Ο Μύθος του Ψυρρή

Ψυρρή

Πού είσαι καημένε φιλέλληνα \Βύρωνα\ να δεις την περιοχή του \Ψυρρή\ όπου έζησε τα νεανικά της χρόνια η αγαπημένη σου Τερέζα, για την οποία και έγραψες το περίφημο ποίημά σου \"Κόρη των Αθηνών"\... Μπάχαλο την κάνανε οι Νεοέλληνες. Δεν γκρέμισαν μόνο το πατρικό της σπίτι (αυτό είναι το λιγότερο, αν και θα έφριττες βέποντας πώς κατάντησαν την Αθήνα γενικά), αλλά γέμισαν όλη την περιοχή με μπαρ και μπουζουξίδικα, "χοροπηδάδικα" και "ορθάδικα". Είχαν "προλειάνει" βέβαια το έδαφος κάποια χρόνια μετά τον θάνατό σου στο ηρωικό Μεσολόγγι οι άγνωστοί σου φυσικά \Κουτσαβάκηδες\, οι \Τραμπούκοι\ και οι \Βλάμηδες\, οι \Μόρτες\. Άνθρωποι του κοινωνικού περιθωρίου, φτωχοί και άνεργοι, που έκαναν διάφορες δουλειές του ποδαριού (από κλακαδόροι στις προεκλογικές εκστρατείες, μέχρι και νεκροθάφτες σε περιόδους επιδημίας), σύχναζαν στην Πλατεία Ηρώων και συνεχώς απασχολούσαν με τα νταηλίκια τους την τότε αστυνομία.

Περιθωριακοί τύποι με πηγαίο ωστόσο "στυλ" που επίσης θα \ασφυκτιούσαν\ αν τους υποχρέωνες να ζήσουν έστω και μια στιγμή στη σημερινή Πλατεία Ηρώων και τη γύρω περιοχή του Ψυρρή, \όπου το εισαγόμενο life (και light) style περισσεύει\, όπως περισσεύει και το θράσος των σύγχρονων "νταήδων" (συγγνώμην μπάρμαν) που ανενόχλητοι από τις Αρχές εξαργυρώνουν το νταηλίκι τους σε πολύ χρήμα, σε αντίθεση με τους δύστυχους (και γραφικούς σήμερα) νταήδες του περασμένου αιώνα που ψωμολυσσούσαν διωκόμενοι.
Στη γειτονιά του Ψυρρή θα οδοιπορήσει σήμερα η "Αυγή". Την παλιά \βυζαντινή γειτονιά\, που στις μέρες μας μετατράπηκε σε ένα \απέραντο υπαίθριο μπαρ\ (όπως άλλωστε κι όλο το ιστορικό κέντρο της Αθήνας) με τις ευλογίες της επίσημης πολιτείας. Ξεναγός μας (στη σύγχρονη μορφή του Ψυρρή) θα είναι ο γραφίστας \Δημήτρης Ποντίδας,\ αναπληρωτής πρόεδρος του Συλλόγου Κατοίκων Επαγγελματοβιοτεχνών Ψυρρή, και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα κατά της κατ' ευφημισμόν "ανάπλασης" της περιοχής.
Η γειτονιά του Ψυρρή, που πήρε την ονομασία της πιθανότατα από την παραφθορά του επωνύμου κάποιου ανθρώπου που είχε ιδιοκτησίες στην περιοχή (Ψαρρής, Σαρρής, Ψαριανός) ήταν μια γειτονιά που κατοικείτο από τα μεσαιωνικά ακόμη χρόνια, κυρίως από τη μεσαία και την κατώτερη τάξη. Εκτός από τις μετρημένες στα δάχτυλα οικογένειες των αρχόντων και των πλούσιων νοικοκυραίων με κτήματα στα Μεσόγεια οι υπόλοιποι κάτοικοι ήταν έμποροι που είχαν μαγαζιά στο Παζάρι, τεχνίτες κ.λπ. Το κέντρο του Ψυρρή (που και σήμερα διατηρεί τη μεσαιωνική πολεοδομία του) ήταν η \Πλατεία Ηρώων\. Ονομάστηκε έτσι για να τιμηθούν οι ήρωες του 1821, και κυρίως οι υπερασπιστές της Ακρόπολης και στις δύο πολιορκίες της, που ήταν στην πλειοψηφία τους από του Ψυρρή και έδωσαν τη ζωή τους για την Αθήνα. Στην Πλατεία Ηρώων είχαν το στέκι τους και οι διάφοροι νταήδες που προαναφέραμε, που βασικά ήταν απογοητευμένοι άνεργοι αγωνιστές (αφού όλα τα πόστα τα είχαν καταλάβει οι Βαυαροί του Όθωνα) που αντί να πάρουν τα βουνά (όπως έκαναν κάποιοι άλλοι κατατρεγμένοι αγωνιστές: οι λήσταρχοι) κατέληξαν στου Ψυρρή να ζητιανεύουν δουλειές και να εξετευλίζονται από την αστυνομία. Τους κούρευε με την ψιλή μηχανή, στραπατζαρίζοντας ταυτόχρονα την αμφίεση του μάγκα, π.χ. το ριχτό σακάκι και τα μυτερά παπούτσια. Τα πολλά και ταπεινά \εκκλησάκια\ ήταν ένα άλλο σήμα κατατεθέν του Ψυρρή. Τα περισσότερα κατεδαφίστηκαν. Το υλικό μάλιστα από 73 (!) τέτοια εκκλησάκια χρησιμοποιήθηκε για να ανεγερθεί η Μητρόπολη της Αθήνας. Στη γειτονιά σώζονται και βυζαντινές εκκλησίες, όπως για παράδειγμα οι Άγιοι Ανάργυροι (πολιορκημένοι σήμερα από μπαρ, τραπεζοκαθίσματα, και αυτοκίνητα - μοτοσικλέτες των θαμώνων) στον περίβολο των οποίων έχουν ταφεί πολλοί από τους αγωνιστές που έπεσαν στις πολιορκίες της Ακρόπολης.

