Μια Ολυμπιαδα φτανει? Βαρκελωνη εναντιον Αθηνας, μερος 1ο

| Σωτηρης Γεωργανας|

Πως να δημιουργησετε μια πετυχημενη πολη

μετα απο πολλες συζητησεις με φιλους και μη, εχω καταληξει οτι παρουσιαζει εξαιρετικο ενδιαφερον μια συστηματικη παρουσιαση της Βαρκελωνης και μια συγκριση με την Αθηνα, σε μια σειρα αρθρων. Δεν προσπαθω να αποδειξω ποια πολη ειναι ομορφοτερη ή ποιος λαος πιο εξυπνος, ωραιος, δημιουργικος. Αυτο εξαρταται απο πολλους παραγοντες και ειναι εν τελει θεμα γουστου. Ενδιαφερομαι ομως να δειξω, σε απτα προβληματα και πρακτικα θεματα μιας μεσογειακης πολης, τι λυσεις υπαρχουν και εχουν δοκιμαστει. Δυστυχως τις περισσοτερες φορες θα φανει οτι η λυση της Αθηνας ειναι η αποτυχημενη/λανθασμενη. Αυτο δεν πρεπει να μας ανησυχει. Πρεπει να το βλεπουμε περισσοτερο σαν μια ευκαιρια. Αν η Αθηνα και κατ’επεκταση η Ελλαδα (ειναι ενα δυστυχες γεγονος οτι η Ελλαδα αστικα ειναι κακεκτυπο της Αθηνας) τα καταφερνει μια χαρα με τοσα λαθη, φανταστειτε ποσο μπορει να καλυτερευσει αν αρχισουμε να αποφευγουμε τα λαθη. Δεν χρειαζεται να ανακαλυψουμε τον τροχο απτην αρχη. Σε πολλα θεματα υπαρχουν ετοιμες, αξιοπιστες, παραγωγικοτατες λυσεις. Ετσι θα πρεπει να βλεπουμε αυτην την συγκριση σαν εναν οδηγο, τι μπορουμε να κανουμε αμεσα για την πολη μας.

Ας ξεκινησουμε με την γενικη εικονα των πολεων.

Ρυμοτομια

Η πολεοδομια, ρυμοτομια ειναι μια σημαντικη τεχνη που καταλαβαν οι ανθρωποι απο πολυ νωρις οτι ειναι απαραιτητη για την δημιουργια λειτουργικων πολεων. Ο Ιπποδαμος πριν πολλα χρονια προτεινε το συστημα των παραλληλων δρομων, ενα συστημα που φαινεται να ειναι το πιο βολικο για μια πολη με πολλα αυτοκινητα. Δυστυχως οι σημερινοι απογονοι του Ιπποδαμου δεν φαινεται να ειναι μεγαλοι οπαδοι της καλης ρυμοτομιας και σωστης χωροταξιας. Η Αθηνα σημερα ειναι πιθανοτατα απο τις πιο κακοσχεδιασμενες πολεις της Ευρωπης, καθως ουσιαστικα αποτελειται απο πολλα χωρια με στριμωγμενα κεντρα και αναρχη περιφερεια, με δρομους να σταματανε αποτομα πανω σε μαντρες, κεντρικους δρομους με μεταβλητο αριθμο λωριδων (γεγονος που διαπιστωμενα προκαλει χαος. Ειναι καλυτερα ενας δρομος να εχει πχ μονο τρεις λωριδες, παρα να αλλαζει απο 3 σε 4 σε 3 συνεχως οπως η Βασιλισσης Σοφιας ή η Πατησιων), πολυ μικρα οικοδομικα τετραγωνα, κακιστη χωροταξια (παλι μαλλον η τελευταια μεγαλη πολη της Ευρωπης που εχει βιομηχανιες και βιοτεχνιες μεσα στον αστικο ιστο!) κτλ

