Ανάσα για τους κατοίκους του Ιστορικού Κέντρου το τέλος της Ηχορύπανσης

1η Συνεδρίαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος για το Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας



Η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής στο πλαίσιο του κύκλου εργασίας «Ανασυγκρότηση των πόλεων» εξέτασε σε ειδική Συνεδρίαση το θέμα «Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας. Στη Συνεδρίαση συμμετείχαν ο Νομάρχης Αθηνών κ. Γ. Σγουρός, ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Ν. Κακλαμάνης, ο Πρόεδρος του ΟΡΣΑ κ. Γ. Πολύζος, η Πρόεδρος της ΕΑΧΑ ΑΕ κα Ν. Γαλάνη και οι εκπρόσωποι της Κίνησης για τη Διάσωση του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας κ. Α. Κωστίκας και κ. Π. Δούκας. Σε επόμενες Συνεδριάσεις θα προσκληθούν τα συναρμόδια Υπουργεία και η Υπερνομαρχία Αθηνών και θα προετοιμαστεί κείμενο προτάσεων που θα τεθεί υπόψη όλων των φορέων και θα παρακολουθείται ως προς την εφαρμογή του σε τακτική βάση.



Στην έναρξη της Συνεδρίασης ο Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος Κώστας Καρτάλης σημείωσε ότι «Η αναβάθμιση του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας δεν επιλύεται με επιχειρήσεις «σκούπα» αλλά μέσα από μια οργανωμένη και σε βάθος χρόνου παρέμβαση που θα αντιμετωπίζει πολεοδομικά, αρχιτεκτονικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Ουσιαστικά αυτό μεταφράζεται σε ένα «Κοινωνικό, Οικονομικό και Περιβαλλοντικό Ξενοκράτη». Αν και η εικόνα της Αθήνας αποτυπώνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλά μεγάλα αστικά κέντρα, στην περίπτωση του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα καθώς η υποβάθμιση που παρατηρείται, κυρίως από το 2004 και μετά, είναι ραγδαία και αφορά στον παραμελημένο κτιριακό ιστό, στη δραματική έλλειψη ελεύθερων χώρων, στα υψηλά επίπεδα αέριας ρύπανσης και ηχορύπανσης, στην επικράτηση του ιδιωτικού χώρου έναντι του δημόσιου, στην υπερβολική συγκέντρωση καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος («βιομηχανία διασκέδασης»), στην απομάκρυνση δημόσιων υπηρεσιών, στη μείωση της νόμιμης επιχειρηματικής δραστηριότητας και στην αύξηση του παρεμπορίου, στις αλλαγές χρήσεων γης που οδηγούν σε αισθητική και κοινωνική υποβάθμιση, στην αυξημένη συγκέντρωση μεταναστών χωρίς όμως τις αντίστοιχες υποδομές ή τα αναγκαία μέσα ενσωμάτωσης, στην αυξημένη παραβατικότητα, κ.α. Το περίπλοκο αυτό σκηνικό συμπληρώνεται και από τους κερδοσκόπους γης και ακινήτων που επενδύουν στην «υποβάθμιση» και εκμεταλλεύονται την πρόθεση των παλαιών κατοίκων να φύγουν από το Ιστορικό Κέντρο εκποιώντας σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές τις περιουσίες τους.. Είναι προφανές ότι δεν υποτιμώνται οι ενέργειες που έχουν δρομολογηθεί για την προστασία του Ιστορικού Κέντρου. Όμως τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα. Η ισχύς των παρεμβάσεων των εμπλεκόμενων φορέων είναι πολύ ασθενέστερη από την ένταση των προβλημάτων, ενώ όσο δεν προκύπτει συντονισμός μεταξύ των φορέων, οι ήδη περιορισμένες αρμοδιότητες αποδυναμώνονται ακόμη περισσότερο. Σε κάθε περίπτωση δεν χρειάζεται να ανακαλυφθεί η πυρίτιδα. Αρκεί να εξετασθεί τι έγινε με την Πλάκα αλλά και τι έκαναν άλλες πόλεις με συναφή προβλήματα.»