\"Προς Θεού! Δεν θέλουμε πεζοδρόμηση!"\. Η έντρομη αντίδραση των κατοίκων πολλών περιοχών, ιδίως του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, προς την πεζοδρόμηση δρόμων δεν είναι καθόλου αδικαιολόγητη, αν αναλογιστεί κανείς τη χρήση που έχουν πια αποκτήσει οι κατ' ευφημισμόν πεζόδρομοι, που από δημόσιοι χώροι περιπάτου έχουν μετατραπεί σε ιδιωτικούς μπαρόδρομους και παρκόδρομους. Η γειτονιά του Ψυρρή αποτελεί ένα τελευταίο τρανταχτό παράδειγμα για την κατασπατάληση δημοσίου χρήματος προκειμένου να πλουτίσουν οι επιτήδειοι. Όλα ξεκίνησαν εκεί στις αρχές της δεκαετίας του \1990\. Η Πλάκα είχε κορεστεί από καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, το Θησείο όδευε προς κορεσμό, στο Μοναστηράκι επικρατούσε το αδιαχώρητο λόγω του Παζαριού (δεν το είχε ακόμη διαλύσει ο κ. Αβραμόπουλος), ε, επόμενο ήταν να έρθει η σειρά προς "ανάπλαση" του δύσμοιρου Ψυρρή. Άρχισε λοιπόν το ΥΠΕΧΩΔΕ τα μεγαλεπήβολα έργα, δηλαδή τις πεζοδρομήσεις. Μπήκαν και οι σχετικές πινακίδες ελληνικής πατέντας με το ύψος του προϋπολογισμού, τον φορέα κ.λπ. Αναγράφηκε και ο βαρύγδουπος στόχος: Όαση ζωής και πολιτισμού, και όλα ήταν έτοιμα για την επέλαση των μυρίων.
Και ας προμήνυαν οι κάτοικοι και οι βιοτέχνες του Ψυρρή τα δεινά ως νέες Κασσάνδρες. Και ας έρχονταν με τις δικές τους προτάσεις για την ανάπλαση (χωρίς εισαγωγικά η λέξη) της περιοχής, που είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια είχε εγκαταλειφθεί από τους υπευθύνους με τα σπίτια να ερημώνουν ή να κατεδαφίζονται. \"Σκόπιμα"\ πιστεύουν οι Ψυρριώτες, για να προλειανθεί το έδαφος μετατροπής του Ψυρρή σε γκέτο νυχτερινής διασκέδασης. Τα χρόνια που ακολούθησαν δικαίωσαν δυστυχώς τους Ψυρριώτες. Το \1998\ υπογράφεται (κατόπιν εορτής) και το Προεδρικό Διάταγμα \233Δ\ "Περί καθορισμού χρήσεων γης και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης στην περιοχή Ψυρρή - Κέντρου (Ομονοίας)". Το Διάταγμα δεν καθορίζει ζώνη αμιγούς κατοικίας, παρά τις σχετικές προτάσεις που είχαν καταθέσει οι κάτοικοι, οι οποίοι επίσης αγνοήθηκαν και όσον αφορά την πρόταση να υπάρχει απόσταση 50 μέτρων μεταξύ των καταστημάτων αναψυχής.

Η πρόβλεψη περί κορεσμού που περιλαμβάνεται στο Διάταγμα δεν εφαρμόζεται, με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργούν στην περιοχή, σύμφωνα με τον Σύλλογο Κατοίκων και Επαγγελματοβιοτεχνών Ψυρρή, \πάνω από σαράντα πέντε\ καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος (εστιατόρια, μπαρ, κέντρα διασκέδασης κ.λπ.), τα μισά χωρίς καν άδεια λειτουργίας. Αλλά και αυτά που έχουν άδεια λειτουργίας τροποποιούν ως γνωστόν τους όρους, αφού δεν υπάρχει έλεγχος. Η ολιγωρία των υπηρεσιών και το γνωστό αλαλούμ που επικρατεί μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων (ΥΠΕΧΩΔΕ, Δήμος Αθηναίων, Διεύθυνση Υγιεινής και Αστυνομία) με τον έναν να ρίχνει τις ευθύνες στον άλλον κι όλοι μαζί να παρανομούν βρίσκουν στην περίπτωση της γειτονιάς του Ψυρρή την τέλεια έκφρασή τους. "Αν η Πάτρα έχει καρναβάλι μια φορά τον χρόνο, εμείς στου Ψυρρή έχουμε κάθε μέρα, με αποκορύφωμα τα Σαββατοκύριακα", θα μας πει ο Δημήτρης Ποντίδας. "Λαϊκό Ξεφάντωμα", με μπουζούκια, με ορχήστρα έξω στους δρόμους μέχρι και τις 5 η ώρα το πρωί! Παράνομα καφέ μπαρ βαφτίζονται "καλλιτεχνικοί οργανισμοί", χρεώνοντας το ουίσκι σε εισιτήρια για υποτιθέμενες παραστάσεις. Τα πάρκιγκ γίνονται μπαρ, οι πεζόδρομοι γίνονται πάρκιγκ και μπαρ. Οι κάτοικοι ξαγρυπνούν και οι βιοτέχνες βρίσκονται υπό διωγμόν γιατί οχλούν! \Κι όμως οι Ψυρριώτες ελπίζουν επιμένοντας.\ Εκτός από την αστυνόμευση του χώρου και την εφαρμογή της νομοθεσίας προτείνουν την τροποποίηση του Προεδρικού Διατάγματος, στο οποίο να προβλέπεται και αμιγής κατοικία, πέρα από την κήρυξη της περιοχής ως κορεσμένη από κέντρα αναψυχής. Προτείνουν επίσης τη δημιουργία κινήτρων για την επιστροφή των παλιών κατοίκων και την προσέλκυση νέων, το άνοιγμα των δρόμων που σήμερα έχουν μετατραπεί σε τσιφλίκια των μπάρμαν και την υποστήριξη της μη οχλούσας βιοτεχνίας που ανέκαθεν ήταν συνδεδεμένη με την περιοχή.

Το 'χει η μοίρα των περιοχών που γλύτωσαν από τη λαίλαπα της ανοικοδόμησης που έπληξε την Αθήνα και την Ελλάδα να μπαίνουν στη γυάλα. Στην αρχή είναι οι καλλιτέχνες και οι πιο ευαίσθητοι αισθητικά που αναζητούν ψήγματα από το χαμένο χρώμα της πόλης. Και μετά έρχεται δυστυχώς η μόδα που ισοπεδώνει τα πάντα.
Έτσι έγινε και με τη γειτονιά του Ψυρρή. "Ο Ψυρρής κινδυνεύει και νιώθουμε ότι κι εμείς με τη δουλειά μας μπορεί να πριμοδοτήσαμε άθελά μας όλη αυτή την καινούργια μόδα γύρω από τον Ψυρρή" θα μας δηλώσει απογοητευμένη το 1998 η \Πέπη Ρηγοπούλου\, αναπληρώτρια καθηγήτρια Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που μαζί με τους φοιτητές της είχαν δουλέψει στου Ψυρρή, γυρίζοντας μάλιστα κι ένα ντοκιμαντέρ. Λόγια "προφητικά" αν αναλογιστεί κανείς την αρνητική εξέλιξη που έχει πάρει η μόδα "ανακάλυψη της παράδοσης" όχι μόνο για τη γειτονιά του Ψυρρή, αλλά για όλες τις παλιές γειτονιές που μόνον παραδοσιακές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν πια.(Της Δήμητρας ΚΟΚΚΟΤΑΚΗ ΑΥΓΗ 22-11-2001)

Από τον κ. Νικόλαο Γεωργίου, κάτοικο του Ψυρή, πήραμε επιστολή στην οποία μεταξύ άλλων σημειώνεται:

"Στην περιοχή του Ψυρή ξεφυτρώνουν καθημερινά αμέτρητα μαγαζιά με υποτυπώδεις άδειες (π.χ. γαλακτοπωλείου, μπουγατσάδικου) ενώ στην ουσία είναι νυχτερινά κέντρα με ζωντανή μουσική χωρίς την απαραίτητη υποδομή και τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας. Ως τις 5-6 το πρωί είμαστε υποχρεωμένοι να ξαγρυπνούμε. Αυτή είναι η αναβάθμιση της περιοχής; Άραγε οι εισαγγελικές και αστυνομικές αρχές, καθώς και οι υπηρεσίες του δήμου, δεν γνωρίζουν; Δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση;". ΤΑ ΝΕΑ , 23-03-2002