Μαρία Τσαντσάνογλου: «Το μουσείο είναι συλλογική δουλειά»
 |
- Πώς βρεθήκατε στο χώρο της τέχνης και στη συνέχεια στο ΚΜΣΤ;
- «Από πολύ νωρίς, όντας φοιτήτρια στη Φιλοσοφική, είχα αποφασίσει πως ήθελα να κάνω κάτι που να σχετίζεται με το μοντερνισμό. Τυχαία έπεσα πάνω στον κατάλογο της έκθεσης της Συλλογής Κωστάκη που είχε γίνει στο Γκούγκενχαϊμ το 1981 - ένας και μοναδικός κατάλογος, στο βιβλιοπωλείο Προμηθέας, στη Θεσσαλονίκη. Αν και δεν ήξερα τι ακριβώς ήταν, τον αγόρασα. Αυτό ήταν! Αμέσως με κέρδισε η ρωσική πρωτοπορία και πήγα στη Μόσχα για μεταπτυχιακές σπουδές. Από το 1985 ασχολούμαι επιστημονικά με το ρωσικό φουτουρισμό και τη ρωσική πρωτοπορία γενικά. Στη Ρωσία έζησα 14 χρόνια δουλεύοντας με κύριο αντικείμενο τη ρωσική τέχνη του 20ού αιώνα. Στη συνέχεια δούλεψα ως βοηθός επιμελήτρια της Άννας Καφέτση στην Εθνική Πινακοθήκη, για την πρώτη μεγάλη έκθεση της Συλλογής Κωστάκη στην Ελλάδα το 1995, το 1998 ορίστηκα μέλος της επιτροπής για την παραλαβή της Συλλογής Κωστάκη μετά την αγορά της από το ΥΠΠΟ, το 2002 άρχισα να δουλεύω στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης -Συλλογή Κωστάκη της Θεσσαλονίκης και το καλοκαίρι του 2006 ορίστηκα διευθύντρια.»
 | FOUND: Πύργος ραδιοφώνου Shabolovka (αρχιτέκτονας Vl. Shukhov, 1922, © R. Pare). |
- «Κοιτάξτε, για μένα ο ουσιαστικός ρόλος των μουσείων έχει να κάνει με το καλλιτεχνικό μέρος. Όσο αυτό δεν επηρεάζεται και όσο μπορώ ελεύθερα να οργανώσω τον εκθεσιακό και επιστημονικό προγραμματισμό του μουσείου, δηλαδή να έχω την καλλιτεχνική διεύθυνση, θεωρώ ότι δε θίγομαι. Άλλωστε, και με τον προηγούμενο νόμο, τις τελικές αποφάσεις τις έπαιρνε το δ.σ. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής υπέβαλλε τις προτάσεις του και το συμβούλιο αποφάσιζε αν και ποιες από αυτές θα υλοποιηθούν με βάση το ιδεολογικό πλαίσιο του μουσείου, πόσο εφικτή οικονομικά ήταν η υλοποίησή τους κλπ. Σήμερα τα δ.σ. των δύο μουσείων είναι άμισθα όργανα, επομένως το να επιφορτιστούν με το διοικητικό και οικονομικό έλεγχο συνεπάγεται περισσότερες ώρες δουλειάς. Αυτό, λοιπόν, πρέπει να το δει ο νομοθέτης - ενδεχομένως να κάνει έμμισθο το δ.σ.»
- Δε βλέπετε, δηλαδή, ενδεχόμενο κίνδυνο να υπεισέρχονται εξωκαλλιτεχνικοί παράγοντες στη λειτουργία των μουσείων, δεδομένου ότι οι άνθρωποι που απαρτίζουν τα δ.σ. συνήθως είναι από λίγο ως καθόλου σχετικοί με το αντικείμενο;
- «Είναι δύσκολο να απαντήσω γενικά, γιατί στο ΚΜΣΤ, στο οποίο περιορίζεται η δική μου εμπειρία, τα μέλη του δ.σ. είναι άνθρωποι του χώρου (καλλιτέχνες, συλλέκτες, γκαλερίστες) και μέχρι στιγμής δεν έχουν επέμβει για δικά τους ενδιαφέροντα στις δικές μου προτάσεις. Αντίθετα με έχουν στηρίξει. Στο μέλλον, με ένα άλλο δ.σ., κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί.»