Απο την αλλη η Βαρκελωνη, χαρη στις πρωτοποριακες ιδεες Καταλανων αρχιτεκτονων στις αρχες του αιωνα, εχει ισως την καλυτερη χωροταξια στην Ευρωπη και ενα πληρως ιπποδαμειο ρυμοτομικο συστημα σε ολη την πολη εκτος του ιστορικου μεσαιωνικου (και πεζοδρομημενου) κεντρου. Μια φωτογραφια φτανει

Παρατηρειστε οτι τα οικοδομικα τετραγωνα ειναι πολυ μεγαλα, με μεγαλους ελευθερους χωρους στο κεντρο και χωριζονται με τουλαχιστον 3λωριδους δρομους και φαρδια πεζοδρομια!

Αντι να σχεδιαζουμε πολεις απο το μηδεν, απλα επεκτεινουμε το σχεδιο «πολης» των υπαρχοντων κακοποιημενων χωριων… Η Αθηνα εξαπλωνεται σαν τον καρκινο σε ολη την Αττικη και μυαλο δεν βαζουμε!

Τα μεγαλα λαθη στην Αθηνα εχουν γινει πριν πολλα χρονια δυστυχως και σαν ελαφρυντικο για τους σχεδιαστες ισχυει οτι η πολη αναγκαστηκε να απορροφησει μεγαλες μαζες ανθρωπων σε ελαχιστα χρονικα διαστηματα. Αλλα δεν φαινεται να εχουμε μαθει τιποτα ακομα. Τα Μεσογεια, ο τελευταιος ελευθερος χωρος της πολης, χτιζονται με τον ιδιο καταστροφικο τροπο. Αντι να σχεδιαζουμε πολεις απο το μηδεν, απλα επεκτεινουμε το σχεδιο «πολης» των υπαρχοντων κακοποιημενων χωριων. Αντι να φτιαχνουμε πρωτα υποδομες, δικτυα, σιδηροδρομους και δρομους και μετα να ερχονται οι κατοικοι, χτιζει ο καθενας το δικο του, συχνα αυθαιρετο, συχνοτερα κακογουστο σπιτι και μετα περιμενει ασφαλτοστρωση των δρομων. Μετα ξηλωνεται ο δρομος για να γινουν υπονομοι, μετα ξαναξηλωνεται για να ερθει η ΕΥΔΑΠ, μετα ματαξαναξηλωνεται για να ερθει το φυσικο αεριο, με αποτελεσμα ο δρομος να εχει περισσοτερα σαμαρακια απο επιπεδες επιφανειες! Απεριγραπτη σπαταλη και κακιστο αποτελεσμα! Μετα ερχεται ο δημος και βαζει καδους σκουπιδιων στα χειροτερα σημεια, μετα μπαινουν κολωνες φωτισμου στην μεση του πεζοδρομιου, διαφημιστικες πινακιδες εκει που δεν χωραει να περπατησει κανεις, ερχεται ο ΟΑΣΑ και βαζει τεραστιες στασεις λεωφορειου¹ σε πεζοδρομεια 60 εκατοστων κ.ο.κ. Εννοειται οι ελευθεροι χωροι και τα σωστα πεζοδρομια ποτε δεν φτανουν να γινουν οπως σχεδιαστηκαν, καθως η πολιτεια βρισκεται παντα προ τετελεσμενων (καταστροφικων) γεγονοτων… Η Αθηνα εξαπλωνεται σαν τον καρκινο σε ολη την Αττικη και μυαλο δεν βαζουμε!

