«Oι δημόσιες σχέσεις είναι το Α και το Ω» Ο 79χρονος Γιαννιώτης καλλιτέχνης, Σταύροs Μπαλτογιάννηs μιλά για τις δυο μεγάλες αγάπες του, τη ζωγραφική και τη συντήρηση Συνέντευξη στη Γιουλη Επτακοιλη «Γεννήθηκε ζωγράφος, δεν έγινε». Στον κατάλογο της έκθεσης ο Νίκος Κούνδουρος, περιγράφει με μεγάλη τρυφερότητα τον ζωγράφο Σταύρο Μπαλτογιάννη. Ο 79χρονος Γιαννιώτης καλλιτέχνης, μαθητής του Μόραλη στην ΑΣΚΤ, μέλος μιας σπουδαίας γενιάς καλλιτεχνών -Κεσσανλής, Τσόκλης, Κοντός, Κανιάρης- παρουσιάζει στο Μουσείο Μπενάκη πενήντα έργα του: μισόγυμνα κοριτσίστικα σώματα, μυστηριακά αιγαιοπελαγίτικα τοπία, έργα καμωμένα με την τεχνική της εγκαυστικής, της κηρόχυτης ζωγραφικής, παραδοσιακά μα και μοντέρνα. O ξεχωριστός ζωγράφος αλλά και άνθρωπος, μίλησε στην «Κ» για την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής αλλά και την άλλη του ιδιότητα για την οποία έγινε γνωστός σε όλα τα μεγάλα μουσεία του κόσμου: του συντηρητή έργων τέχνης που για δεκαετίες όργωνε την Ελλάδα διασώζοντας αριστουργήματα. – H έκθεσή σας έχει τίτλο «Χωρίς μοντέλο», στο έργο σας όμως, πρωταγωνιστεί η γυναίκα. – Πάντα μου έλεγαν: «Τυχερέ Μπαλτογιάννη, πού τα βρίσκεις όλα αυτά τα μοντέλα; Κρυφά από τη γυναίκα σου;». Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ζωγραφίσει ποτέ με μοντέλο. Ο ζωγράφος δεν έχει ανάγκη να αντιγράψει κάτι. – Η έκθεση αυτή είναι αντιπροσωπευτική της πορείας σας; – Καλύπτει σχεδόν όλη την πορεία μου, από τα πρώιμα έργα μέχρι τις τελευταίες μου δουλειές. Συνολικά πενήντα έργα. – Παρακολουθείτε στενά την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής τα τελευταία σαράντα χρόνια. Πώς τη βλέπετε; – Η γενιά μου έβγαλε πολύ καλούς ζωγράφους, και μερικοί απ’ αυτούς θα αντέξουν στο χρόνο. Ηταν μεγάλα ταλέντα. Σήμερα, όμως, δεν αρκεί να είναι κανείς μόνο ταλέντο. Οι δήμοσιες σχέσεις είναι το Α και το Ω. Επίσης, αν και υπάρχουν νέοι ικανοί και ελπιδοφόροι ζωγράφοι, είναι συνήθως εγκλωβισμένοι γύρω από έναν ιστορικό της τέχνης, ενώ μπορούσαν να πετύχουν κάτι παραπάνω. Να βγουν από τα σύνορα. – Mήπως γίνονται περισσότερες εκθέσεις απ’ όσες μπορεί να «αφομοιώσει» το κοινό; – Aυτό ξεκινάει από τις σχολές. Τότε ήμαστε περίπου εκατό παιδιά που δίναμε εξετάσεις και έπαιρναν μόνο εννέα. Σήμερα θα πάνε εκατοντάδες και θα επιλέξουν το ανάλογο ποσοστό. Ισως παλαιότερα η επιλογή να γινόταν πιο σωστά. Οι δάσκαλοι ήταν αυστηροί. Σήμερα στη σχολή μπαίνουν τα ταλέντα, αλλά μπαίνει και ένας αριθμός που δεν θα έπρεπε να ασχοληθεί με την τέχνη. Ο πολύς κόσμος όμως δεν μπορεί να το ξεχωρίσει αυτό. Μόνο οι ειδικοί. – Πού πρέπει να είναι στραμμένο το βλέμμα του ζωγράφου; – Στη Φύση. Ο δάσκαλος θα σου δώσει την τεχνική, τα μυστικά του χρώματος. Τα υπόλοιπα θα στα δώσει η Φύση. Και μετά τα Μουσεία. – Eχει υποχωρήσει η παραστατική ζωγραφική; – Νομίζω ότι επανέρχεται. O καλλιτέχνης πάντοτε θα βρίσκει τα εκφραστικά του μέσα, μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο. – Τι είναι μοντέρνο για σας; – Μοντέρνο είναι ό,τι ακολουθεί τη μόδα της εποχής. Το στοίχημα στη ζωγραφική όμως, είναι αυτό που λέμε «διαχρονικά μοντέρνο». Ενα έργο δηλαδή το