- Στα μεγάλα μουσεία του εξωτερικού ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει τη δική του αυτοτέλεια;
- «Όχι, στα περισσότερα ο διευθυντής δεν έχει τέτοιου είδους υπερεξουσία, εισηγείται τις προτάσεις του στο δ.σ. ή στην επιτροπή εκθέσεων.»
 | FOUND: Εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας (αρχιτέκτονας E. Mendelson, 1925-37, © R. Pare). |
- «Η έκθεση "Απαγορευμένη Τέχνη" παρουσίαζε έργα που τα προηγούμενα χρόνια είχαν λογοκριθεί από διάφορους (κυρίως χαμηλόβαθμους) εκπροσώπους αρχών εξουσίας, με την ανυπόστατη για την ίδια την ουσία της καλλιτεχνικής δημιουργίας λογική να αποφευχθεί η πρόκληση του κοινού αισθήματος (έργα με έντονες σεξουαλικές, θρησκευτικές ή πολιτικές αιχμές). Η τέχνη πολύ συχνά στοχεύει στην πρόκληση του κοινού αισθήματος, οδηγώντας έτσι σε βαθιές και ριζικές αισθητικές ανατροπές που εκπαίδευσαν το βλέμμα και τη σκέψη. Η συγκεκριμένη έκθεση καλούσε σε διάλογο για τη λογοκρισία, ζητώντας να επικοινωνήσει μέσα από την απελευθέρωση των αναστολών. Μόνο και μόνο γι' αυτό δεν έπρεπε ούτε να λογοκριθεί ούτε να ασκηθούν διώξεις.»
- Έχουμε πολλά αρχαιολογικά μουσεία στην Ελλάδα, αλλά σύγχρονης τέχνης πρόσφατα αποκτήσαμε.
- «Σωστά, έχουμε μακρά παράδοση αρχαιολογικών μουσείων, τα οποία είναι απολύτως ενταγμένα στο Δημόσιο και δουλεύουν -με βάση το προσωπικό μεράκι των διευθυντών και του προσωπικού- λιγότερο ή περισσότερο δημοσιοϋπαλληλικά. Αυτό είναι πρόβλημα. Μουσεία σύγχρονου πολιτισμού η Ελλάδα απέκτησε πολύ πρόσφατα και δεν έχει τέτοια παράδοση. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχουμε αποκτήσει υποδομή σύγχρονου πολιτισμού - τολμώ, μάλιστα, να πω πιο πλούσια στη Θεσσαλονίκη απ' ό,τι στην Αθήνα (ΚΜΣΤ, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Μουσείο Φωτογραφίας, Μουσείο Κινηματογράφου, Τελλόγλειο). Η σύγχρονη τέχνη είναι επίκαιρη, επομένως ασκεί και κριτική και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε, να μην τη φοβηθούμε. Η καλλιτεχνική έκφραση σήμερα (performances, events, εγκαταστάσεις) αποτελεί σύνθεση πολλών τεχνών -της φωτογραφίας, της μουσικής, του θεάτρου, της ζωγραφικής, του κινηματογράφου μέσω των βίντεο- αλλά και επιστημών. Αλλά έχουμε καθυστερήσει και στη μουσειολογία, ως επιστήμη.»