Παραλια

Το κυριοτερο διακριτικο χαρακτηριστικο μιας μεσογειακης πολης ειναι η Μεσογειος! Η θαλασσα ανοιγει τους οριζοντες, δινει θέα, αναψυχη, διασκεδαση, αθλητισμο, μια ανασα και μια βουτια. Στο θεμα της παραλιας εχουμε την πρωτη και τραγικοτερη αποτυχια του Αθηναϊκου μοντελου. Η Αθηνα ειναι μια παραθαλασσια πολη αλλα δεν ειναι παραλιακη πολη, οι πολιτες ελαχιστα επικοινωνουν με την παραλια. Το πιο κοντινο παραλιακο μερος προς το κεντρο της Αθηνας ειναι το Φαληρο. Εχετε κανει ποτε μια βολτα προς τα κει? Πριν τους Ολυμπιακους η περιοχη αναμεσα στο Σταδιο Ειρηνης και Φιλιας και στο Δελτα Φαληρου, ηταν ενας απεραντος σκουπιδοτοπος. Μετα τους Ολυμπιακους εμειναν δυο αχρηστα γηπεδα και ενας απεραντος τσιμεντοτοπος. Δεν υπαρχει ουτε παραλια (η πιο κοντινη ειναι στον Αγιο Κοσμα?), ουτε καν χωρος διασκεδασης και αναψυχης. Γιατι για καποιον ανεξερευνητο λογο οι Αθηναιοι φαινεται να μην καταλαβαινουν οτι ενας δημοσιος χωρος πρεπει να τραβαει τους κατοικους. Νομιζουμε οτι προστασια ενος χωρου, σημαινει την πληρη απομακρυνση ολων των δραστηριοτητων, πραγμα που οδηγει σε μια αστικη ερημο! Αυτο ειναι κοινωνιολογικα² και οικονομικα εντελως λαθος.

Στην Βαρκελωνη αυτο το εχουν καταλαβει πολυ καλα. Πριν τους Ολυμπιακους η παραλια εμοιαζε πολυ με την προολυμπιακη Αθηνα. Μεγαλο ασχημο λιμανι και πιο περα σιδηροδρομοι, σκουπιδια, συνοικισμοι τσιγγανων, βρωμια και δυσωδια. Η πολη αποφασισε να υλοποιησει ενα τεραστιο προγραμμα αναβαθμισης της παραλιας.

Το κεντρο της Βαρκελωνης σημερα. Το κεντρο της πολης ειναι το τετραγωνο στην αριστερη ακρη της φωτογραφιας. Πηγαινοντας προς την θαλασσα βλεπετε πρωτα το λιμανι και μετα στον βραχιονα του την πρωτη παραλια.

Στο κεντρικοτερο σημειο της παραλιας, το λιμανι (σαν να λεμε Πειραιας) αφαιρεθηκαν ολα τα πλοια και μεταφερθηκαν σε νεο λιμανι. Κατασκευαστηκε ανταυτου μια τεραστια μαρινα με εστιατορια, ενυδρειο, κινηματογραφους, καταστηματα και εστιατορια φτιαχνοντας ετσι μια νεα πολη στην θεση του δυσοσμου λιμανιου.

Πιο περα (σαν να λεμε Μικρολιμανο προς Φαληρο) το τρενο και τα σκουπιδια αφαιρεθηκαν, δημιουργηθηκε μια ακομα μεγαλη Μαρινα και 4-5 μεγαλες θαυμασιες τεχνητες παραλιες. Δημιουργηθηκε νεα σταση του μετρο διπλα στην θαλασσα και καποιοι προσεγμενοι χωροι σταθμευσης αναμεσα σε δεντρα (οχι πολλοι! δεν θελουμε να γεμισει το μερος ΙΧ!). Ως εδω καλα θα μου πειτε, αυτα τα ξερουμε, σχεδον τα καναμε και μεις στο Φαληρο (αν εξαιρεσεις την παραλια και το μετρό). Οχι. Στην Βαρκελωνη οι παραλιες ειναι εντελως ανοιχτες στο κοινο, ακομα και το βραδυ (μαλιστα φωτιζονται). Δημιουργηθηκε ενας φαρδυς παραλιακος περιπατος, ουσιαστικα χωρις τσιμεντο χρησιμοποιωντας αμμο, πετρα, χωμα και δεντρα. Αναμεσα στην πολη και στην παραλια περνουσε μια παραλιακη λεωφορος. Υποβιβαστηκε κατω απο την επιφανεια του εδαφους για να ενωθει η πολη με την παραλια. Δημιουργηθηκαν δυο διδυμοι πυργοι σε σχεδια γνωστου αρχιτεκτονα (Frank Gehry) με ενα τεραστιο ξενοδοχειο με καζινο, μεγαλο κλαμπ και κτιρια γραφειων, διπλα στην παραλια! Σαν δειγμα του πως αξιοποιουν τους χωρους οι Καταλανοι, το Hotel Arts που εφτιαξαν ανηκει σημερα στα καλυτερα του κοσμου.