οποίο να μπορεί να διαβάσει και να αισθανθεί ο νέος άνθρωπος ανά πάσα στιγμή. – Εκτός από τον ζωγράφο Σταύρο Μπαλτογιάννη, υπάρχει και ο συντηρητής. Τι έδωσε στη ζωγραφική σας η σπουδή πάνω στη συντήρηση; – Οταν αποφοίτησα από την ΑΣΚΤ, πήρα υποτροφία από το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών για να σπουδάσω στη Ρώμη πάνω στη συντήρηση. Στο πρώτο έτος σκεφτόμουν «τι θέλω τώρα εγώ να μπερδεύομαι με τα “παλιά”;». Με ενδιέφερε η ζωγραφική και μόνο. Είχαν πάρει και τα μυαλά μου αέρα... Το δεύτερο χρόνο, όμως, κατάλαβα ότι έχει ενδιαφέρον αυτή η ιστορία γιατί με έβαζε στα μυστικά της τέχνης. Οχι από το θεωρητικό αλλά από το πρακτικό μέρος. Μάθαινα το πώς κατασκευάζεται ένα έργο, ποιες είναι οι τεχνικές του. Ολοι οι ζωγράφοι δανειζόμαστε μια τεχνική και εκφραζόμαστε. Μόνο όταν την κατακτήσουμε εκφραζόμαστε ελεύθερα, χωρίς αναστολές. Εμένα με γοήτευσε η τεχνική της εγκαυστικής που δημιουργήθηκε στα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Aλλά δεν ήξερα τον τρόπο. Μέσα από διαβάσματα και έρευνα κατάφερα να την αποκρυπτογραφήσω. Περισσότερο, όμως, μέσα από το γεγονός ότι είχα στα χέρια μου τα ίδια τα έργα. Η συντήρηση λοιπόν, μου έδωσε την απόλυτη κατανόηση και κατάκτηση της τεχνικής στη ζωγραφική μου. – Οταν ως νέος σπουδαστής στον τομέα της συντήρησης στη Ρώμη ερχόσασταν σε επαφή με τους μεγάλους καλλιτέχνες, πώς νιώθατε; – Ελεγα τι κάνω εγώ εδώ, ανακατεύω χρώματα. Νιώθει κανείς να τα παρατήσει! – Ζωγραφίζατε πάντοτε παράλληλα με τη δουλειά σας ως συντηρητής; – Πάντα. Ακόμη και όταν σπούδαζα στη Ρώμη. Ημουν μοιρασμένος ανάμεσα στη ζωγραφική και στη συντήρηση. Και τώρα πια μπορώ να πω ότι ως συντηρητής κατάφερα και έσωσα μεγάλο μέρος από την κληρονομιά μας. Εχουν περάσει αριστουργήματα από τα χέρια μου. Μαζί με τον συνάδελφό μου Τάσο Μαργαριτώφ οργανώσαμε τη συντήρηση στην Ελλάδα. Αφήσαμε τα εργαστήρια και βγήκαμε στην επαρχία, ανεβήκαμε στις σκαλωσιές. Τα εγκαταλειμμένα βυζαντινά, οι ανασκαφές, όλα αυτά, έγιναν από μας. Στελεχώσαμε τις εφορείες αρχαιοτήτων, εκπαιδεύσαμε νέους συντηρητές. «Το είδε κι ο Μπαλτογιάννης» – Υποθέτω ότι έχετε μεγάλη εμπειρία από πλαστά έργα; – Ακόμη και σήμερα έχει μείνει η φράση «το είδε ο Μπαλτογιάννης». Ερχονται συνέχεια και τους λέω τη γνώμη μου. Βλέπω πολύ καλά έργα αλλά βλέπω και πληθώρα πλαστών, τα οποία είναι συμφορά για την ιστορία της τέχνης. Θα σας πω και μια ιστορία που αν και αστεία είναι τραγική. Πριν από μερικά χρόνια ήμουν με μία παρέα στο Μοναστηράκι και κάποιος απ’ την παρέα ήθελε να αγοράσει ένα έργο -το οποίο ήταν αντίγραφο, δεν ήταν το πρωτότυπο- από ένα παλαιοπωλείο. Η κυρία που είχε το παλαιοπωλείο για να τον πείσει να το αγοράσει, του είπε, παρουσία μου και χωρίς να με γνωρίζει φυσικά, «πάρτε το, το είδε και ο Σταύρος Μπαλτογιάννης. Μην έχετε καμιά αμφιβολία». Πολλοί με έχουν «χρησιμοποιήσει», λέγοντας «το είδε ο Μπαλτογιάννης», φαντάζομαι όμως, ότι ακόμη και αν πράγματι είχα δει κάποιο απ’ αυτά τα πλαστά έργα, κανείς δεν είπε στους υποψήφιους αγοραστές «τι είπε ο Μπαλτογιάννης». Δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσεις ένα πλαστό έργο.