- Επισκεπτόμενη πολλά -μεγάλα και μικρά- μουσεία του εξωτερικού, με εντυπωσιάζει πάντοτε η φιλικότητά τους. Γιατί δεν... αισθάνομαι το ίδιο και στην Ελλάδα (εκτός εξαιρέσεων, φυσικά);
- «Είναι καθαρά θέμα παιδείας πώς προσεγγίζει κάποιος ένα μουσείο, αλλά και πώς προσεγγίζει το ίδιο το μουσείο τον επισκέπτη του. Εμάς, στο ΚΜΣΤ, μας απασχολεί ιδιαίτερα πώς θα κάνουμε το μουσείο ένα χώρο διαδραστικό, εμπλουτίζοντας κάθε φορά τις εκθέσεις μας με εκδηλώσεις (εκπαιδευτικά προγράμματα, συνέδρια, πάρτι) που προκαλούν το ενδιαφέρον για μάθηση και ψυχαγωγία. Δυστυχώς, τα εκπαιδευτικά προγράμματα στην Ελλάδα σήμερα είναι τυποποιημένα... Το δικό μας πρόγραμμα "Το μουσείο πάει σχολείο" (κι όχι το... αντίθετο) πάει πολύ καλά και το επόμενο στάδιο είναι να διοργανώσουμε μικρές εκθέσεις μέσα στα ίδια τα σχολεία, ώστε, όταν έρθουν οι μαθητές στο μουσείο, να αισθανθούν ότι είναι ένας χώρος δικός τους.»
 | LOST: Τυπογραφείο στο Μπακού, Αζερμπαϊτζάν (αρχιτέκτονας S. Pen, 1932, φωτογράφος άγνωστος, © Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής Μόσχας). |
- «Ξέρω ότι το υπουργείο έχει στα σκαριά ένα πρόγραμμα για να φέρει τα σχολεία πιο κοντά στη σύγχρονη τέχνη - περιμένω με ενδιαφέρον να δω πώς θα λειτουργήσει και ίσως συνεργαστούμε σ' αυτό. Και κάτι άλλο. Μαζί με τη Σχολή Τυφλών και τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών έχουμε ξεκινήσει ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα μεταγραφής, κατά κάποιον τρόπο, των δισδιάστατων έργων ζωγραφικής σε τρισδιάστατα, για άτομα με προβλήματα όρασης και σε κάθε έκθεσή μας, από τώρα και στο εξής, θα έχουμε ένα παράρτημα για τυφλά άτομα.»
- Γιατί αυτό το... μίζερο ωράριο στα ελληνικά μουσεία;
- «Εγώ πιστεύω πως όλα τα μουσεία πρέπει να έχουν ενιαίο ωράριο, αυτό θα διευκόλυνε πάρα πολύ τα πράγματα. Νομίζω πως δεν ασχολήθηκε κανείς σοβαρά και συνολικά με αυτό το θέμα. Εμείς λειτουργούμε 7 μέρες την εβδομάδα, 10:00-22:00.»
- Οι φύλακες διαθέτουν, πιστεύετε, την απαιτούμενη επάρκεια; Κάποιοι δίνουν την εντύπωση πως δε γνωρίζουν σε ποια έκθεση κάνουν φύλαξη...
- «Ε, αυτό είναι προφανής αποτυχία του ίδιου του μουσείου. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ένα μουσείο διοργανώνει μια έκθεση και δεν είναι ενήμεροι οι πάντες. Όχι σε εξειδικευμένο βαθμό, αλλά οπωσδήποτε έτοιμοι να απαντήσουν σε κάποιες απλές ερωτήσεις των επισκεπτών ή να τους κατευθύνουν στον κατάλληλο άνθρωπο. Όλοι οι φύλακες πρέπει να παρακολουθούν ένα σεμινάριο πριν από κάθε έκθεση - τουλάχιστον εμείς αυτό το κάνουμε πάντοτε. Μπορούν -και πρέπει- να είναι ως ένα βαθμό και ξεναγοί.»