Σαν να μην εφτανε αυτο, στον παραλιακο περιπατο καθε 200 μετρα υπαρχουν καλαισθητες ξυλινες κατασκευες που στεγαζουν εστιατορια, και μεσα στην παραλια, στην αμμο εχουν δημιουργηθει παραλιακα μπαρ (μα καλα δεν εχουν ακουσει στην Βαρκελωνη για «προστασια του αιγιαλου»?). Προσοχη, δεν υπαρχει καμμια αυθαιρεσια. Ολα τα μπαρ και εστιατορια εχουν χτιστει με κοινα αρχιτεκτονικα προτυπα, με ελαφριες ομορφες κατασκευες και δινονται απο την πολη σε επιχειρηματιες. Ετσι η πολη δινει διεξοδο στην αναγκη των κατοικων για παραθαλασσια διασκεδαση, με οργανωμενο τροπο. Παραλληλα δινει ζωη τραβωντας κοσμο στην παραλια σχεδον 24 ωρες το 24ωρο για δουλεια και διασκεδαση, ετσι ωστε να μην ειναι μια σκοτεινη επικινδυνη περιοχη, αλλα ενα αναποσπαστο κομματι της πολης μερα-νυχτα.

Ακομα πιο εξυπνα, η υποβαθμισμενη περιοχη κοντα στην παραλια αναβαθμιστηκε με την δημιουργια του ομορφου Ολυμπιακου Χωριου, το οποιο και πωληθηκε αργοτερα σε υψηλες τιμες (αντι να χαριστει, για να εξαθλιωθει σαν εργατικες κατοικιες). Σημερα η περιοχη εχει ανακαινιστει πληρως απο ιδιωτικες εταιρειες, που εσπευσαν να εκμεταλλευτουν την αναβαθμιση και το ανοιγμα προς την θαλασσα για να προσφερουν καταπληκτικες κατοικιες με πισινες και κηπους, για τους Καταλανους και τους ολο και περισσοτερους Βορειοευρωπαιους μεταναστες της πολης.

Το πιο εξυπνο: η τεραστια αυτη επενδυση, αποσβεστηκε σε λιγα χρονια. Το Ολυμπιακο Χωριο και τα ξεονοδοχεια πωληθηκαν για σοβαροτατα ποσα. Και βεβαια προφανως ολες οι νεες επιχειρησεις, πληρωνουν φορους και ενοικια στην πολη. Ο τουρισμος στην Βαρκελωνη, χαρη σε ολα αυτα τα μετρα εκτοξευθηκε. Η Βαρκελωνη ειναι σαν να εχει καθε χρονο μια Ολυμπιαδα, τουριστικα.

Το κεντρο

Υπαρχει μια μερια του ιστορικου κεντρου της Βαρκελωνης, γνωστο ως Ραμπάλ, το οποιο παντα θεωρουταν υποβαθμισμενο, χαιδευτικά η Τσαϊναταουν της Βαρκελωνης, στην πραγματικοτητα ο Τριτος Κοσμος, γεματη βρωμια, φτηνα κακομοιρικα ερειπια πλημμυρισμενα με εξαθλιωμενους μεταναστες.

Στην Αθηνα υπαρχει μια αντιστοιχη περιοχη. Ειναι η περιοχη Ψυρρη-Μεταξουργειου-Μοναστηρακι. Τα τελευταια χρονια εχουν ερθει αρκετα μπαρ στην περιοχη και εχει ανεβει λιγο. Ομως ακομα κανεις δεν σκεφτεται την περιοχη ουτε για αστειο για κατοικια, τα σοκακια ειναι παμβρωμικα, τα πεζοδρομια ανυπαρκτα, η κυκλοφοριακη συμφορηση και τα κορναρισματα τα Σαββατοκυριακα απιστευτα και γενικα υπαρχει μια τριτοκοσμικη μυρωδια παζαριου στον αερα. Η απαντηση του δημου Αθηναιων ηταν να περιορισει τις αδειες λειτουργιας καταστηματων, με αποτελεσμα τα μπαρ να ειναι πιο βρωμικα, ανεξελεγκτα και υπερβολικα λιγα για να ανακαινισουν ολα τα νεοκλασικα της περιοχης (μια βολτα θα σας πεισει για το ποσα ερειπια παραμενουν). Και η απαντηση στην αυξανομενη κινηση στην περιοχη ηταν να γινει ο ομορφοτερος πεζοδρομος της Ελλαδας και ισως της Ευρωπης, η Δ.Αεροπαγιτου, ενας τεραστιος υπαιθριος χωρος σταθμευσης!! Και η Ερμου αντι για χωρος για περιπατο, εχει γινει ενα χαος που φοβασαι να διασχισεις και με αυτοκινητα καβαλημενα σε καθε τετραγωνικο εκατοστο πεζοδρομιου.

Η Ραμ-μπλα, η Ερμου της Βαρκελωνης. Αυστηρα περιορισμενη κινηση
αυτοκινητων και μεγαλος χωρος περιπατου στο κεντρο.

Το MACBA σφηνωμενο στην πιο κακοφημη γειτονια της πολης!

Στην Βαρκελωνη η πολη εκανε παλι μια παρεμβαση, με την ιδια πετυχημενη συνταγη που εχουμε περιγραψει. Πεζοδρομηθηκε βεβαια ολη η περιοχη, ομοιομορφα με ομορφες γερες γρανιτενιες πλακες (οχι οπως στην Αθηνα που η Αιολου εχει τρεις διαφορετικες πεζοδρομησεις σπασμενες καθε 2 μετρα!). Ολοκληρα οικοδομικα τετραγωνα εχουν απαλλοτριωθει σε φτηνες τιμες, λογω της εξαθλιωσης της περιοχης. Χτιστηκαν: Μουσεια Μοντερνας Τεχνης, Πολιτισμου, νεα ομορφα κτιρια του Πανεπιστημιου της Βαρκελωνης (το Καποδιστριακο στου ψυρρη? Ειστε τρελοι?). Ανακαινιστηκαν παλια κτιρια για να στεγασουν υπηρεσιες της πολης. Δοθηκαν αφθονες αδειες λειτουργιας καταστηματων. Αποτελεσμα? Μεσα σε 15 χρονια η περιοχη εχει αλλαξει μορφη, εχει γινει ισως το μεγαλυτερο εμπορικο κεντρο της Ευρωπης, την νυχτα ειναι θαυμασιο κεντρο διασκεδασης και οι νεοι Ευρωπαιοι εχουν κατακλυσει το μερος. Σημερα το ενοικιο για μια γκαρσονιερα 30 μ2 σε ανακαινισμενο κτιριο στο Ραμπάλ, ειναι 600 ευρω!

Τα προαστια

Θα πει κανεις, τιποτα δεν εχει παει στραβα στην Βαρκελωνη? Τα προαστια ισως. Στην κλασικη παραδοση των προηγουμενων δεκαετιων ολες οι ισπανικες πολεις (οπως και γαλλικες, αγγλικες, και πολλες ανατολικοευρωπαϊκες) αρχισαν να κατασκευαζουν προαστια σχεδιασμενα απο το μηδεν, με σωστες υποδομες, παρκα και δημοσιες υπηρεσιες. Το προβλημα ειναι οτι για λογους οικονομιας χωρου και υλικων, εφτιαξαν τεραστια «σοβιετικα» πανομοιοτυπα μεγαθηρια 15 οροφων το ενα διπλα στο αλλο. Το αισθητικο αποτελεσμα ειναι κακο και το κοινωνικο αποτελεσμα χειροτερο. Αυτες οι περιοχες, οπως τα banlieu του Παρισιου ή το Μπριξτον στο Λονδινο, συντομα γεμισαν εγκληματικοτητα και ανεργια.
Στην Βαρκελωνη υπαρχουν λιγες περιοχες που ειναι φτιαγμενες ετσι και δυστυχως ειναι οντως ασχημες. Προσφερουν συγχρονη, οικονομικη κατοικια σε πολλους κατοικους της εργατικης κυριως ταξης, αλλα προσφερουν και πονο στα ματια των ατυχων περαστικων.
Στην Αθηνα αντιθετα κυριαρχησε το μοντελο (ή ισως η ελλειψη χωροταξικου μοντελου) της οριζοντιας εξαπλωσης. Η Αθηνα οπως ειπαμε, εχει πιασει ολο το λεκανοπεδιο με μικρα τετραγωνα, στενα δρομακια και χαμηλα κτιρια. Αλλα τουλαχιστον εχει ανθρωπινα μεγεθη.
Κανεις μας εδω δεν ειναι αντιθετος στα ψηλα, εμβληματικα κτιρια. Αλλα με μέτρο και το κυριοτερο ομορφη ξεχωριστη αρχιτεκτονικη. Οχι εκατονταδες σοβιετικα Plattenbau (μονοκομματα κουτια) του 60 σε τεχνητες ασχημες γειτονιες.

Ενα σοβιετικου τυπου προαστιο της πολης

Αναπτυξιακη Φιλοσοφια: Οικονομικο και κοινωνικο συμφερον ειναι το ιδιο πραγμα

Το Φορουμ των Πολιτισμων

Στην Βαρκελωνη εχουν καταλαβει οτι καθε παρεμβαση πρεπει να οφελει και οικονομικα. Μονο ετσι μπορουν να βρεθουν τα τεραστια κεφαλαια που χρειαζεται η αστικη αναπλαση μιας πολης. Παιρνεις μια περιοχη, την αναπλαθεις και ρυμοτομεις σωστα, τοποθετεις μικτες χρησεις ποιοτικης διασκεδασης, ομορφης κατοικιας και αποδοτικης εργασιας και την αφηνεις στον ιδιωτικο τομεα. Οι Καταλανοι το εχουν μαθει καλα το μαθημα. Ειδαμε τις επεμβασεις τους στην παραλια και στο κεντρο πως ομορφαινουν την πολη, ανεβαζουν την αξια της γης, δινοντας χωρο στους ιδιωτες αποφευγοντας και την χρεοκοπια του κρατους. Η τεχνη της αναβαθμισης εχει εξελιχθει και οι σχεδιαστες της πολης εχουν εθιστει σε αυτην, δημιουργωντας αδιακοπα. Το 2004 εκαναν το λεγομενο Φορουμ Των Πολιτισμων σε μια ακομα σχετικα υποβαθμισμενη παραλιακη περιοχη, 5-6 χμ απο το κεντρο. Φτιαξανε τραμ, ενα εμπορικο κεντρο και ενα τεραστιο συνεδριακο κεντρο με πολλα ομορφα κτιρια με κηπους και πισινες. Εδωσαν πλουσιους οικοδομικους συντελεστες και φαρδεις δρομους. Ο ιδιωτικος τομεας πηρε κατευθειαν την σκυταλη, και σημερα κατασκευαζονται ομορφα 20οροφα κτιρια εξαιρετικων κατοικιων με τρομερη θεα, διπλα στην παραλια.