Ο Κ. Καρτάλης παρουσίασε επίσης στοιχεία που αποτυπώνουν ποσοτικά τις αλλαγές που έχουν σημειωθεί στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας:



1.Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2008), η Αθήνα είναι μαζί με το Αμβούργο και τη Μπρατισλάβα, οι ευρωπαϊκές πόλεις στις οποίες αναπτύσσονται με ανησυχητικό ρυθμό περιοχές - γκέτο με σημαντικά ποσοστά ανεργίας.



2.Τα ποσοστά κατοίκησης στο Ιστορικό Κέντρο αγγίζουν το μόλις 3-4%, ενώ η υπερσυγκέντρωση μεταναστών με νόμιμα ή μη έγγραφα γίνεται χωρίς να υπάρχουν οι αναγκαίες υποδομές με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται χιλιάδες άνθρωποι σε καθεστώς ημι-παρανομίας και να καθίστανται ευάλωτοι και αναλώσιμοι.



3. Σε ότι αφορά στις περιβαλλοντικές επιδόσεις , η Αθήνα κατατάσσεται 22η σε σύνολο των 30 πόλεων που περιλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Πράσινης Πόλης, με βαθμολογία 53,09 στα 100. Σε σύγκριση με άλλες πόλεις που βρίσκονται σε θερμά κλίματα, η Αθήνα βρίσκεται χαμηλότερα από τη Μαδρίτη, τη Ρώμη και τη Λισσαβόνα, αλλά υψηλότερα από την Κωνσταντινούπολη και το Βελιγράδι. Η γενική βαθμολογία της πόλης είναι χαμηλή, εξαιτίας της ποιότητας του αέρα, στα προβλήματα ως προς τη διαχείριση απορριμμάτων και τις χρήσεις γης καθώς και της έλλειψης ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων.



4.Η θερμοκρασία του αέρα στην πυκνά δομημένη αστική περιοχή του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας είναι υψηλότερη από αυτή της περιβάλλουσας περιοχής κατά 3-4 βαθμούς Κελσίου. Επιπρόσθετα έχουν αυξηθεί τα συνεχή διαστήματα με υψηλή θερμοκρασία και η συχνότητα των θερμών περιόδων (Σανταμούρης, 2009).



5. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (Public Issue, 2008), oι κάτοικοι των περιοχών του Ιστορικού Κέντρου αντιμετωπίζουν καθημερινά σύνθετα προβλήματα όπως η στάθμευση (84%), η παραβατικότητα/εγκληματικότητα (79%), η ατμοσφαιρική ρύπανση (69%), τα ναρκωτικά (64%), οι υποδομές (57%), ο θόρυβος (56%), η αστυνόμευση (54%), η κατάσταση των ελεύθερων χώρων (42%), τα απορρίμματα (42%) κτλ.



6. Αντίθετα με τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν με το ΠΔ «Περί καθορισμού χρήσεων γης και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης στην περιοχή Ψυρρή-Κέντρου (Ομόνοιας)», δεν καθορίσθηκαν ζώνες αμιγούς κατοικίας με αποτέλεσμα την αλλοίωση του αστικού ιστού. Eπισημαίνεται ότι το 1994 υπήρχαν έξη εστιατόρια και τέσσερα θέατρα, ενώ μόλις οκτώ χρόνια αργότερα υπήρχαν 107 καταστήματα εκ των οποίων τα 57 εστιατόρια και τα 15 μπαρ.



7. Η εξέλιξη που περιγράφεται στο σημείο #6 συνοδεύθηκε από τη μείωση της βιοτεχνικής δραστηριότητας. Από τις 1300 βιοτεχνίες που υπήρχαν μέχρι τις αρχές του 1990, έχουν παραμείνει οι 300. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο διάστημα από 1991-2001 η απασχόληση στη βιοτεχνία μειώνεται από 55.000 σε 37.000 εργαζομένους (δηλαδή κατά περίπου 30%). Αντίθετα η απασχόληση σε μπαρ και εστιατόρια αυξήθηκε από 27.000 σε 47.000 εργαζόμενους, δηλαδή κατά περίπου 90%. Η εξέλιξη αυτή μεταφράζεται πρακτικά σε ένα μάλλον βίαιο μετασχηματισμό της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας σε μία περισσότερο καταναλωτική και ψυχαγωγική κατεύθυνση. Με την εξαίρεση των γκαλερί και των θεάτρων, οι επιχειρήσεις που χωροθετούνται στο Ιστορικό Κέντρο αντλούν από την ταυτότητα του αστικού χώρου διαμορφώνοντας ένα νέο πρότυπο διασκέδασης («νέο-ταβέρνες»). Μαζί αναπτύσσεται και η βιομηχανία της νυκτερινής διασκέδασης με την εγκατάσταση πλήθους κέντρων που επιβαρύνουν το αστικό τοπίο, αποδυναμώνουν την κλίμακα της γειτονιάς και καταλαμβάνουν λόγω παρελκόμενων δραστηριοτήτων τους πολύτιμα τμήματα του δημόσιου χώρου (λ.χ. πεζοδρόμια).



8. Περισότερα από 500 κτήρια στο κέντρο της Αθήνας είναι εγκαταλελειμμένα. Στο Μεταξουργείο έχουν καταγραφεί 211 εγκαταλελειμμένα κτίρια και 110 στου Ψυρρή.



9. Οι δημόσιες Επενδύσεις για έργα ανάπλασης και ανάδειξης του Ιστορικού Κέντρου μέσω της ΕΑΧΑ ΑΕ περιορίσθηκαν σε 15 περίπου εκ. ευρώ συνολικά για το διάστημα 2004-2009 ενώ το προηγούμενο διάστημα (2000-2004) ανέρχονταν στα 120 εκ ευρώ.



10. Σύμφωνα με έρευνα της Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών (ΕΞΑ, 2009), καταγράφεται χαμηλή αξιολόγηση από τους αλλοδαπούς επισκέπτες στον παράγοντα 'value for money' σε ότι αφορά τη χρήση των ξενοδοχείων και την προσφορά όλων των υπολοίπων τομέων παροχής υπηρεσιών στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας.



11. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα της ΕΞΑ, χαμηλή είναι η αξιολόγηση και όλων των στοιχείων αστικής εξυπηρέτησης, χρήσης και αστικού εξοπλισμού της πόλης εκτός των ΜΜΜ. (από το καλύτερο προς το χειρότερο: αναψυχή-διασκέδαση, σήμανση - πληροφόρηση, πράσινο - πάρκα, ασφάλεια, κατάσταση πεζοδρομίων και πλατειών, δημόσια καθαριότητα, ατμοσφαιρική ρύπανση, ηχορύπανση).



12. Από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι το Νοέμβριο 2009, παρατηρείται μείωση της ζήτησης στον τουριστικό τομέα που σε αριθμούς μεταφράζεται σε 12% μείωση της πληρότητας (62.1%) και σε 8% μείωση των μέσων τιμών ανά δωμάτιο (Έρευνα ΕΞΑ, 2009).



13. Διαπιστώνεται σταδιακή αύξηση της διαθεσιμότητας εμπορικών χώρων στο Κέντρο (πρόκειται για χώρους που παραμένουν χωρίς μίσθωση). Ειδικότερα ο Δείκτης διαθεσιμότητας Εμπορικών Χώρων Αθήνας (2009) ανέρχεται σε 18,8% (Έρευνα ΕΣΑ, 2009), με τη διαθεσιμότητα να αγγίζει το 25% στα Εξάρχεια - Νεάπολη, το 5% στο Κολωνάκι, στο 16.4% στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους και στο 17% στο Ιστορικό Τρίγωνο.



14. Διαπιστώνεται σταδιακή απομάκρυνση παραδοσιακών ελληνικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα στον εμπορικό τομέα που περικλείεται από την Πλατεία Ομονοίας - Αγ. Κωνσταντίνου - Αχιλλέως - Κολοκυνθούς - Ευριπίδου - Αθηνάς - Πλατεία Ομονοίας, η παρουσία των αλλοδαπών επιχειρήσεων εκτιμάται ότι ξεπερνά το 30% της συνολικής εμπορικής δραστηριότητας με αυξητικές τάσεις οι οποίες ενισχύονται. Ειδικότερα στις αγορές στις οδούς Σοφοκλέους, Σωκράτους, Ευριπίδου, Κολοκυνθούς το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 40%.



15. Με βάση την ετήσια έρευνα του οίκου Cushman & Wakefield για το 2009 και για την ιεράρχηση των ευρωπαϊκών πόλεων με βάση τις επιδόσεις τους σε κρίσιμες παραμέτρους του επιχειρηματικού γίγνεσθαι, η Αθήνα καταλαμβάνει την τελευταία θέση τα τελευταία δύο χρόνια σε σύνολο 34 ευρωπαϊκών πόλεων.



Από την πλευρά του, ο Νομάρχης Αθηνών κ. Σγουρός τόνισε ότι αυτό που εμποδίζει την ανάπλαση του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας είναι από τη μια η έλλειψη πολιτικής βούλησης για συγκεκριμένες ενέργειες και από την άλλη οι δυσκίνητες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Υπογράμμισε ότι έχει καταθέσει πρόταση από το 2008 για τη σύσταση ειδικού διυπουργικού και αυτοδιοικητικού συντονιστικού οργάνου που θα επιβλέπει τη διαδικασία εφαρμογής όλων των ενεργειών αναβάθμισης του Ιστορικού Κέντρου και επέμεινε στην εφαρμογή ενός σχεδίου για την αποκατάσταση των εγκαταλελειμμένων κτιρίων και τον αυστηρό έλεγχο κτιρίων στα οποία έχουν εντοπισθεί σοβαρές υγειονομικές παραβάσεις.



Ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Ν. Κακλαμάνης τόνισε ότι ουσιαστικά λείπει το νομοθετικό πλαίσιο που θα δώσει ουσιαστικές αρμοδιότητες στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και κάλεσε τα μέλη της Επιτροπής Περιβάλλοντος να νομοθετήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση επικεντρώνοντας στα ζητήματα της μετανάστευσης, της δημόσιας υγείας, των χρήσεων γης και των αναγκαίων πολεοδομικών και χωροταξικών παρεμβάσεων. Ζήτησε την αλλαγή της πολεοδομικής νομοθεσίας ώστε να μην καθυστερούν οι πολεοδομικές μελέτες και παρουσίασε τις παρεμβάσεις του Δήμου Αθηναίων για την πεζοδρόμηση της οδού Αθηνάς και για την προστασία της Ακαδημίας Πλάτωνος.



Ο Πρόεδρος του ΟΡΣΑ κ. Πολύζος αφού ανέφερε ότι ένα συνολικό σχέδιο για την Αθήνα θα παρουσιαστεί στο νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο που θα είναι έτοιμο τον ερχόμενο Οκτώβριο, τόνισε ότι το μέλλον των πόλεων δεν βρίσκεται στις επεκτάσεις των αστικών περιοχών αλλά σε αυτό που ονόμασε «συνεκτική πόλη» και υπογράμμισε ότι πρέπει να στηριχθούν πολιτικές για την επιστροφή των κατοίκων στο κέντρο.



Η Πρόεδρος της ΕΑΧΑ κα Γαλάνη τόνισε ότι σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία, η ΕΑΧΑ θα προχωρήσει σε παρεμβάσεις στην Ακαδημία Πλάτωνος και θα επεκτείνει τη δράση της και προς τη Λεωφόρο Βασ. Όλγας. Υπογράμμισε ότι η ΕΑΧΑ ΑΕ έχει ήδη εκπονήσει μελέτες για περιοχές του Ιστορικού Κέντρου, οι οποίες όμως χρειάζονται την απαραίτητη επικαιροποίηση.



Τέλος οι εκπρόσωποι της Κίνησης Πολιτών αναφέρθηκαν στα πολεοδομικά προβλήματα του Κέντρου, στη μαζική συγκέντρωση μεταναστών, στην αυξημένη παραβατικότητα, στην απαξίωση των περιουσιών τους και στην τάση φυγής των κατοίκων και των επιχειρηματιών από το Κέντρο. Κατέθεσαν πλέγμα προτάσεων και ζήτησαν το συντονισμό των συναρμόδιων φορέων.