιες και τρέφονται από τα πάνω ακραία φυλλώματα και τον κορμό του φοίνικα.

Η ζημιά για το δέντρο ξεκινά από την κορυφή του. Τα φύλλα πέφτουν και στο τέλος ο φοίνικας ξεραίνεται, ενώ το σκαθάρι εξαπλώνεται ταχύτατα και σε γειτονικούς φοίνικες, αφού έχει τη δυνατότητα να πετάει σε αποστάσεις ακόμα και 20 χιλιομέτρων.

Πρόκειται για ένα έντομο που παρατηρήθηκε, για πρώτη φορά, σε μία φυτεία καφέ στην Κεϋλάνη. Στη συνέχεια το σκαθάρι εξαπλώθηκε σε περιοχές όπως: Ινδίες, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Αίγυπτο και Ισπανία, όπου προξένησε μεγάλες καταστροφές.

Τα πρώτα κρούσματα του κόκκινου σκαθαριού εμφανίστηκαν στην Κρήτη όπου έγιναν και οι μεγαλύτερες καταστροφές, στο περίφημο φοινικόδασος Βάι της Σητείας. Στη συνέχεια παρατηρήθηκε σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα, όπως στη Ρόδο, στο Λαύριο, τον Ωρωπό, την Ζάκυνθο, την Εύβοια, την Κεφαλονιά, την Αιτωλοακαρνανία, ακόμα και σε περιοχές της Αττικής, καθώς και στον Εθνικό κήπο.

Αντιμετώπιση: «Εντομοπαθογόνοι νηματώδεις και Ουσιαστικότεροι έλεγχοι»

Ένας συνήθης, αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα και σίγουρα πολύ επικίνδυνος τρόπος αντιμετώπισης του σκαθαριού, είναι ο ψεκασμός των προσβεβλημένων φοινίκων, από δηλητηριώδη φυτοφάρμακα.

«Το Imidacloprid είναι ένα από αυτά. Προκαλεί υπόθνησιγόνα συμπτώματα στις μέλισσες που επισκέπτονται τον φοίνικα. Στη συνέχεια αυτές οι μέλισσες, μεταφέρουν το χημικό στις κυψέλες τους, με αποτέλεσμα να βρίσκουμε το φυτοφάρμακο στο μέλι» επισημαίνει ο εντομολόγος, ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων, κ. Πάνος Πετράκης και συμπληρώνει: «Ούτε προληπτικά δεν θα έπρεπε να ραντίζουμε. Δεν υπάρχει προληπτικό ράντισμα, αφού τα φυτά δεν έχουν ανοσοποιητικό σύστημα. Το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να δημιουργήσουμε μία περιοχή αερίων. Έτσι, είναι βέβαιο ότι θα βλάψουμε το οικοσύστημα και τελικά τον εαυτό μας».

Μια ουσιαστική και οικολογική λύση είναι οι εντομοπαθογόνοι νηματώδεις. Είναι μικρά σκουληκάκια, με μήκος ενός χιλιοστού, ακίνδυνα για τον φοίνικα, που αναπτύσσονται τρώγοντας το σκαθάρι.

Ο κ. Πετράκης εξηγεί: «Μόλις παρατηρηθεί το σκαθάρι, τοποθετούνται πάνω στον κορμό. Με καλό καιρό και με λίγο πότισμα μπαίνουν μέσα στο φυτό και σκοτώνουν όλα τα έντομα. Αυτό βέβαια, πρέπει να γίνει έγκαιρα, πριν ο φοίνικας υποστεί ολοκληρωτική ζημιά, γιατί τότε η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη».

Ωστόσο, ο καλύτερος δυνατός τρόπος για να αντιμετωπιστεί το κόκκινο σκαθάρι και αντίστοιχα φαινόμενα, είναι η πρόληψη. «Το πολύ σοβαρό θέμα για τη χώρα μας, είναι ότι δεν γινόταν κατά το παρελθόν, κανένας ουσιαστικός έλεγχος, κατά την εισαγωγή φυτών από το εξωτερικό.

Οι υποδομές υπάρχουν και το νομοθετικό πλαίσιο ισχύει από το 1993, βάσει των οδηγιών της ΕΕ. Το αποτέλεσμα είναι να εισάγουμε ανεξέλεγκτα, προσβεβλημένα με διάφορες ασθένειες και παράσιτα φυτά». Επεσήμανε, δε, ότι «η δικαιολογία είναι ότι δεν πρέπει να παρεμποδίζεται το εμπόριο» και υπογράμμισε: «πρέπει να μπουν σαφείς όροι εισαγωγής».

Καταλήγοντας, ο κ. Πετράκης τόνισε: «τον τελευταίο χρόνο, είναι αλήθεια ότι έχουν ενταθεί οι έλεγχοι, ωστόσο χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι θέμα δημόσιας υγείας και όχι ελευθερίας της αγοράς».