Ολοκληρη γειτονια δημιουργηθηκε χαρη στο φορουμ, με κατοικιες, εμπορικα κεντρα, ξενοδοχεια κτλ

Η Αθηνα δεν μπορει να αντιγραψει τα παντα. Για παραδειγμα δεν υπαρχουν αρκετα νεοκλασικα ή αλλα ενδιαφεροντα κτιρια πια στο κεντρο της³, ενω η Βαρκελωνη ηταν γεματη ομορφα παλια κτιρια και μοντερνιστικους αρχιτεκτονικους θησαυρους (Γκαουδί και αλλων) που περιμεναν μια ανακαινιση. Ομως πρεπει να καταλαβουμε οτι η αναβαθμιση μιας περιοχης περνα μεσα απο τους ιδιωτες. Πρεπει να γινονται βασικες δημοσιες υποδομες και μετα να δινουμε κινητρα σε κατοικους και επιχειρηματιες να επενδυουν, οχι να τους σπρωχνουμε στην παρανομια αφαιροντας αδειες λειτουργιας επειδη η περιοχη ειναι κορεσμενη! Ανταγωνισμος χρειαζεται, οχι προστασια μιας μιζερης μειονοτητας τυχερων ή παρανομων επιχειρηματιων, εις βαρος ολης της πολης! Και σιγουρα πρεπει να μαθουμε να αναδεικνυουμε τα καλα μας, να βλεπουμε ευκαιριες μεσα στις αδυναμιες μας. Εχουμε στενους δρομους με μικρα πεζοδρομια στο κεντρο? Πεζοδρομειστε τους ολους και καντε την πολη ελκυστικη για πεζους και εχθρικη στα ΙΧ! Εχουμε πολλη ζεστη? Καντε την πολη εναν κηπο με συντριβανια που μπορεις να εισαι ολη μερα στον δρομο! Μας αρεσει υπερβολικα η διασκεδαση και οχι η δουλεια? Καντε την Αθηνα τον χωρο διασκεδασης ολων των Ευρωπαιων! Ειναι υπερβολικα χαωδης και βρωμικη η πολη για να επιβαρυνεται με βαρια βιομηχανια? Καντε την κεντρο των υπηρεσιων, των ναυτιλιακων εταιρειων, της εκπαιδευσης⁴, φερτε ολες τις διαφημιστικες εταιρειες της Ευρωπης να γυριζουν διαφημισεις στον ανεξαντλητο ηλιο μας!

Συνεχιζεται

1. Στην Γερμανια, που οι δημοσιες συγκοινωνιες εχουν σοβαρο προβαδισμα, οι στασεις των λεωφορειων πολυ συχνα ειναι απλα μια πινακιδα. Γιατι σταση με στεγαστρο πληρους μεγεθους επιτρεπεται μονο αν χωραει στο πεζοδρομιο![πίσω]
2. βλεπε και Φρανσις Φουκουγιαμα The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order για το τραγικο λαθος να καταστρεφονται γειτονιες για να δημιουργουνται αψυχοι τεχνητοι χωροι που δεν τραβανε τον κοσμο.[πίσω]
3. Για λογους που εχουμε εξηγησει αλλου.[πίσω]
4. Αντιθετα για καποιον λογο το ελληνικο κρατος προσπαθει να διωχνει φοιτητες με καθε τροπο απο την Αθηνα προς την επαρχια και το εξωτερικο. Η Αθηνα με υπερτετραπλασιο πληθυσμο της Θεσσαλονικης, εχει περιπου τον ιδιο αριθμο φοιτητων σε δημοσια ΑΕΙ! Η Βαρκελωνη, με λιγο κατω απο 4 εκ. κατοικους εχει 3 αξιολογα δημοσια πανεπιστημια και ενα πολυτεχνειο. Και βεβαια εχει πολλα, καλα, ιδιωτικα AEI που μαζευουν φοιτητες απο ολον τον κοσμο, μεταξυ αλλων το πρωτοκλασατο IESE που συγκαταλεγεται στα 5 καλυτερα business schools παγκοσμιως…[πίσω]