- Θα... μετακομίσετε σύντομα από τη Μονή Λαζαριστών;
- «Ελπίζω ότι μέσα στο 2009 θα προχωρήσει η προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την Υφανέτ, ώστε να αποκτήσουμε ένα χώρο αντάξιο της συλλογής μας, με δυνατότητες προβολής, αποθήκευσης, εργαστηρίων, βιβλιοθηκών, χώρων για τα παιδιά, πωλητηρίου, καφέ και όλων όσα σχεδιάζουμε! Η Μονή Λαζαριστών είναι συμπαθητικός χώρος, αλλά μακριά από το κέντρο και δεν είναι διαμορφωμένος έτσι ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει έργα σύγχρονης τέχνης. Αντί, όπως θα έπρεπε, να προσαρμόζουμε το χώρο στα έργα που θέλουμε να παρουσιάσουμε, είμαστε αναγκασμένοι να προσαρμόζουμε τα έργα στο συγκεκριμένο χώρο!»
- Πόσο εύκολο είναι για έναν καλλιτέχνη να εκθέσει τη δουλειά του σε ένα μουσείο;
- «Η επιλογή των καλλιτεχνών για μια έκθεση γίνεται από τους επιμελητές, που την προτείνουν στον καλλιτεχνικό διευθυντή κι εκείνος αποφασίζει αν θα την εισηγηθεί στο δ.σ. Κάθε μουσείο έχει ένα εννοιολογικό πλαίσιο και μέσα σ' αυτό εντάσσεται και η επιλογή των εκθέσεων και των καλλιτεχνών.»
- Με τα πλαστά έργα τέχνης, τι γίνεται;
- «Πολύ λυπηρό θέμα. Εμείς στο ΚΜΣΤ, έχοντας αυτή την πολύ σημαντική στο είδος της και με μεγάλη οικονομική αξία συλλογή, το αντιμετωπίζουμε συχνά, γιατί προσελκύει και πολλούς πλαστογράφους. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά πλαστά έργα ρωσικής πρωτοπορίας στον κόσμο, ευτυχώς όμως οι σοβαρές γκαλερί και οι οίκοι δημοπρασιών το έχουν αντιληφθεί και ζητούν πλέον πάρα πολλά πιστοποιητικά. Με δεδομένη τη γνησιότητα των έργων της Συλλογής Κωστάκη (αφού τα αγόραζε από τους ίδιους τους καλλιτέχνες και τους συγγενείς τους σε μια εποχή που κανένας δεν ενδιαφερόταν γι' αυτά), αλλά και με τη βοήθεια νέων διαγνωστικών τεχνολογιών, σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε μια τράπεζα πληροφοριών, όπου όποιος ενδιαφέρεται, θα έχει τη δυνατότητα να διαπιστώσει κατά πόσο ένα έργο αυτής της περιόδου είναι γνήσιο ή όχι.»
 | VANGUARD ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΩΣΤΑΚΗ: Σχέδιο για το πρώτο σοβιετικό θέατρο στο Όρενμπουργκ (Ι. Κουντριασόφ, 1920, τέμπερα, μελάνι και μολύβι σε χαρτί, 21,2x53,4 εκ., © ΥΠΠΟ, ΚΜΣΤ-Συλλογή Κωστάκη). |
Η έκθεση «Lost Vanguard Found: Σύνθεση αρχιτεκτονικής και τέχνης στη Ρωσία (1915-1935)» παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, την ιστορία και την πρόσληψη του ρωσικού αρχιτεκτονικού κονστρουκτιβισμού, αλλά και τη σχέση ζωγραφικής-αρχιτεκτονικής μέσα από μια νέα εικαστική αισθητική, που έχει στόχο την εφαρμογή της στην αρχιτεκτονική. Έτσι, τα σχέδια των καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας εντάσσονται οργανικά στο φυσικό αστικό τοπίο.
Επιμέλεια έκθεσης: Μαρία Τσαντσάνογλου, σε συνεργασία με τους David Sarkisyan (διευθυντή του Κρατικού Μουσείου Αρχιτεκτονικής της Μόσχας) και Ηρακλή Παπαϊωάννου (επιμελητή του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης)
Συνεργαζόμενοι φορείς: Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής Μόσχας και Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.
* ΚΜΣΤ, Μονή Λαζαριστών, ως τις 28 Σεπτεμβρίου 2008.
Συνέντευξη στην ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ - ekont@naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου